Freyr - 01.05.2001, Page 7

Þar sem smjör drýpur
af hverju strái - 2. hluti - sauðfjárrækt
Sagt frá ferð til Nýja-Sjálands f nóvember 2000
Nýsjálensk sauðfjárrækt
Nýja-Sjáland er mikið sauðfjár-
ræktarland, eins og alkunna er, og
byggir landbúnaður í Nýja-Sjálandi
aðallega á grasrækt. Féð gengur úti
árið um kring, kemur aldrei á hús
og fóðrun er sáralítil; höfuðáhersla
lögð á skipulagða skiptibeit.
Það má heita meginregla að reka
saman sauðfjár- og nautakjötsfram-
leiðslubú; hrein bú af hvorri tegund
eru fátíð á Norðureynni en algeng-
ari á Suðureynni þar sem búin eru
stærri. Með þessu móti fæst hag-
kvæmari landnýting.
I júní 1999 (en þá er safnað töl-
um um fjárfjölda sem samsvarar
okkar tölum) voru um 45 milljónir
fjár í landinu. Framleiðsluverð-
mæti sláturafurða og ullar af þess-
um bústofni var um 175-190 millj-
arðar kr. og útflutningstekjur um
25% af heildarvöruútflutningi.
Það eru um 17.000 sauðfjár- og
nautagripabú í landinu, sem flest
eru fjölskyldubú. Meðalbúið er um
550 ha að stærð með 2.830 fjár og
230 nautgripi, og á slíku búi teljast
vera 1,5 ársverk. í meðalárferði er
framleiðslan til sölu 13.900 kg af
ull, 1.590 lömb, 650 ær og 110
nautgripir. Allar þessar stærðir eru
þó mjög breytilegar eftir landshlut-
um, staðháttum og milli einstakra
búa. Til eru bú með tugi þúsunda
fjár, sem þó eru oftast rekin af fyr-
irtækjum, en fjölskylduformið er
algengast.
Mikill munur er á búskap á Norð-
ureyju og Suðureyju. A Suðureyju
er landslag hrjóstugra, jarðir miklu
stærri og færri og meira beitt á
óræktað land og fjalllendi. Þar eru
hjarðimar mun stærri og aðalfjár-
kynin Merino og Romney en
Romney á Norðureyju. Tafla 1 hér
GuðmundurJóhannesson
og
Runólfur Sigursveinsson,
Búnaðarsambandi Suðurlands
og
Sigurgeir Þorgeirsson,
Bændasamtökum Islands
að neðan gefur nokkra hugmynd
um mismunandi búskaparlag á eyj-
unum.
Sauðfjárkyn
Eins og að framan greinir eru
Romney og Merino helstu fjárkyn-
in, en þau em þó miklu fleiri og er
talað um 19-20 helstu fjárkyn. Öll
eiga þau uppruna sinn annars stað-
ar, aðallega í Evrópu.
Algengt er á Norðureyju að
bændur stundi blendingsrækt,
a.m.k. að hluta, og halda Romney
ánum undir hrúta af holdakynjum
til að fá vaxtarmeiri og betur gerð
lömb. Lengi var Southdown helsta
kynið til slíkrar blöndunar; það er
sérlega smágert og vel vaxið, en
samfara því að stefna að meiri fall-
þunga og fituminni skrokkum hafa
Suffolk, Oxford Down og síðar
Texel orðið vinsælli.
Þá hafa Nýsjálendingar ræktað
fram ný sauðfjárkyn með blöndun
tveggja eða fleiri kynja, en dæmi
um það er Coopworth sem er
blanda af Romney og Border Leic-
ester.
Þrátt fyrir strangar sóttvarnar-
reglur og mikla varfæmi á því sviði
hafa Nýsjálendingar flutt inn ný
kyn á síðari árum, og má þar nefna
Texel (holdakyn), Finnska land-
kynið (frjósamt) og East Friesian
(frjósamt mjólkurkyn), og einn
ræktunarbónda heimsóttum við
sem vinnur að framræktun á nýjum
stofni með því að blanda: Texel x
Finnskt fé x East Friesian x
Romney.
Kynbætur
í háskólanum í Massey hlýddum
við á stutt erindi um kynbætur
sauðfjár, en þær em ekki skipulagð-
ar á landsvísu líkt og við þekkjum
hér. Prófessorinn lýsti því hve sjón-
armið ræktenda væm mismunandi,
Tafla 1. Nokkur einkenni á sauðfjár- Suður- og Norðureyju og nautagripabúum á
Suðure.vji a Norðureyja
Meðalstærð (ha) 9.200 400
Fjöldi fjár 8.600 2.500
Fjöldi nautgripa 360 375
Fædd lömb á 100 ær 80 110
Fjárkyn (meginstofn) Merino Romney
Tekjuskipting:
Ull 63% 19%
Sala fjár (aðallega kjöt) 20% 37%
Sala nautgripa (aðallega kjöt) 13% 35%
Annað 4% 9%
pRGVR 6-7/2001 - 7