Freyr - 15.02.1994, Blaðsíða 36

sauðfjárbúin langflest minnkað.
Þetta veldur því að tún þeirra bænda
sem kúsbúskap stunda eru í raun í
mörgum tilvikum orðin of lítið fyrir
þann bústofn sem á búinu er. Því
hafa þessir bændur orðið að fá há-
marksuppskeru af túnum sínum eða
sækja heyskap á jarðir sem eru í eyði
eða ekki að fullu nýttar - stundum
óþægilega langt frá bæjarhúsum.
Sauðfjárbændur hafa hins vegar
rífleg tún og meira svigrúm til þess
að vega og meta hvort bera eigi vel á
og heyja hluta túns eða slá þau öll
með minni áburði og minni sprettu.
Tímabundið fjárleysi á bæjum vegna
niðurskurðar af völdum riðu hefur á
þeim stöðum valdið því að mjög
rúmt er þar um land.
Nýræktun sem var mjög mikil ára-
tugina fyrir 1980 hefur snarminnkað
þau ár sem síðan eru gengin og er
orðin sáralítil. Þetta þýðir að meðal-
aldur túna hefur hækkað og hlutfall
túna innan við tíu ára aldur hefur
lækkað úr um 45% 1970 í það vera
nærri 10% nú. Nýræktargrös ganga
tiltölulega hratt úr sér og í tíu ára
gömlum túnum eru þau yfirleitt orð-
in í miklum minnihluta. Ljóst er því
að grös í íslenskum túnum eru nú
orðin að verulegu leyti af fornum
innlendum toga. Þessi staðreynd
hefur í för með sér að varla er að
vænta eins mikillar hámarksupp-
skeru á túnum og áður var. Þar á
móti kemur hins vegar að uppskeran
er að líkum árvissari þar sem inn-
lendur gróður, að öðru jöfnu, verð-
ur fyrir minni áföllum ef kal herjar
eða önnur óáran. Önnur áhrif af
breyttri grasasamsetningu eru þau
að meltanleiki innlendra grasa er
minni en sáðgrasanna, einkum gildir
þetta um snarrótina. Slá verður því
fyrr en áður til þess að fá gott fóður
handa mjólkurkúm. Þessi breyting á
aldri túna og grasasamsetningu
þeirra veldur því að á vissan hátt
verður auðveldara að velja túnum
áburð.
Nú er hœgt að taka mark á
áburðartilraununum.
Áburðartilraunir með mismikið
köfnunarefni og fleiri plöntunæring-
arefni sem lengst hafa staðið hér á
landi hafa yfirleitt verið vaxnar sams
konar gróðri og nú vex í flestum
túnum og niðurstöður þessara til-
rauna því meira en fyrr marktækar
fyrir stærstan hluta túna. Þekking
bóndans á sínu eiginn túni verður
einnig meiri og betri þegar ekki bæt-
ast stöðugt við nýræktir með þeirri
óvissu um afrakstur sem þeim fylgir.
í eftirfarandi töflu eru sýndar niður-
stöður köfnunarefnistilrauna sem
gerðar voru á Tilraunastöðvunum á
Akureyri, Reykhólum, Sámsstöð-
um og Skriðuklaustri. Sýnd er hin
mælda uppskera fyrir 80 og 120 kg N
á hektara meðaltal ára sem tilraun-
irnar höfðu staðið til 1976 (23 til 25
ár) en uppskera fyrir 90, 100 og 110
kg N á ha eru fundnar af uppskeru-
línu þessara tilrauna en sama upp-
skerulína reyndist vera fyrir alla til-
raunastaðina.
Kg N/ha Uppskera, hkg hey/ha Hlutföll %
120 65,0 100
110 64,2 99
100 62,9 97
90 61,8 94
80 59,4 91
Af töflunni sést að minnkun á áburði
frá 120 kg N á ha og í 90 kg N dregur
úr uppskeru um 6% . Ef til vill finnst
einhverjum þetta ekki vera stór tala
en hafa verður í huga, þegar meta á
hve mikið skuli borið á, hver þörf er
á uppskeru miðað við þann bústof
og þá túnstærð sem viðkomandi hef-
ur. Ef reynslan hefur sýnt að bera
þarf á 120 kg N til þess að fullnægja
fóðurþörf þá verður uppskera ein-
faldlega 6% of lítil ef köfnunarefnið
er minnkað í 90 kg. Þetta vill segja á
mannamáli að aka ber seglum eftir
vindi - notfæra sér þekkingu um
uppskeruauka fyrir köfnunarefni og
bera minna á ef bústofn minnkar eða
ef fyrningar eru eitthvert ár þokka-
lega miklar.
Búfjáráburðurinn fer mestan part
á túnið.
Ein afleiðing enn af minnkandi
nýræktun er sú að búfjáráburður
sem áður fór að miklu leyti í flög er
nú borinn á tún. Verða því að
nokkru ný viðhorf í notkun á tilbún-
um áburði á túnin. Þetta er þó ekki
að gerast á allra síðustu dögum - á
nokkrum síðustu árum hefur notkun
búfjáráburðar verið smám saman að
aukast á túnin. Ónákvæmni við
notkun búfjáráburðar er þó, eins og
nú er háttað, mikil. Hvort tveggja er
að það magn sem borið er á er erfitt
að mæla og innihald búfjáráburðar-
ins af næringarefnum er mikilli
óvissu háð hjá hverjum og einum
bónda - aðeins notast við meðaltals-
tölur. Til að meiri nákvæmni náist í
notkun búfjáráburðar er nauðsyn-
legt að einhverri tækni sé beitt til
þess að ákvarða magn hans á túnið
með mun meiri vissu en nú er. Verða
tæknimenn okkar að koma þar til
skjalanna og leysa úr því hvað hér
má til varnar verða. Einnig þarf að
Nota skal breytilegt magti af köfnunarefnisábarði til þess að ná fram mismun í
uppskeru eftir þvt' hver þörfer á gróffóðri.
132 FREYR - 6*94