Freyr - 15.02.1994, Blaðsíða 35

Ný viðhorf f notkun áburðar
í íslenskum landbúnaði
Jóhannes Sigvaldason, Rœktunarfélagi Norðurlands
Notkun tilbúins áburðar á íslandi á sér um það bil aldar sögu. Fyrstu ár þessa tíma er þó
notkun harla smá og það er ekki fyrr en eftir seinna heimsstríð að hún eykst að marki.
Framfarir í tœknibúnaði á styrjaldarárunum samfara matarskorti eftir stríðslokin ásamt
aukinni þekkingu á áhrifum áburðar, urðu þess valdandi að á þesssum tíma jókst notkun
á tilbúnum áburði í hinum vestrœna heimi all verulega.
Hér á landi koma nokkrir kippir í
áburðarnotkunina - fyrst um 1950
og aftur 1954 þegar innlendur
áburður (Kjarninn) kemur á markað
frá Aburðarverksmiðjunni í Gufu-
nesi en síðan á þeim árum sem í
hönd fóru nokkuð jöfn aukning.
Upp úr 1960 er notkun köfnunarefn-
isáþurðar orðin rösk 100 kg N á ha
og hefur haldist á því róli síðan. Á
þessum árum, stuttu eftir 1960, var
þó áburðarnotkun einstakra bænda
orðin allmiklu meiri - jafnvel allt að
200 kg N á hektara. Niðurstaða til-
rauna sem sýndu lítinn uppskeru-
auka fyrir svo stóra skammta og þar
að auki meiri líkur á kali, var komið
á framfæri við bændur og leiddi það
til þess að þessari miklu áburðar-
notkun var hætt og undanfarinn ald-
arfjórðung hefur köfnunarefnis-
notkun verið nokkuð stöðug eða
100-120 kg N/ha.
Notkun fosfóráburðar hefur um
alllangt skeið verið þannig háttað að
fylgt hefur verið þeirri kenningu að
bera ætti allmiklu meira á af þessu
efni en fjarlægt er með uppskerunni.
Það átti að safna forða í jarveginum.
Niðurstöður rannsókna og öll
reynsla hefur þó sýnt að mjög lítíll
uppskeruauki fæst fyrir þennan um-
fram skammt af fosfórnum. Hann
binst fast í jarðveginum og breytist í
efnasambönd sem seint nýtast plönt-
um og það fé sem í þennan áburð er
lagt er að verulegu leyti glatað.
Sömu kenningar voru uppi hjá næstu
nágrannaþjóðum okkar og víðar í
útlöndum en viðhorf eru þar nú
hratt að breytast í þá veru að minnka
að mun notkun á fosfór sem aldrei
Jóhannes Sigvaldason.
kemur búskap að gagni. í útlöndum
er þó mengunarhætta af þessu nær-
ingarefni, vegna útskolunur, einnig
ástæða fyrir því að sparlegar þarf að
fara með fosfór. Hér á landi hafa
dræmar undirtektir verið við því að
minnka fosfóráburðarnotkun og til
þess að svo geti orðið þarf þar á ofan
að breyta allri samsetningu á blönd-
uðum áburði á tún. Svipaðra við-
horfa hefur gætt gagnvart kalí - til-
hneigingar í þá átt að auka innihald
moldarinnar af þessu efni. f>ó hefur
sá eiginleiki grasa að taka upp kalí í
mun ríkara mæli en svarar til nauð-
þurftar plöntunnar orðið hemill á
notkun kalíáburðar. Því hefur
reyndin orðið sú að nokkru minna er
borið á af kalí en gróður fjarlægir.
Af þessum sökum eru grösin upp á
moldina komin að nokkru leyti með
kalí en mjög er þó mismunandi hve
mikið er af þessu efni aðgengilegt í
íslenskum jarðvegi - sums staðar þar
sem mold er rík af líparíti er lítil þörf
á kalí, til eru jafnvel blettir, eins og
um miðbik Tjörness í Suður-Þing-
eyjarsýslu, þar sem nánast með öllu
er óþarft að bera það á. Annars
staðar þarf að bera kalí á reglulega
og sums staðar í nokkrum mæli. Það
því óhætt að segja að þetta næringar-
efni er vandmeðfarið svo að hvorki
verði of né van. í annan stað ofgnótt
af því í heyinu á hinn bóginn upp-
skerutap sem getur orðið umtalsvert
ef kalí er ekki nægilegt.
En margt er að breytast í
sveitinni.
Á síðasta röska áratug hafa orðið
verulegar breytingar í búskaparhátt-
um á Islandi - sér raunar ekki fyrir
enda á því enn. Þessar breytingar
hafa haft og munu enn meira en
orðið er hafa áhrif á áburðarnotkun
bænda. Helstu þættir er þessu tengj-
ast eru eftirfarandi:
Sérhæfing í hefðbundnum búskap
er orðin allveruleg. Allstór hópur
bænda hefur nú annað hvort kýr eða
kindur og sá hópur stækkar óðum.
Fyrir tuttugu árum, þó ekki sé
lengra farið í fortíðina, voru fáir
bændur sem ekki bjuggu bæði við ær
og kýr. Þá hefur það einnig gerst á
síðasta áratug að fé hefur fækkað
stórum en nautgripum fjölgað og
einnig að kúabændum hefur fækkað
að mun en sauðfjárbændum mun
minna. Þetta þýðir augljóslega að
kúabúin hafa langflest stækkað og
sum verulega en á hinn bóginn hafa
6'94 - FREYR 131