Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1932, Side 38

18
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
er enginn efi á því að í Vi Mordere
reit Kamban sinn bezta leik, enda
fóru viðtökurnar eftir því, og mun
vikiö að þeim síðar. Sjálfur hefir
hann og fundið að hann hefir náð
hámarki í meðferð sorgarleiksins,
og því viljað snúa sér að nýjum
viðfangsefnum, Næst kemur frá
honum hinn létti gamanleikur De
Arabiske Telte og þar næst skáld-
sagan Ragnar Finnsson (1922)
frumsmíð hans á því sviði.
En þótt svo sé, eru engin byrj-
endaglöp sjáanleg á þessari fyrstu
sögu hans, fremur en á leikriti hans
hinu fyrsta. Ragnar Finnsson ber
miklu fremur vott um æfða hönd
hins þroskaða rithöfundar, enda er
ekki gott að segja hve lengi sag-
an kann að hafa veriö í smíðum.
Svo mikið er víst að fyrsta kapí-
tulann átti hann fullbúninn 1914
— sama árið og Hadda Padda kom
út — því þá lét hann prenta hann
í Skírni, sem smásöguna Faxi. Ef
til vill hefir þá þegar vakað fyrir
honum að færa æskuminningar
sínar og reynslu skólaáranna í
skáldsagnargerfi, þó eigi óraði hann
þá fyi’ir endi sögunnar. En svo kom
Ameríkudvölin og gaf honum efn-
ið í niðurlag hennar. Svo að sagan
varð í einu ömurleg hnignunar-
saga gáfaðs íslendings úti í veröld-
inni og skörp ádeila á grimd þjóð-
félagsins og heimsku eins og hún
lýsir sér í amerískum hegningar-
lögum og amerískri refsivist, —
þess skal getið, að því mun fara
fjarri að ástandinu sé lýst ver en
það er í raun og veru, enda eru
Bandaríkin fræg að endemum fyr-
ir fjölda glæpamanna og glæpa. —
Og síðari liluti Ragnars Finnsson-
ar fjallar þannig um sama efni,
“glæpamanninn og þjóðfélagið”, er
Belford dómari (í Marmor) liefir
skrifað bók um. Og svik þau, er
Ragnar verður fyrir af blaðakóng-
um New York, era hin sömu og
höf. lætur verkfræðinginn í Vér
Morðingjar hafa orðið fyrir. í þessu
má sjá sparsemi skáldsins í með-
ferð mótíva sinna. En þessi spar-
semi dregur ekkert úr gildi sög-
unnar. Ragnar Finnsson er mað-
ur sem seint mun gleymast, svo vel
er frá mannlýsingunni gengið af
höfundi, ekki sízfeftir að honum
hefir verið varpað í píslarklefa
hinna amerísku fangelsa, og manni
er sýnt, hvernig þessi upphaflega
fagra, góða og viðkvæma sál, er
teygð og marin, unz fegurðin er
orðin að afskræmi, gæðin að grimd
og hatri, en viðkvæmninni hafa
vaxið sterkar rándýrsklær.
En nú er komið að fjórðu og síð-
ustu bókinni, sem á ætt sína að
rekja til New York-dvalar, leikrit-
ið Örkenens Stjerner, er kom næst
á eftir Ragnari Finnssyni (1925).
Höfundur getur þess að það sé ort
tupp úr gamalli helgisögu, það er
sögnin um hina lieilögu Thais, en,
vel að merkja, í því formi, sem
Anatole France gaf henni í skáld-
sögunni Thais, og frægast mun
hafa orðið í meðferð óperunnar
Thais eftir Massenet (textinn eftir
Louis Gallet). Upphaflega segir
helgisagan frá því einu, að egypsk-
ur meinlætismúnkur snýr vændis-
konunni Thais frá villu síns vegar
og kemur henni í klaustur, þar sem
hún bætir fyrir brot sín með
ströngu líferni og andast að lokum
sannheilög kona. En Anatole France