Freyr - 15.05.1972, Page 34

T
Alvarlegur sjúkdómur
í KARTÖFLUM
Vá fyrir dyrum
Á síðastliðnum vetri voru áberandi mikil
brögð að þurrotnunarskemmdum í kartöfl-
um í geymslum hjá ýmsum ræktendum.
Þegar í nóvember fór að bera á sýki þess-
ari, og jókst hún ört er leið á vetur-
inn. Voru skemmdirnar aðallega bundnar
við afbrigðin Bintjé og Rauðar íslenzkar.
Þetta olli þeim framleiðendum miklum á-
hyggjum, sem urðu fyrir barðinu á kvilla
þessum, enda reyndist tjónið sums stað-
ar mjög tilfinnanlegt. Grænmetisverzlun
landbúnaðarins, sem annast sölu og dreif-
ingu, kvartaði og sáran, enda kom það
stundum fyrir, að henni bárust stórar send-
ingar kartaflna, sem að miklu leyti voru
það illa á sig komnar, að vonlaust var
að setja þær á markað að undangeng-
inni endurflokkun. í fyrstu var alls ekki
vitað neitt um orsakavaldinn, en ýmsir
gátu sér til, að hvítrotnunarsveppur
(Fusarium) myndi vera að verki, enda
er sá kvilli algengasti skemmdarvaldur-
inn í geymslum, þar sem skemmda verð-
ur vart. Til öryggis voru sendar nokkrar
kartöflur utan til rannsóknar, bæði til Nor-
egs og Danmerkur. Frá plöntusjúkdóma-
stofnunum beggja þessara landa bárust
samhljóða niðurstöður, þess efnis, að um-
ræddur skaðvaldur væri ekki hvítrotnun-
arsveppur, heldur sveppategund sú, er
nefnist Phoma exigua. Undirritaður, sem
sendi sýni til Statens Plantevern í Noregi,
fékk þær upplýsingar frá stofnun þessari,
að umrædd Phomategund væri ekki með
öllu óþekkt þar í landi, en gerði yfirleitt
lítinn usla. Síðan hafa þó borizt fregnir
um, að á síðastliðnu ári hafi víðs vegar
gætt nokkurra skemmda af völdum svepps
þessa í Noregi og þá nær undantekninga-
laust, þar sem ræktun var vélvædd. í apríl-
hefti Freys 1971 (nr. 7—8) ritaði ég grein-
arstúf um sótthreinsun útsæðis og minntist
þá á Phoma-rotnun, og í júníhefti Freys
(nr. 12—13) gerði Ingólfur Davíðsson mjög
ítarlega grein fyrir sveppnum og þurrotn-
un þeirri, sem hann veldur, og skýrði mun-
inn á skemmdareinkennum af völdum
Phoma og hvítrotnunarsvepps (Fusarium).
í fyrravetur, strax og umkvartanir tóku að
berast um ört vaxandi og mjög alvarlegar
geymsluskemmdir, taldi ég líklegt, að ein
aðalástæðan fyrir þessu mikla smiti gæti
verið sú, hversu uppskeran væri á all-
an hátt léleg og illa þroskuð. En þannig
uppskera er með afbrigðum viðkvæm, ekki
aðeins í upptöku og allri meðferð, heldur
einnig fyrir allri sýkingu, séu kvillar á
annað borð til staðar í garðinum eða
geymslunni. Sú vélvædda ræktun, sem á
sér nú víðast hvar stað, þar sem þessi
jarðargróði er framleiddur í stórum stíl, fer
því miður ekki nægilega „mjúkum hönd-
um“ um uppskeruna. Þetta sannast bezt á
því, að svo til hvarvetna, þar sem ræktunin
er stunduð með vélum, er nú kvartað í
vaxandi mæli yfir stórauknum geymslu-
skemmdum, og mun það samdóma álit
flestra, að helztu orsakirnar séu einmitt
hinar breyttu ræktunaraðferðir, þ. e. vel-
væðingin, sem stuðlað getur að hraðfara
sýkingu, ef smit er fyrir hendi.
Mörg undanfarin ár hefur ástand upp-
skerunnar við upptöku verið mjög lélegt
hér á landi, eins og flestum mun ljóst. í
kjölfar þess hafa síðan fylgt vaxandi kvill-
ar við geymslu. Því hefur það verið von
manna, að strax og kæmi hagstætt og gott
sprettuár á ný, myndi draga nokkuð úr
umræddum vandræðum. Þetta skeður svo
á síðasta sumri, en uppskeran varð þá ein-
hver hin þroskavænlegasta og mesta sem
226
F R E Y R