Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1932, Page 35

GUÐMUNDUR KAMBAN
15
Uær vonir brugðust með öllu, en
l)ó kom hann ritinu út í enskri þýð-
ingu,*) sem fékk góðan dóm í New
York Times. Book Review (3. marz
bl. 84). En fyrir utan það að Kamb-
an veittist gott tækifæri til að
Ttynna sér leiklist í þessari miklu
höfuðborg, þá virðist hlutur lians
hafa orðið mestur af vonbrigðum
og beiskju, enda áttu þau hjónin
"við þröngan kost að búa þar alla
tíð. Einnig er það að ráða af vest-
ur-íslenzku blöðunum (sjá t .d.
Hkr. 14. des. 1916), að ferðalag
hans um Winnipeg og vestur-ís-
lenzkar bygðir haustið 1916 hafi
orðið honum lítill styrkur. Menn
virðast ekki hafa skiliö hann og
list hans — hann las upp kafla
hr leikritum sínum.
En þótt hlutur Kambans í við-
skiftum hans við Vesturálfu heims
yrði fyrst og fremst vonbrigði og
beiskja, þá fer því fjarri að sá hlut-
Ur yrði lionum lítils virði. “Sú
kynnisdvöl markar fjögur rit mín,
sem þar gerast,” skrifar hann síð-
ar (Mbl. 2. marz 1927).
Þessi fjögur rit, sem mörkuð eru
dvölinni í New York, eru Marmor
(1918), Vi Mordere (1920), Ragn-
ar Pinnsson (1922), og Örkenens
Stjerner (1925). Auk þessara
stærri rita, eru smásögur nokkrar
og æfintýri: Vizka hefndarinnar
(Skírnir 1920), um lynching og
svertingja ofsóknir, Þegar konur
fjTirgefa (Eimreiðin 1920), um
New York-hjónaband, þar sem kon-
an er fögur — en heimsk og lygin,
*) The Borsoi Plays V. Hadda-Padda.
A Drama in four acts translated by
Sadie Louise Peller from the Icelandic
ýf Godmundur Kamban. New York. A. A.
Knop* 1917.
og loks Vondafljót (Eimr. 1919),
æfintýri um misskilning manna á
eðli glæpamenskunnar. Alt eru
þetta ádeilurit, mörg býsna beisk.
í Marmor hverfur höfundurinn
frá rómantíkinni til raunsæinnar,
hann hættir að lýsa viltum ástríð-
um hinu megin við ilt og gott, en
teflir nú í þess stað fram hugsjóna-
manninum gegn gömlu og gerspiltu
þjóðfélagi. Minnir ritið að því leyti
nokkuð á Þjóðníðing Ibsens.
Mr. Robert Belfort, dómari og
glæpafræðingur (criminologist),
berst fyrir því með hnúum og
hnefum að afnema hegninguna,
með því að hann lítur svo á, að
ávextir liennar séu hefnd og nýir
glæpir. Um þetta skrifar liann bók-
ina “Glæpamaðurinn og þjóðfélag-
ið”, sem góðir borgarar lesa með
áhyggjublandinni ánægju. En þeg-
ar hann síðar tekur að skrifa um
hina skipulagsbundu góðgerðasemi
í New York og sýnir fram á það,
að hún tekur það aftur tvöfalt með
liægri hendinni, sem hún gefur
aumingjanum með hinni vinstri, —
þá er styttum þjóðfélagsins nóg
boðið, jafnvel bróðir hans, sem lifir
af þessari arðsömu góðgerðasemi,
rís gegn honum.
Hann, spekingurinn, er dæmdur
til æfilangrar vistar á vitfirringa-
hæli, en á hundrað ára afmæli hans
reisir hið sama þjóðfélag honum
veglegan minnisvarða. Það er
hættulaust, því steinninn talar ekki,
þótt hræsnin skríði flaðrandi að
fótstalli hans og lygin gangi þaðan
staflaus út um bæinn.
Tilefni leiksins er að rekja til
atburða í New York ríki, um það
leyti sem Kamban kom þangað, og