Freyr - 15.05.1972, Blaðsíða 30

ina lá leiðin hins vegar beint til Norðaust-
ur-Grænlands, þar sem sauðnautanna biðu
tiltölulega gróskumikil landssvæði, að
minnsta kosti þrefalt stærri en Danmörk,
vaxin heimskautavíði, birki, fjalldrapa,
bláberjalyngi, grösum, starungi og fleiri
tegundum — utar lá Grænlandshaf, sem
jafnan var ísi þakið, en það mótaði stað-
viðri landshlutans og þar með tiltölulega
góðan og greiðan aðgang að nægilegu fóðri.
Hér þreifst sauðnautið mæta vel, lang-
tímum saman, við og við þó sjálfsagt orðið
að sæta hörðum vetrum, þegar grænlands-
ísinn rak burt og frá opnu hafi kyngdi úr-
felli niður sem snjó, er þakti gróðursvæðin
og þar með næringarforða sauðnautanna.
í þess konar árferði hafa dýrin fallið í
þúsundatali, stiundum horfið með öllu um
langan eða skamman tíma, eða nokkur dýr
þrifust á fjalltindum og fjölgaði þar, og
færðu sig nær ströndinni þegar betur blés.
Á austurströndinni hefur sauðnautið kom-
izt lengst nokkuð suður fyrir Skoresby-
sund. Er þangað kom mætti það svo röku
loftslagi frá opnu Atlantshafi, að tilvera
þess varð of lakleg til vistar, þar eð svella-
lög og djúpsnævi lokuðu haglendum á vetr-
um.
Hvar eru sauSnaut nú?
Þau svæði Grænlands, sem bezt hæfa til-
veru sauðnautanna, eru Jameson land, hin
miklu daliadrög norðaustur af Skoresby-
siundi, landsvæðin milli Franz Jóseps fjarð-
ar og Danmarkshafnar og svo Peary land
á Norður-Grænlandi.
Eftirsóknarverðustu beitarsvæðin eru
breytileg eftir árstímum, á vetrum eru það
slétturnar og víðir dalir, þegar annars næst
til beitijurtanna þar, á vorin eru það fjalla-
hlíðar og að sumrinu háfjöllin, þar er ný-
græðingur fyrst eftir að snjóa leysir. í
fjallahlíðum, neðan snjóskafla, sem eru að
bráðna að sumrinu og vatn streymir frá
svo nýgræðingur er jafnan neðan þeirra,
eru mjög eftirsótt beitiiönd. Þetta er sér-
staklega í úrkomusnauðum sumrum, þar
er þá jafnan nógur raki og nóg sólskin og
hlýindi til lað skapa þróttmikinn gróður.
Að sumrinu nærast sauðnautin af ýms-
um jurtum fjalllendisins, störungum, elft-
ingu, smávöxnum runnagróðri og einkum
þó yngstu sprotum hans, en á vetrum sér-
lega af sumarsprotum víðis og yfirleitt öllu
því, sem þá er aðgengilegt, hverju nafni
sem nefnist, og stendur upp úr snjónum
eða til næst annars.
Sauðnautafjöldinn á Grœnlandi
Nákvæma tölu á fjölda sauðnautanna í
Norðaustur-Grænlandi veit enginn. Hið
hagstæða veðurfar, er ríkti þar á áratugn-
um 1920—30, skóp hin beztu skilyrði til
vaxtar og velgengni sauðnautastofninum,
og þótt nokkuð væri þá skotið virtist það
ekki hafa áhrif á stærð stofnsins, en það
voru vísindamenn aðallega, sem þá felldu
allmörg dýr. Stofninn var hraustur, feld-
irnir þétthærðir, enda var þá ríkulegt
magn gróðurs á þessum slóðum til næring-
ar, svo að yfirleitt höfðu öll dýr gengið úr
hárum áður en vetur hófust. Hóparnir voru
þá stórir og meðal dýranna kálfar á ýms-
um aildurstigum. Að vísu voru þá einhverj-
ar árssveiflur með nokkurra ára millibili,
en gróðurfarið var svo fjölskrúðugt þá, að
fljótlega fylltist í smáskörð harðari ár-
anna. Ríkuleg næringarskilyrði gerðu það
að verkum, að dýrin urðu fljótt kynþroska
og algengt að kýrnar voru tvíkelfdar.
En svo náði góðærið hámarki og veður-
far fór versnandi á árunum eftir 1930 og
síðar, snjódýpi varð mikið á slóðum sauð-
nautanna, svellalög á vetrum ollu hag-
leysi hvað eftir annað og afleiðingarnar
sögðu til sín þannig, að sauðnaut féllu á
vetrum og stofninn drógst saman.
Árið 1933—34 féllu hérar í sórum stíl, á
næsta ári hvarf úlfurinn með öllu af sömu
slóðum og árin þar á eftir voru hvert öðru
erfiðara. Þessir vetur höfðu áhrif á stærð
sauðnautastofnsins, kálfar voru fáir, annað-
hvort voru þeir dauðfæddir eða þeir kom-
222
F R E Y R