Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1932, Qupperneq 36

16
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISPÉLAGS ÍSLBNDINGA
hefir hann sjálfur vikið að þeim í
grein um Leo Tolstoj (ísaf. 11.
sept. 1928). Þar segir svo: “í at-
för sinni gegn refsingunni hefir Tol-
stoj ennfremur reynst það sann-
spár, að hin svonefnda refsifræði
(penology) er um það bil að taka
algerðum stakkaskiftum. Á al-
þjóðastefnum glæpafræðinga og
fangelsismanna eru nú allir sam-
mála um þetta: að fangelsin ná
ekki tilgangi sínum. Endurfall
glæpamanna fer sífelt vaxandi, og
mest frá þeim fangelsum, sem beita
sífeldum hirtingum. Tveim árum
eftir dauða Tolstojs (d. 1910)
gerði hámentaður amerískur auð-
niaður, Thomas Mott Osborne,
rækilega og stórfelda tilraun til
þess að leysa úr þessu vandræða-
máli. Hann hafði áður fengist við
rannsókn þeirra vandamála hálfan
mannsaldur. Nú lét hann gera sig
að forstjóra hins illræmdasta fang-
elsis í Bandaríkjunum, Sing-Sing.
Þau tvö ár, sem hann stýrði dyfl-
issunni, afnam hann allar hirting-
ar innan múranna, hætti að gera
fangelsið að kvalastað — að svo
miklu leyti sem unt var undir reglu-
gerð, sem fyrirskipaði innilokun —
með þeim árangri að öllum bana-
tilræðum við fangaverði og með-
fanga lauk, og endurfallið frá þessu
fangelsi í næstu tvö ár eftir burt-
för hans ekki aðeins rénaði, heldur
þvarr. Við stjórnarskiftin í ríkinu
New York 1916, var staða hans ger
að pólitískum bitlingi, eins og þar
er siður í landi, og upp af því reis
blaðaeldur í marga mánuði um þver
og endilöng ríkin. En stefna Os-
bornes sigrar ár frá ári þótt hægt
fari í því máli.”
Eflaust eru það neistar frá þess-
um blaðaeldi, sem kveikt hafa f
hug Kambans. Sú íkveikja væri þó
mun skiljanlegri, ef menn vissi, að
eldfimt efni væri fyrir, þ. e. ef hægt
væri að sýna að áhugi Kambans
hefði áður verið vakinn fyrir þess-
um efnum. Þess kennir þó ekki í
fyrstu riturn hans. En einmitt um
þetta leyti fáum við að vita (sbr.
Hkr. 14. des. 1916), að Kamban
hefir verið mjög hrifinn af Oscar
Wilde, og að það hafi ekki verið
augnabliksást, sést bezt á því, að
haustið 1920 flytur hann erindi um
Wilde við háskólann í Osló um
sama leyti og leikur hans, Vér
Morðingjar, gekk á þiljum Þjóð-
leikhússins þar. Og allan vafa tek-
ur hin ágæta grein hans af í Iðunni
1929. Hún virðist bera með sér
að Kamban hafi eigi unnað öðrum
höfundi heitar en þessum glæsilega
píslarvotti refsingarinnar, og er
það trúa mín að þaðan sé samúð
Kambans með glæpamönnum og
skilningurinn á glópskuverkum
þeirra runninn í fyrstu. Hið létta,
meinfyndna, oft öfugmælakenda
form, sem Kamban notar í Marmor,
gæti einnig átt fyrirmyndir í list-
formi Oscar Wilde’s. — Annars væri
það fróðlegt, ef Kamban vildi sjálfur
skera úr því, hvort það var Wilde,
sem beindi huga hans að þjóðfé-
lagsmeinunum, eða þjóðfélagsmein-
in, sem kendu honum að rneta
Wilde. Þykir mér hið fyrra senni-
legra.
í Marmor segir Robert Belford
svo í varnarræðu sinni: “Hver sem
kveður upp hegningardóm eftir lög-
unum, gerir sig sekan í rang-
læti, hve réttvís sem hann kann að