Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1946, Blaðsíða 81

skipun nefndar til þess að athuga skólamál, og árið
1887 báru þeir séra Þórarinn Böðvarsson og Jón Þór-
arinsson fram frumvarp um fræðsluskyldu 10—14
ára barna og stofnun tveggja kennaraskóla, á Norð-
urlandi (Möðruvöllum) og Suðurlandi (Hafnarfirði).
Hér mun i fyrsta skipti hafa verið gert ráð fyrir al-
mennri fræðsluskyldu — og skólaskyldu, ef þurfa
þætti. Þessu voru margir þingmenn andvígir, og
frumvarpið var fellt. Flest atriði þessa frumvarps er
að finna i fræðslulögunum 1907.
Á flestum þingum fram yfir aldamót komu fram
frumvörp um aukna fræðslu barna og unglinga, en
þau náðu ekki fram að ganga. Samþykktar voru
þingsályktunartillögur um rýmkun skilyrða til þess
að hljóta styrk úr ríkissjóði, sem að vísu var ekki
hár. Má geta þess, að 1878 voru greiddar kr. 1100
úr landssjóði til barnafræðslu, 1887 kr. 4000 og 1903
kr. 14000.
Árið 1901 samþykkti Alþingi kr. 2000 fjárveitingu
til Guðm. Finnbogasonar mag. art. til þess að hann
kynnti sér uppeldis- og menntamál erlendis. Skyldi
hann gefa stjórninni skýrslu um för sína og koma
með tillögur um lausn þessara mála hérlendis. Þetta
var mjög vel ráðið og mun mega þakka það þraut-
seigri baráttu undanfarinna ára bæði á Alþingi og
utan þess. Guðmundur dvaldist hálft annað ár á
Norðurlöndum, og ber bók hans, „Lýðmenntun",
vitni nm árangur ferðarinnar. Þar eru tillögur hans
um skólamál, og leggur hann m. a. til, að lögleidd
verði almenn skólaskylda. 1903 veitti Alþingi Guð-
niundi fé til þess að ferðast um landið og athuga
hag skólamálanna, 'einkum varðandi fræðslu barna
og unglinga. Guðmundur ferðaðist um land allt og
gaf síðan iit skýrslu „Um fræðslu barna og unglinga
1903 'II4“, sem prentuð var 1905. Á Alþingi 1905 var
svo lagt fram frumvarp til laga tun fræðslu barna,
(79)