Freyr - 15.10.1998, Side 21

Járn er nauðsynlegt
næringarefni fyrir loddýr
Góð afkoma í loðdýrarækt byggir
meðal annars á fjölda fæddra
hvolpa, lágri dánartíðni þeirra og
þroskun góðs felds að hausti. Til að
ná góðum árangri í þessum efnum er
fóðrið einn mikilvægasti þátturinn.
Næringarþörf loðdýra má skipta í
þörf fyrir næringarefni annars vegar
og orku hins vegar. Meðal næringar-
efnanna eru svokölluð snefdefni en
hið mikilvægasta þeirra er jám.
Langt er síðan mönnum varð ljóst að
„anemi“ eða blóðskortur eins og það
er kallað á íslensku, þegar magn
hemóglóbins í blóðinu er komið
niður fyrir eðlileg mörk, stafar í
flestum tilfellum af jámskorti í lík-
amanum. Jámskortur í loðdýmm
getur þó stafað af allt öðrum orsök-
um en raunverulegum jámskorti í
fóðrinu. Það getur t.d. verið skortur
á öðmm steinefnum, eins og t.d. fos-
fór, zinki, magníum eða kopar, sem
veldur því að jámið nýtist ekki lík-
amanum sem skyldi. Einnig hefur
reynslan sýnt að hætta á blóðleysi
eykst ef gerlaástand fóðursins er
slæmt. Það er þó ljóst að jámskortur
í loðdýrum hefur oftar en ekki tengst
notkun ákveðinna fisktegunda í
fóðrið og hefur hann jafnvel sýnt sig
þó að nægjanlegt magn af jámi ætti
að vera í fóðrinu samkvæmt efna-
greiningum.
Hlutverk og upptaka
járns í líkamanum
Jám á hlut að máli í mörgum mikil-
vægum efnaskiptum og flutnings-
ferlum efna um líkamann. Stærstur
hluti þess jáms sem líkaminn notar,
eða um 60-70%, fara í framleiðslu á
hemóglóbini en aðalhlutverk þess er
súrefnisflutningur um líkamann.
Hjá fullvöxnu dýri eru um 20-25%
af jámmagninu geymt í varabirgð-
um, mest í lifur, beinmerg og milta.
Afgangurinn dreifist víða en gegnir
engu að síöur mikilvægu hlutverki,
meðal annars í vöðvum.
Upptaka á jámi í fóðri er fyrsta
stigið í vinnslu þess í líkamanum og
venjulega er aðeins lítill hluti af því
nýttur. Þörf dýrsins fyrir jámið ræður
mestu um upptökuna en í mörgum
tilraunum hefur komið fram að dýr,
sem þjást af jámskorti, nýta það í mun
stærri skömmtum en þau sem ekkert
vantar. Almennt sagt eiga dýrin auð-
Myndin sýnir tvö minnkaskinn, það efra er með mjög aflitað þel (hvíta ull) vegna
skorts á aðgengilegu járni ífóðrinu en neðra skinnið er afdýri sem ekki skorti
járn.
Skinnin eru af svartminnk. Efsta skinnið ermeð eðlilegan lit en hin hafa aflitaðan
undirpels vegna járnskorts.
eftir
Einar Eðvald Einarsson
Byggt á verkefni við
Landbúnaðarháskólann
á Ási lUoregi haustið
1997
Freyr 13/98 - 21