Freyr - 15.05.1972, Blaðsíða 31

ust aldrei til þroska eftir fæSingu, aðallega
vegna þess að mæðurnar mjólkuðu ekki.
Þeir dóu af vannæringu. Og enn hallaði á
ógæfuhlið á árunum eftir 1940 og jafnvel
framyfir 1950, enda er talið að stofninn
hafi þá rýrnað frá því að vera 15.000 dýr,
eða þar ium bil í hámarki, og allt niður í
5000. Síðan virðist veðurfarið stöðugra
enda þótt nokkurra sveiflna gæti og
fjöldi sauðnauta virðist að undanförnu hafa
verið 6.000—12.000 dýr. Á allra síðustu ár-
ium virðist veðurfarið í öldudal, kuldar
miklir og gróðurfarið fáskrúðugt, og í kjöil-
far þess lakleg næringarskilyrði sauð-
nautastofnsins. Hóparnir hafa verið litlir
á síðustu árum og kálfar fáir, stundum
engir.
Enda þótt vart sbuli gera ráð fyrir að
stofninn hverfi með öllu á Grænlandi er
þó hitt hugsanilegt, að harðæri eigi enn
ríkari þátt í hrömun hans en hingað til
hefur gerzt.
Á árunum 1951—65, þegar dr. phil.
Christian Vihe rannsakaði sauðnautastofn-
inn sérstaklega, voru veidd 27 lifandi dýr
og flutt til Vestur-Grænlands á svæðið
nálægt Syðri-Straumfirði, þar er ekki vitað
til að sauðnaut hafi nokkurn tíma verið
áður, en þar eru beitarskilyrði miklu betri
en víðast gerist á Norðaustur-Grænilndi.
Þessi stofn hefur þrifist ágætlega, dýrin
eru stærri en gerist á heimaslóðum stofns-
ins og feldir þeirra em þétthærðir og
ágætir. Frjósemin er í bezta lagi, margir
kálfar fæðast og þeir þrífast vel og á síð-
asta ári var talið að þarna væru 40 dýr
og þau héldu til á næsta takmörkuðu svæði,
eða aðeins í hæsta lagi 100 km frá þeim
stað, sem hinum aðflutta stofni var sleppt.
SauðnautiS er hjarðdýr
Sauðnautin hafazt við í hópum. Þekktust
er hópkennd þeirra þegar hættur eru á
næsta leiti, en þá er það fomstunautið
eða fomstukýrin, sem snýst gegn sækjanda
og ver hópinn gegn árásum hans, en önnur
dýr hópsins standa þétt í hvirfingu. Þetta
er ágæt vamarstaða þegar úlfar sækja að
en gagnslaus þegar maðurinn sækir, því
að þannig verður hvert dýrið af öðru fellt.
í september-október er fengitími, þá er for-
ustunautið allsráðandi og þolir enga keppi-
nauta.
Ef aukanaut ber að hefst strax einvígi,
tarfarnir geisast hver geng öðmm með
svo miklu hornaglamri, að undir tekur í
nálægum hömmm og hlíðum og endirinn
er alltaf sá, að hinn sterkari ber sigur af
hólmi en hinn filýr.
Forustutarfur er stjórnandi hóps síns og
aðrir komast þar aldrei nærri. Þess vegna
sjást oft hópar nauta sem halda sig sér og
þar em þá hvorki kýr né kálfar með.
Jafnvel ráfa tarfar einstakir og út af fyrir
sig árum sarnan, af því að þeim tekst aldrei
að verða forustunaut.
Einstök naut eða nautahópar eru einatt
hátt í fjöllum eða í einangruðum smádöl-
um. Mæti maður tarfi á þeim slóðum er
hann vís til að nálgast vegna forvitni eða til
að leita félagsskapar, en komi maður of
nærri í ógáti er hann vísogviðbúinntilárás-
ar. Sjálfsagt er að vera vökull og á verði þar
sem stakir tarfar eru í nálægð og umfram
aillt láta þá fara í friði. -Hið sama gildir
raunar þar sem hópar með kálfa era á
næsta leiti, þar er bezt að vera ekki nær-
göngull, en slíkir hópar em annars frið-
samir séu þeir ekki áreittir
Viðhald stofnsins
iMeðgöngutími kúnna er 8 mánuðir. Kálf-
arnir fæðast í maí-júní. Kýrin hefur 4
spena. Tvíkelfingar eru nokkrir þegar nær-
ingarskilyrði em góð eða ágæt. Kálfurinn
sýgur einatt tvær kýr, það notfærir hann
sér þegar mæður hafa misst kálfa sína.
Oftast er kálfurinn á spena heiilt ár og
þegar svo er eignazt kýrin kálf aðeins ann-
aðhvert ár. Við góð næringarskilyrði er
kvígan kynþrosba tveggja ára gömul og
eignazt því fyrsta kálf þegar hún er þriggja
ára.
F R E Y R
223