Litli Bergþór - 01.03.1997, Blaðsíða 20

Atferli hrossa frh
fyrir því að hestar forðist staði þar sem reimt er.
Þeir hafa dularfulla hæfileika til að finna á sér
yfirvofandi hættu og geta verið ofurviðkvæmir fyrir
skapbrigðum knapa og þjálfara. Orðtakið „áræði
drengs gerir djarfan hest„ lýsir ofurnæmni hestsins
fyrir mannlegum viðbrögðum. Hestar skynja
hugarástand knapans og haga sér því eftir því.
(Elwyn Hartlyn Edwards,1991). Hross eru
sérstaklega veðurglögg og veðurspðá þeirra bregst
yfirleitt ekki. Þegar von er á til dæmis roki og
Eldur á Torfastöðum, 5 ára, í góðu
samfélagi við hrossaungviði.
rigningu af austri finna þau sér gjarnan hús eða hol
til að standa undir áður en veðrið skellur á. Þau
híma og hengja haus og snúa öll afturendanum í
væntanlega veðurátt. Þá er sagt að hrossin hami
sig. Þetta getur átt sér stað í besta veðri en er
öruggur forboði þess að innan fárra klukkustunda
brestur á óveður. (Albert Jóhannsson, 1991). Sumir
hestar eru það næmir að þegar þeir eiga að fara á
sýningu þá finna þeir það á sér og éta ekki
morgungjöfina vegna þess að þeir eru svo spenntir.
Þessi viska hrossa hefur lítið verið rannsökuð, svo
það litla sem vitað er um sjötta skilningarvitið er alls
ekki tæmandi. (Brown/Smith, 1984.)
Hugsun og tjáning hestsins.
Hestar hafa margbrotið tjáningarmál, sem felst
bæði í hreyfingum og snertingu eða líkamstjáningu.
Lykt er líka mikilvæg í tjáskiptum hesta; dýrin senda
frá sér og taka á móti lyktarboðefnum sem húpkirtlar
framleiða (Elwyn Hartlyn Edwards, 1991).
Hugsun hestsins miðast nánast eingöngu út frá
nútíðinni, þátíðin hefur yfirleitt lítil áhrif á hann og
enn síður framtíðin. Hesturinn býr yfir mjög
nákvæmu tímaskyni og hefur mikla þörf fyrir að vita
hvar hann er staddur. Hann skilur aðeins bein
hugmyndatengsl Hann getur ekki ályktað og skilur
ekki flókna hlusti sem eru fjarlægir í tíma
(Feldmann/Rostock,1986). Minni hestsins er
ótrúlegt, hann er líka ratvís og strok í átt til
æskustöðvaa ekki óalgeng, sér í lagi áður fyrr, áður
en farið var að flytja horss svona mikið milli staða á
kerrum eða bílum. Einnig eru þess dæmi að hestar
sem hafa verið góðir vinir og eru svo skildir að í
nokkur ár og þegar þeir hittast svo aftur fara þeir
beint til hvors annars (Albert Jóhannsson, 1991).
Hesturinn vill helst hafa alla daga eins, þannig að sú
venja að gefa reiðhestum einn dag frí er andstætt
þörfum hans (Guðm. Birkir Þorkelsson, 1985).
Tjáning hestsins er margvísleg. Þeir geta
náttúrulega ekki talað svo þeir verða að nota
einhvert annað mál.
Lykt; þó hestar helgi sér ekki óðal til jafns við
önnur dýr, lyktamerkja þeir ákveðin svæði með
þvagi eða taðhrúgum. Stóðhestar pissa líka yfir
þvag eða saur meranna í stóðinu og gefur þar með
aðkomuhestum til kynna að þessar hryssur séu í
„kvennabúri" hans. Við æxlunarferlið skiptir lykt
miklu máli.
Hljóð; hestar tjá sig með hljóðum en þó mjög
takmarkað. Ef hestar hrína eða rymja er það
vanalega merki um æsing. Þeirfrýsa þegar þeir
slaka á eða finna lykt af einhverju sem vekur athygli
þeirra. Þeir hneggja ef þeir týna afkvæmi eða
félögum sínum. Hryssur kumra til að hughreysta
folaldið sitt, og bæði kynin gefa það hljóð frá sér
þegar þau bíða eftir fóðri eða aukabita. Sumir
hestar hafa lært að draga að sér athygli manna með
því að hneggja hátt, ef þeim er ekki gefið á réttum
tíma. Hestar nota einnig bragð og snertiskyn í
boðskiptum sín, tveir hesta snyrta og klóra hvor
öðrum og skapa þannig vináttubönd. Víst er að
menn hafa ómeðvituð boðskipti við hross vegna
lyktar sem þeir gefa frá sér. Ofurnæmur hestur
skynjar fljótt hvort fólk er óttaslegið, óhrætt,
stressað eða árásargjárnt og verður annað hvort
hræddur, rólegur eða ágengur, allt eftir því hvort um
rólega eða skapmikla skepnu er að ræða. Eins
mynda hestar oft persónuleg bönd við menn og eru
hændari að ákveðnum aðila en öllum öðrum. Þetta
getur oft þróast út í mjög náin og ánægjuleg tengsl.
/Elwyn Hartlyn Edwards, 1991).
Að „lesa“ hest útfrá atferli.
Til að geta áttað sig á hvernig hestinum líður,
hvernig hann muni bregðast við næst, verðum við
að geta „lesið" hestinn, þ.e.a.s. áttað okkur á
tjáningu hestsins og reynt að sjá út persónuleika
hestsins. Ljóst má vera að hestur sem hvílir annan
afturfót, lýtur höfði, leggur eyrun ofurlítið aftur, lætur
neðrivör lafa og er með hálf lukt augu slakar vel á.
Jafn auðvelt er að túlka spennumerki. Enginn getur
misskilið boð frá hesti sem snýr afturendanum í
mann, ef maður fer inn í bás hans. Ef hann stappar
niður fæti, hristir höfuðið eða er með taglslátt, þá er
hann pirraður. Staða eyrnanna gefur góðar
vísbendingar um hugarástand hestsins. Ef þau
standa beint fram sýna þau vott um áhuga á
einhverjum hlut, ef hesturinn hvílist liggja eyrun
Litli - Bergþór 20