Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1959, Blaðsíða 56

38
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
amerískt skáld, Karl Shapiro, upp-
runninn úr Baltimore, Pulitzerverð-
launaskáld, hafið herferð gegn „ný-
tízkuskáldskap“ T. S. Eliots í The
New Yorlc Times Book Review 13.
des. 1959. „Hvað gengur að skáld-
skapnum?“ Hann er sjúk list. En ef
þessi skáldskapur verður lagður
fyrir róða, þá spáir Karl Shapiro að
einfeldni og bjartsýni í skáldskap
komist á hornið á ný. Mundi það
tvímælalaust gleðja Einar og Jónas
Hallgrímsson.
Á árunum 1929—39 gekk einhver
versta kreppa yfir heim sem sögur
fara af: þriðji hver maður var at-
vinnulaus í Ameríku. Á þessum ár-
um fór menn að dreyma um betra
skipulag; þetta varð því tími jafnað-
arstefnu og kommúnisma og öld
skálda, sem deildu, sumir nokkuð
hart, á hið forna skipulag. í Amer-
íku: Upton Sinclair, Sinclair Lewis,
fyrstur Nóbelsverðlaunamaður,
Eugene O. Neill leikritaskáld annar,
Ernest Hemingway útlagi í Evrópu
hinn þriðji, William Faulkner, Suð-
urríkjamaður hinn fjórði. Á íslandi
má vera að Einar hafi haft ánægju af
að lesa ádeilur spíritistans Þórbergs;
en víst ekki Laxness, sem bæði var
efnishyggjumaður og andspíritisti.
Um það bil sem Einar dó og fram
á stríðsárin, leit út fyrir, að efnis-
hyggja og kommúnismi kynnu að
verða trú framtíðarinnar, og enn
gæti svo farið, að höfðatala Rússa og
Kínverja myndi tryggja játningum
þeirra meiri hluta í heiminum. Hins
vegar er enginn efi á því, að á Vest-
urlöndum, a. m. k., hefur fjörkippur
hlaupið í kristnar kirkjur og ungt
fólk virðist kunna illa við sig í
einangrun, enda hafa Ameríkanar
sennilega aldrei átt betri vakninga-
prédikara en Billy Graham, sem
farið hefur um víðan heim að
kristniboði sínu. Hins vegar virðist
tæplega brydda á spámönnum þeim
eða guðum í manngervi, sem Arnold
J. Toynbee var að vona, að hinar
miklu kirkjudeildir eða réttara trú-
arflokkar mannkynsins færu að
framleiða áður en það væri með öllu
um seinan; enda væri þá ekki um
annað að tala en enda vestrænnar
menningar. Tæplega mundi þess að
vænta, að þessi mikli spámaður
kæmi frá íslandi, eins og Helgi Pét-
ursson trúði. Annars virðist kristni
að einhverju leyti í uppgangi, líka
á íslandi, því hún hefur eignazt
góðan málsvara í ungum guðfræð-
ingi úr flokki vaktra manna, en
hann virðist vera betur menntaður
en margir félagar hans, þar sem
hann hefur setzt við brunna grískra
bókmennta og trúar auk þess að vera
nýtízkuskáld og bókmenntafræðari
Morgunblaðsins. Svo að ef Einar
gæti nú litið upp úr gröf sinni, hygg
ég, að hann mundi sjá ýmis teikn a
himni, er boðuðu sigur þess kristin-
dóms, sem hann unni og kannske líka
örlítið betri byr fyrir bókmenntir
þær bjartsýnar, er honum voru helzt
að skapi. Því enn gæti maðurinn átt
bjarta framtíð, ef hann sneri sér að
því að bæta kyn sitt og lifa í
við náungann.
The John’s Hopkins University,
Baltimore, Md.