Vísir - 24.12.1938, Blaðsíða 19

VÍSIR
17
»

Sumar gamlar vísur hafa lif-
að öldum saman á vörum þjóð-
arinnar, jafnvel þó að þær virS-
ist ekki hafa til brunns aS bera
mikinn skáldskap. Stundum
gerir sannleiksgildi þeirra gæfu-
muninn. Þegar eg var á unga
aldri, lærSi eg af gamalli konu
vísu þá, sem nú skal greina:
„Margur ágirnist meira en þarf,
maSur einn í'ór aS veiSa skarf
og hafði fengið fjóra,
clti þann fimta og í þvi livarf
ofan fyrir bjargið slóra.“
Þessi kveðlingur lætur lítið
yfir sér, þetta er hvorki likinga-
né rósamál, en Iiver vísuhending
hittir alveg heint í mark. At-
burSurinn er málaSur með svo
ljósum litum, aS upphafið hotn-
ar sig sjálft, svo aS segja. —
Ilver mannskaði verður jafnan
minnisstæður þeim, sem næstir
standa, cn þarna verður mann-
skaði minnisstæður þjóðinni svo
öldum skiftir, jafnvel þó að
maðurinn sé ekki nefndur á
nafn, og óvist sé, livort liann
hafi átt konu og börn, eða
frændur og foreldra. Segja
mætti, að þjóðarsálin iiafi gjört
þessa vísu, eins og t. d. viðlög
kvæða, sem enginn veit faðerni
að — eða móðerni.
StórþjóSirnar eiga grafir ó-
kunnra hermanna og sýna þeim
sölcnuð og virðingu. Vér ís-
lendingar eigum grafir nafn-
lausra slcálda, mosavaxnar og
vanhirtar, eða þá með því marki
brendar, að þar vaxa „gisin
kuldastrá“, sem sölnunin gagn-
tekur á haustin, og snjóririn
leggur undir sig á veturna.
Málshættir tungu vorrar jafn-
gilda vísunum, sem enginn veit
hver orti. Eitt spakmælið kveð-
ur svo að orði: „að fáir verði
feitir al' fugladrápi.“
ÞaS kemst að sömu niður-
stöðu og skáldið, sem kvað um
manninn og slcarfinn. Höfund-
ur málsháttarins hefir vaðið
fyrir neðan sig og segir: „Fáir
verða feitir“ —
E.g geri ráð fyrir, að mata
megi krók sinn i fuglabjörgum,
þar sem um þúsundir — og
MARGUR ÁGIRNIST MEIRA
jafnvel hundruð þúsunda fugla
og eggja er að tefla. En þó mun
ekki á þeim stöðvum fáist feit-
ir drættir nema því að eins, að
veiðin sé sólt með hörkubrögð-
um, fimleika og frækni.
Þegar fuglaveiðar eru stund-
aðar á víS og dreif á landi eða
sjó, er fengurinn svo lítill, að
að önnur atvinna mundi borga
sig betur. Flestir veiðimenn eru
latir til allra verka, t. d. Indíán-
ar og Eskimóar. Og slíkt bið
sama þeir menn í voru landi,
sem verða allir á lofli af fögn-
uði og tillilökkun, þegar þeir sjá
fugl á flugi eða á sundi — til-
lilökkuninni að drepa.
Fréltastofa útvarpsins liefir
liaft á lofli nokkrar sorglegar
sögur af fuglaskyttum, þ. e. a.
s. slysförum þeirra.
Á mimii æfi hafa 5 menn heð-
ið bana við fuglaveiðar i Þing-
eyjarsýslu, og tveir lilotið ör-
kuml. Einn maðurinn hrapaSi
fyrir björg, 2 drukknuðu við
að clta endur, sem reyndar voru
friðaðar á þeim tíma, sem þeir
voru að verki, tveir skutu sig
óvart (á æðarfuglaveiðum), 2
skutu sig i handlegg á rjúpna-
veiðum, og ýmsir hafa mist
skot úr byssum, með því móti
að nærri hefir stappað slysför-
um. Svipaðar fréttir mætti
greina víðsvegar af landinu.
í öll skiftin var um smámuni
að tefla, þó að veiðivonirnar
hefðu rætst, og engar slysfarir
orðið, því að „fáir verða feitir
af fugladrápi11.
Þórhallur biskup kom stund-
um víða við i Nýju kirkjublaði,
þó það fyrirferðarlítið væri.
Mér er minnisstæð frásaga ein
af rjúpnaskyttu, og vil eg end-
ursegja hana hér, eftir því sem
mig minnir.
Vinnumaður eða vetrarmaö-
ur á hæ einum í Hvítársiðu
réðst þangað með því móti að
hann mætti skjóta rjúpur i
landiuu, í tómstundum sínum.
Hann gerði sér engan dagamun,
og skaut á helgum dögum jafnt
sem virkum. Svo bar við, að
hann skaut á drottins degi 60
rjúpur, hatt þær i sérstaka klyf,
þegar hann fór lestaferð til
Reykjavikur með feng sinn.
Leið lians lá meðfram Iivitá, þar
sem gatan var tæp og bratt nið-
ur í ána. Þar linaut sá hestur-
inn er rjúpurnar voru á, þær
sem hanu skaut á helgidaginn.
Sú eina — og aleina — klyf
valt niður i Ilvítá, og fór veg
allrar veraldar, og sást aldrei
framar. Það má ekki gleymast,
að húsfreyjan, sem var mat-
móðir i‘j úpnaskyttunnar, liafði
margheðið skotmanninn að láta
rjúpurnar i friði á helgum dög-
um. En hann hafði skotið
skollaeyrum við þeirri bæn þar
lil Hvítá skarst i leikinn og gaf
honum þessa rækilegu áminn-
ingu. Sú refsing fékk svo mikið
á liann, að liann skaul aldrei
framar rjúpur á helgum degi.
Eg læt það liggja í milli bluta
livort þennan atburð eigi að
skoða sem tákn og stórmerki.
Sá hinn sæli biskup, Þórhallur,
lét það ógert að skrifa eftirmála
við söguna, en þess vegna mun
liann hafa lialdið lienni á lofti,
að lionum mun liafa þótt liún
merkileg dæmisaga.
Síðan eg kom til vils og ára,
hefi eg veitt þeim mönnum at-
hygli, sem stunda rjúpnaveiðar.
Og þó að þeir virðist bera mik-
ið úr býtpm — sumir veiða 6—
10 hundruð á liausti hverju —
verður eigi séð, að þeirra fjár-
liagur sé rýmri en þeirra, sem
aldrei skjóta á rjúpu. Það sann-
ast á þeim, að „fáir verða feitir
á fugladrápi“. Beslu búmenn-
irnir lála alls ekki stunda
rjúpnaveiðar, þar sem eg þekki
til. Þeir meta meira liúsa- og
jarðabætur. Rjúpnaskytturnar
gleyma haustverkunum svo að
segja og vanrækja jörðina.
Byssa, skotfæri og tímaeyðsla
eta upp rjúpnaverðið. Þessir
menn ganga fram af sér, slita
sér úl á hlaupum sínum uin
fjöll og firnindi, og Iriða heilsu-
tjón, ef eigi strax — þá á seinni
skipunum. Sumir bilast i baki
við að bera rjúpnabyrðina og
sumir i fótum o. s. frv.
Að hinu leytinu er grimdin,
sem liertekur þessa 'inenn, likt
og hermenn á vígvelli. Menn,
sem annars eru sómamenn í
daglegri breytni, skjóta með
köldu blóði á rjúpnahópá i
kvöldrökkrinu, án þess að miða
á neina sérstaka, í þeim vænd-
um, að þeir kunni þó að slysa
eina eða tvær. Með því móti
særa þeir margar en veiða fáar.
Eg hefi.oft fundið rjúpur dauð-
ar eftir skotsár, liggjandi í blóði
sínu, eða blóði stokknar, stund-
um lafir görnin út úr sárinu,
og er orðiu svört af skemd. Og
rjúpan sjálf horuð af kvölun-
urii. -t4 Þessi reiði gæti verið
mannúðlegri, væri rjúpan skot-
in með kúlu, og aldrei skotið
nema á eina rjúpu í senn.
Stutt er síðan önd hér á
Reykjavíkurtjörn varð „frosin
niður i mosa“. Það er áð segja
EN PARF
e/íír
c£/udmund
^SFi’ídjóueeon,
föst við skörina, og varð lienni
mannlijálp. Blöðin gálu um
þetta, og höfðu það um leið eft-
ir Jóni Pálssyni, barna- og
fuglavini, að gæfu andanna á
Reykjavíkurtjörn, bíði það lilut-
skifti, þegar tjarnarísinn flæmir
þær út á sundin, að skotmenn
ræni þær hfinu, þvi að þessar
enclur eru orðnar gæfar, og vara
sig ekki á mönnunum. Sú veiði
verður þó aldrei búbót, hjá
þeim, sem hlut eiga að máli,
því að „fáir verða feilir á fugla-
drápi“. — Skolmenn og veiði-
krákur segja sin á milli o,g upp-
liátt, að þýðingarlaust sé að
þynna farfuglunum hér í landi,
af þvi að þeir séu drepnir unn-
vörpum úti i löndum.
Vér getuin þó altént lilíft
þeim fuglum, sem búa hér vet-
ur og sumar, rjúpu og innlend-
um öndum.
Fyrir nokkrum árum Voru
græuhöfða-lijón liér við bæ
minn, vor eftir vor, svo gæf sem
alifuglar væru. Þau hurfu á
haustin, sennilega flogið til
Breiðafjarðar eða Faxaflóa. Eitt
vorið komu þau ekki, og hafa
eklci sést síðan.
Sennilega liafa þau treyst
mönnunum of vel, og orðið
fyrir banaskoti.
Eg saknaði þeirra eins og
elskulegra fósturbarna. — Það
er satt, að farfuglar vorir eru
drepnir suður i löndum. Þó er
þeim lilíft þar, á stöku stað.—-
Þess var getið í liitt eð fyrra í
opinberri frétl, að Mussolini
hefði alfriðað eyju eina í Mið-
jarðarhafinu, sem farfuglá-
mergð sótti að til að livila sig
á, en veiðimenn höfðli ofsótl.
Fvrir þessa mannúð á Mussolini
þakkir skildar, þó að hernaðui'
hans i Abessiniu liafi verið með
þeim hætti, að hann kunni að
verða i forsælunni liinum
megin.
Einn skæðasti óvinur i laudi
voru er tófan. Skolli nokkur
komst í æðarvarp hjá granria
nrinum á síðastliðnu vori, koll-
urnar urðu svo hræddar, að
þær afræktu flestallar, og yfir-
gáfu varplandið. Tæfa étur alt
saman, eggjamóður og egg, ell-
5