Freyr - 01.12.2004, Blaðsíða 22

Mynd 1. Staðir á skrokknum þar sem auðveldast er að meta hold mjólkurkúa.
þarf tíma til að aðlagast orkurík-
ara eða kolvetnaríkara fóðri, - eft-
ir einhliða fóðrun á meðalgóðu,
trénisríku eða jafnvel slöku gróf-
fóðri á síðari hluta fyrra mjólkur-
skeiðs og framan af geldstöðutím-
anum. I vömb jórturdýra lifír ara-
grúi övera, gerla og einfrumunga,
sem aðgreina má í allmarga sér-
hæfða flokka eftir því hvaða nær-
ingarefnum þeir vinna á og hvaða
efni þeir mynda. Aðlögunin felst
í að byggja upp tegundafánu /ör-
verufánu sem hæfir því fóðri sem
gefíð er og fóðursamsetningunni
hverju sinni.
An nægilegrar og réttrar aðlög-
unar er hætta á að jafnvægi í ör-
verustarfsemi vambar náist ekki, -
og kýrin, eða öllu heldur melting-
arstarfsemin, standist ekki stór-
aukið álag sem mæta verður á
komandi mjólkurskeiði.
Mikilvægar aðrar ástæður fyrir
því að gefa fóðrun kúnna á þessu
tímabili sérstakan gaum eru:
* Kýmar þurfa að vera í „rétt-
um” holdum
* Örveruflóran þarf tíma til að
aðlagast breyttu fóðri, - sú að-
lögun þarf að vera 10-14 dagar
að lágmarki
* Vambarsepamir á innra yfír-
borði vambar og kepps þurfa
einnig að vera vel þroskaðar til
þess að mikið uppsog næring-
arefna geti átt sér stað.
NÆRINGáRÁSTAND - HOLDAFAR
í BYRJUN GELDSTÖÐU
Það er þekkt að feitar kýr eru
óduglegri við gróffóðurát og lyst-
arminni fyrst eftir burð en kýr í
meðalholdum og magrar. Einnig
er vitað að feitar kýr eru lystar-
minni fyrir burðinn. Ennfremur
sýnir reynslan, að feitum kúm er
hættara við meltingarröskunum
og misgengi í efnaskiptum sam-
fara auknu álagi fyrst eftir burðinn
Of seint er að megra of
feita kú í upphafi geld-
stöðu - skaðinn er skeður
heldur en kúm í meðalholdum.
Misgenginu fylgir jafnan aukin
tíðni kvilla (súrdoði, bráðadoði,
vinstrarsnúningur, súr vömb) og
vandamál tengd frjósemi og að
kýrin beiði seint og festi ekki fang
á réttum tíma. Til að minnka lík-
ur á efnaskiptakvillum þurfa kým-
ar því að vera í eðlilegum holdum
um burð. En ekki aðeins um burð-
inn því að í raun þurfa kýmar að
vera í réttum holdunt allt fram-
leiðsluárið um kring.
Eftir burðinn verða miklar breyt-
ingar á holdafari mjólkurkúnna, -
flestar kýr mjólka umtalsvert af
holdum, léttast og þurfa að endur-
nýja forðann á seinni hluta mjólk-
urskeiðsins. A öðmm kúm virðist
líkamsforðinn lítt hreyfanlegur og
þær mjólka lítið af sér. Eiginleik-
inn að bijóta niður fituforðann og
ummynda yfir í mjólk er arfgeng-
ur. Þessum umskiptum þurfum við
að stjóma, fyrst og fremst með
fóðmninni og þá einkum með vali
á gróffóðurgæðum og ákvörðun á
kjamfóðurgjöf.
Ef kýrin er of feit í byrjun geld-
stöðu má segja að of seint sé orð-
ið aó megrn hana, - skaðinn er
skeður. Það eina sem við getum
gert er að viðhalda sömu líkams-
þyngd. Ef við styðjumst við hold-
stigunarkvarðann er ekki talið
æskilegt að kýmar megrist meira
en sem svarar 0,5 holdstigum í
geldstöðunni. Sé kýrin hins vegar
of mögur getum við stuðlað að því
að bæta holdin en þurfum þó að
gæta þess að fóðmnin sé ekki of
sterk og valdi ekki óþarflega
miklum vexti fóstursins.
Hvað eru eðlileg hold?
Hold í þessu samnhengi tákna
magn af fitu í skrokknum, - eink-
um fitu undir húð. Hold og holda-
far búljár, eins og það kemur okk-
ur fyrir sjónir, er að nokkm leyti
spuming um huglægt mat þess
sem rnetur. Tveir einstaklingar
þurfa ekki endilega að hafa sömu
sýn á hvað er holdgott og hvað er
holdrýrt búfé. Þess vegna hafa
verið þróaðar aðferðir sem byggja
á því að meta holdin (fitulag) á til-
teknum aðgengilegum stöðum á
skrokknum og gefa því mati tölu-
gildi samkvæmt gefnum skala.
Hvernig mælum við hold?
Víða erlendis em í notkun hold-
stigunarkvarðar fyrir búfé. Hér-
lendis hefúr um alllangt skeið og
með góðum árangri verið notuð
j 22 - Freyr 10/2004