Freyr - 01.08.2003, Síða 35

einnig er birkikrossviður verð-
mætur vegna útlits og styrks. Ef
vel tekst til með ræktun og mark-
aðssetningu timbursins gefur það
jafn mikil verðmæti á ársgrund-
velli og önnur uppskera á akrinum
þó að litið sé til þess tíma sem tek-
ur að rækta trén.
Taungya
Taungya er ein útgáfa akur-
yrkju. Þessi aðferð á uppruna sinn
í SA-Asíu og byggir á því að
rækta nytjajurtir á skógræktar-
svæðum á fyrstu stigum skóg-
ræktar áður en laufkrónan skyggir
of mikið á svörðinn. Þannig mætti
aðlaga trjáplöntun í frjósamt land
að þeim vélakosti sem er til á
bænum og heyja, rækta grænmeti,
fóður, hvönn eða hvaðeina í þau
10 - 20 ár sem tekur trén að
skyggja á undirgróður.
Samþætting skógræktar við
BÚFJÁRHALD
Ræktun skjólbelta og skógar-
reita þjónar því hlutverki að skýla
ræktuðu landi, beitarlandi, búfé
og byggingum. Ræktun skjóls
með skógrækt dregur úr vindi og
þar með vindkælingu, þ.e. hita-
lækkun frá mældum lofthita
vegna vinds við yfirborð jarðar.
Auk þess sem dregur úr vindálagi
og skaðsemi vegna vinds, til
dæmis í formi jarðvegsfoks, skaf-
rennings og álags á byggingar
sem minnkað getur viðhalds-
kostnað þeirra. Aukinn hiti vegna
minni vindkælingar leiðir af sér
hagkvæmari búrekstur með aukn-
um afrakstri í formi uppskeru-
aukningar, meiri afurðum og
bættri velferð búljár.
Áhrif skjóls á jarðrækt
Með skjólræktun er dregið úr
vindhraða á yfírborði landsins. Í
kjölfar minni vinds hækkar hiti i
skjólinu og uppgufun, bæði frá
jarðvegi og plöntum, minnkar
þrátt fyrir aukinn hita. Við upp-
gufun kólnar jarðvegur. Við
minni uppgufun eykst jarðvegs-
raki og með auknum raka nýtir
jarðvegurinn betur geisla sólar-
innar og varmaleiðni jarðvegs
eykst. Aukinn jarðvegshiti örvar
næringarefnaupptöku og örveru-
starfsemi í jarðvegi.
Við aukinn hita í lofti og jarð-
vegi eykst uppskera að magni og
gæðum, ljóstillífún plantna eykst
og þar með uppbygging þeirra og
aukin jarðraki dregur úr áhrifum
langvarandi þurrka*Uppskeran er
mismunandi eftir því hvar á skjól-
svæðinu hún er, næst skjólbeltinu
getur verið um minni uppskeru að
ræða vegna samkeppni trjáa við
nytjajurtir um næringu, vatn og
birtu. Er ijær dregur eykst upp-
skeran og er mest í fjarlægðinni
tvisvar til fimm sinnum hæð
skjólbeltanna. Eftir það dregur úr
uppskeruaukningunni að tuttugu-
faldri hæð belta.
Skjólbelti geta þó einnig haft
ókosti við ákveðnar aðstæður,
snjór getur bráðnað seinna og
seinkað jarðvinnslu vegna aukins
jarðraka. í vorþurrkum, eins og
þekkjast hérlendis, myndi vatn í
hvaða formi sem er, vera kostur
fremur en löstur. Hætta á nætur-
ffostum getur skapast í skjóli ef
vindur er lítill og heiður himin. I
algjöru logni verða næturfrost jafnt
á óskýldum sem skýldum svæðum.
Með skipulegu kerfi, réttu milibili
og þéttleika skjólbelta ætti að vera
hægt að komast að mestu hjá nei-
kvæðum áhrifúm þeirra.
Fáar íslenskar rannsóknir eru til
um áhrif skjólbeltaræktar. Ber þar
helst rannsóknir Klemenz Kr.
Kristjánssonar um miðja síðustu
öld á áhrifúm skjóls á komþunga.
Sýndu þær að á sjö sumra tímabili
var komþungi mun meiri á skýld-
um svæðum en bersvæði. Var
munur komþunga að meðaltali
25% í byggi, 36% í höfmm og
Beitarskógur erlendis.
41% í vorhveiti. Öll árin skilaði
kom ræktað í skjóli meiri þroska
en bygg ræktað á bersvæði, mest-
ur var þó munurinn í slæmum ár-
um. Erlendar rannsóknir sýna
sambærilegar niðurstöður. Af
nytjajurtum virðist gras gefa
mestan uppskeruauka, þá rótar-
ávextir og korn.
Með skjólbeltarækt dregur úr
sveiflum í árferði og skilar það
því meira öryggi í uppskeru.
Ræktun skjólbelta getur því aukið
til muna hagkvæmni ræktunar þar
sem unnt er að uppskera fyrr og
meira. Aukin skóg- og skjólbelta-
rækt til skýlingar ræktarlandi hlýt-
ur því að vera þjóðþrifamál sé
horft til þess að draga úr sveiflum
milli ára og auka uppskeru og
hagkvæmni þeirrar auðlindar sem
ræktanlegt land er á íslandi.
Skóglendi til búfjárbeitar.
Forsenda nýtingar skóga og
skjólbeltasvæða til beitar búfjár er
að beit sé skipulögð og að til sé
beitaráætlun þar sem skipulagt er
Freyr 6/2003 - 35 |