Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1959, Side 48

30
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
held að hann sé eyðilagður. Einn
flasaði reikning og var sendur heim
af pólitíinu. Christian Ris fékk ekki
Garð. Brynjólfur Kúld sendur heim
sem ómögulegur. Einar Benedikts-
son búinn að eyðileggja sig á slarki,
liggur fyrir dauðanum[!] Hannes
Hafstein að lesa undir próf og tekur
það í vor eftir 6 ár en hefði getað
tekið það á 4—5, því lögfræðinga-
prófið er einna léttast allra prófa
hér við háskólann. Ég set mig í
sama númer og hann. Þetta var nú
Tryggva-partíið, og þessa þolláka
lenti ég saman við. En nú er ég til
allrar hamingju sloppinn við þessa
peja, náttúrlega hataður og fyrirlit-
inn af þeim. Ég þakka mínum sæla
samt.“
En úr því þetta er vitnisburður
Ólafs, sem telja má einn af flokkn-
um, má nærri geta hvernig litið hef-
ur verið á Verðandi-menn heima á
íslandi.
Og ísland hafði ekkert að bjóða
embættislausum manni og kvænt-
um í tilbót. Hins vegar stóð Vestur-
heimur opinn og þar gerðist Einar
andlegur leiðtogi íslendinga um tíu
ára skeið. Raunar var Winnipeg sízt
meiri menningarborg um þær mund-
ir en Reykjavík. En sá var munur-
inn að Winnipeg óx eins og gor-
kúla á haug (1885: 19,500, 1898:
39,300) þar sem Reykjavík naraði
eins og ljós á skari (1880: 2,500, 1890:
3,800, 1901: 6,600). Ekki dylst það,
að Einar, nýkominn frá Kaup-
mannahöfn, lítur nýlenduborgina og
landnemamenninguna heldur smá-
um augum. Einkum mun vegur
kirkjunnar þar vestra, að maður tali
nú ekki um vakningarnar, hafa ver-
ið honum þyrnir í augum.*) En hann
átti sinn hlut eins og aðrir undir
vexti og viðgangi íslenzku nýlend-
unnar, og hann var svo vitur að
verja sér til að efla hag hennar að
sínum hluta í stað þess að eyða afli
sínu í ófrjóar deilur gegn kirkjunni.
Hann var íhugull áhorfandi. .Óvinir
hans sögðu, að hann gengi með efa-
glott á vör, og brugðu honum um
geðleysi. En hann lét það sjaldan
á sig fá.
Á Winnipegárunum missti Einar
hina dönsku konu sína og tvö börn,
en kvæntist íslenzkri konu, sem
fæddi honum öll hans börn og lifði
hann. Á Winnipegárunum safnaði
hann líka þeirri lífsreynslu (fyrir
utan slarkið í Kaupmannahöfn), sem
síðan varð grundvöllur að flestum
gerðum hans, eftir að hann kom
heim til íslands. Hugur hans snerist
frá þröngsýnni, kröfuharðri stefnu
realismans til víðfaðma skilnings á
mönnum og málefnum, þótt fávís-
leg gætu sýnzt. Og hann gerðist
sannfærður um, að kærleika- og
bróðurþelskenning kristins dóms
væri hin eina heillavænlega stefna
til viðreisnar mannkyninu. En auk
þess lærði hann að meta hinar verk-
legu framfarir Ameríkumanna og
rækt þeirra við alþýðufræðsluna, er
birtist í barnaskólum þeirra og ungl'
ingaskólum (high schools). Fjöldi
Vestur-íslendinga fór á þessa „úa'
skóla“.
Þegar heim til íslands kom, hra
Einari mjög í brún. Hann skildi ekki
lengur í deilunni við Dani. íslend-
ingar höfðu ekki hugmynd um þa®;
að það sem þeir þurftu var ekki
meiri lögskilnaður við Dani, heldur
*) Hann var sama sinnis um vakmnS
arnar, er hinn norski prófessor Hallesp^
boðaði íslendingum þær haustið _}.„T
Sjá Morgun 1937, síðasta árið sem Em
lifði.