Freyr - 15.12.2000, Qupperneq 7

norska Fjarðahestinum. Seinni
rannsóknir sýna að íslenski hest-
urinn á lítinn blóðskyldleika við
hann, sem gæti m.a. stafað af því að
norski Fjarðahesturinn hafi mikið
blandast öðrum kynjum síðar.
Ég hef trú á því að íslenski hest-
urinn hafi komið frá Noregi að
miklu leyti en að landnámsmenn-
imir hafi líka tekið með sér hesta af
keltneskum uppmna frá Bretlandi
og eyjunum norðan við Skotland
og frá írlandi. Á þessum slóðum
eru nokkuð mörg smáhestakyn,
jafnvel villt. Það er líklegt að ís-
lenski hesturinn sé einnig af aust-
rænum uppmna, þ.e. frá Asíu og ég
held hann sé talsvert skyldur
mongólska hestinum, sem arabíski
hesturinn og fleiri kyn eru líka
komin út af, þótt langt sé um liðið.
Það var töluvert af þessum hestum
á Norðurlöndunum á tíma land-
náms íslands. Finnski hesturinn er
t.d. talinn eiga þennan uppmna.
Einnig em til heimildir um það
að fluttur var til Islands austur-
lenskur graðhestur, „gauskur
hlaupari", Kinnskær að nafni.
Hann var notaður til kynbóta
sem og synir hans nokkuð
lengi. Mongólskir hestar em
að eðlisfari töltarar.
Síðan hefur ísland mótað
hestinn í 1100 ár.
Já, og þannig hefur átt sér
stað náttúruúrval, sem hefur
gert hestinn bæði harðgerðan
og nægjusaman, en þrátt fyrir
breytta tíma og breytt ytri
skilyrði hefir íslenski hesturinn
haldið mörgum af fyrri eig-
inleikum sínum, og með síðari
tíma kynbótum og úrvali bætt
aðra eiginleika svo að nú er
hann mjög eftirsóttur og
vinsæll reiðhestur víða um
heim.
Rannsóknir á
íslenska hestinum
1 hverju felast þær rann-
sóknir sem þú hefur gert á ís-
lenska hestinum?
Ég byrjaði á þessu eitt vorið þeg-
ar ég fór að leita mér upplýsinga
um fæðingarþunga og vöxt folalda.
Það kom þannig til að síðasta árið,
sem ég bjó á Egilsstöðum, eignað-
ist ég folald sem ég ól upp á pela,
og hét Pílatus, en móðir þess hét
Pfla og drapst nóttina eftir að það
fæddist. Þetta folald vigtaði ég
vikulega en þegar ég ætlaði svo að
bera þyngingu þess saman við
vaxtartöflur þá fann ég hvergi bók-
staf um það varðandi íslensk hross.
Eftir að ég kom hingað að Hvann-
eyri fór ég út í það vorið 1989 að
vigta nýfædd folöld. Þetta var kalt
vor og hryssur köstuðu flestar
heima við og það endaði með því
að ég viktaði og mældi 50 nýfædd
folöld á 12 bæjum hér í grenndinni.
Fæðingarþungi þeirra reyndist vera
á bilinu 27 til 51 kg en langflest
voru frá 33 til 40 kg og meðalþung-
inn var 38 kg.
Síðan vigtaði ég mörg þeirra
vikulega fram eftir sumri og þá
kom í ljós að vöxturinn var alveg
gríðarlega mikill. Sum folöld, þar
sem hryssumar vom í góðum hög-
um og í góðu fóðurásigkomulagi,
uxu yfir 2 kg á dag fyrsta hálfa
mánuðinn og það er meiri vöxtur
en þekkist jafnvel hjá stómm hesta-
kynjum. Þama kom jafnframt fram
mikill einstaklingsmunur sem fór
eftir ásigkomulagi hryssnanna og
ekki síst fóðmninni og gæði beitar-
innar. Að meðaltali þyngdust fol-
öldin um 1,5 kg á dag fyrstu tvær
vikumar en síðan dró úr vextinum
með aldri.
Hefurþetta verið birt?
Já, bæði í tilraunaskýrslum
Bændaskólans á Hvanneyri, Ráðu-
nautafundi 1994, í Eiðfaxa og
víðar.
Til þess að folöldin vaxi um 1,5
kg eða meira á dag þurfa hryssum-
ar að mjólka hátt í 20 kg á dag. Þá
segja sumir: Hvemig getur það
gerst þar sem það eru sama og eng-
in júgur á hryssum. En það skýrist
af því að folöldin sjúga 60-70 sinn-
um á sólahring fyrstu sólahringana,
þ.e. 5-6 sinnum á klst.
Þegar þessu var lokið fannst mér
einsýnt að fylgjast með folöldunum
áfram þannig að ég vigtaði þau
og mældi nokkrum sinnum
fyrsta sumarið og síðan vor og
haust uns þau vom orðin fimm
vetra gömul. Þau vom á 12
bæjum og fóðmð á misjafnan
hátt, þannig að sjá mátti sam-
hengi fóðmnar og vaxtar. Það
kom m.a. greinilega í ljós að
folöld, sem vom ekki fóðmð
nógu vel fyrsta veturinn þannig
að þau döfnuðu og yxu
eðlilega, þau náðu því aldrei
upp aftur, eða urðu a.m.k. öðm-
vísi í byggingu. Þau geta orðið
jafn þung sem fullorðin hross,
en verða bolmeiri og fótastyttri.
Þetta stafar af því að á 2. ári
lokast vaxtarlínumar í leggjun-
um og eftir það lengjast þeir
ekki en aðrir hlutar líkamans
geta haldið áfram að vaxa. Þetta
er einnig í samræmi við erlend-
ar niðurstöður. Það er geysi
mikilvægt til að fá góðan hest
að folaldið vaxi vel frá byrjun
Frá Fjórðungsmóti á Iðavöllum, Ingimar á
Spretti.
FREYR 13-14/2000 - 7