Freyr - 01.08.2002, Síða 15

Forystufé er dýrmætur stofn innan íslenska sauðfjárkynsins sem mikilvægt
er að varðveita. (Ljósm. Snjólaug Pétursdóttir, Heiði, Mývatnssveit).
b) Erfðabreytileiki í virkum fram-
leiðslukynjum
Mikill fjöldi dýra einkennir oft
virk framleiðslukyn. Jafnframt
stuðlar hið sterka úrval í þessum
ræktunarhópum að skyldleika-
rækt og mikilli notkun fárra karl-
dýra í hverri kynslóð. Dæmi eru
um virka notkun á allt niður í 50
nautum hveiju sinni þar sem
mjólkurkýr eru yfír milljón. Við
þær aðstæður er mikilvægt að
hafa í huga að varðveita þurfí
erfðabreytileika þessara kynja
vegna framtíðar kynbóta á þeim.
c) Geymsla erfðaefnis
Sæðis- og fósturvísabönkum
hefur verið komið á fót fyrir
Qölda búfjárkynja okkar. Suma
þeirra nota ræktendur stöðugt en
aðrir eru fyrir langtíma geymslu
til framtíðamotkunar. Áhugi er á
því að varðveita með þessu móti
alla ræktunarhópa sem em í notk-
un á hveijum tíma.
Á Norðurlöndum em hefðir
fyrir því að ræktunarfélög annist
slíka geymslu, en hið sama gildir
ekki á alþjóðlegum vettvangi.
Þar er spurt hver eigi að kosta
verkefnið, ræktunarfélögin eða
hið opinbera. Án aðstoðar hins
opinbera er ekki unnt að standa
undir slíkum verkefnum.
SÉRNORRÆNAR AÐSTÆÐUR
Menningararfurinn
Einkennandi fýrir búfjárrækt á
Norðurlöndunum hefúr verið við-
tæk samvinna um stóra ræktunar-
hópa, oft með því að slá saman
kynjum. Markviss stefna í kyn-
bótunum hefúr leitt til mikilla
erfðaframfara í framleiðslukynj-
unum, einkum eftir miðja 20.
öldina. Af því hefúr leitt að
mörg gömul búfjárkyn á Norður-
löndunum hafa búið við enn verri
kost en í öðmm löndum Evrópu.
Hið mikla vemdunarstarf á þess-
um efnum á Norðurlöndunum
hefúr hins vegar byggst á góðum
efnahag þessara landa og viður-
kennt hefúr verið menningarlegt
gildi þess.
Búfé hefúr alla tíð gegnt miklu
hlutverki í norrænum landbúnaði
og búfjárafúrðir verið uppistaðan í
matvælaframleiðslunni. Bæði
menningarlegar hliðar matvæla-
framleiðslunnar og hlutur búfjár-
ins í í henni fyrr á tímum gegnir
miklu hlutverki í norrænum
menningararfí og er jafn mikilvæg
og varðveisla gamalla bygginga
og áhalda. Það sést einnig í vax-
andi áhuga safna að halda búfé
sem eðlilegan þátt i rekstri sínum.
Sérstakar arfgerðir bújjár
aðlagaðar að vistkerfi okkar?
Norðurlöndin hafa ekki átt sér
sterkar hefðir varðandi það koma
sér upp sérstökum vörumerkjum
eða merkjavörum sem byggjast á
búfjárkynjum, framleiðsluaðferð-
um eða umhverfí. Síðustu ár
hafa neytendur hins vegar sýnt
áhuga á upprunamerkingum, sér-
vörum og vörum tengdum fram-
leiðsluferðum og upprunastöðum.
Þar eru á ferð miklir ónýttir
markaðsmöguleikar sem veita
litlum búfjárkynjum nýjan styrk.
Áðumefnt „villisauðfé“ er
dæmi um það, sem og nytjar af
öðm fé sem gengur á beit dreift
um mikil víðemi. Þá má nefna
svínakyn sem bjargar sér úti í
náttúmnni.
Aðalmarkmið með
VARÐVEISLU ERFÐAEFNIS Á
Norðurlöndunum
Þar skiptir mestu máli að erfða-
breytileiki bú^árrækt minnki
ekki að óþörfú. Mikilvægast er
að ræktunarhópurinn sé stór.
Ræktunarmarkmiðin skulu vera
framsýn víð og sjálfbær eftir því
sem unnt er. Langtímamarkmið-
in mega ekki láta undan kröfúm
um mikla framleiðni og skamm-
tímahagnað. Þá er mikilvægt að
skrá sérstakar framleiðsluaðferðir
og aðstæður, til að nýta einstök
kyn, og sérstakar aðstæður á
hverju svæði.
Heimild: nordiske GENressurs-
er 2002, ANP 2002:725. JSBN
92-893-0767-6. Birt með leyfi
hðfundar. Greinin er svolítið
stytt.
Freyr 7/2002 -15 |