Neytendablaðið - 01.12.1991, Blaðsíða 28

Bankar og tryggingar
EES og buddan okkar
Fyrir nokkru var gerður samningur milli EFTA og EB um evrópskt
efnahagssvæði. Aukið frelsi og aukin samkeppni munu án efa
verða fylgifiskar þessa samnings. Ein af þeim spurningum sem
brenna á vörum margra neytenda er hvort aukin samkeppni muni
tryggja lægra verð á vöru og þjónustu til neytenda.
Þetta er mjög skiljanlegt, þar sem inni-
hald buddunnar skiptir okkur öll miklu
máli. Ekkerl einhlílt og einfalt svar er til
við þessari spumingu, líminn verður
hreinlega að leiða í Ijós hvernig okkur
tekst að vinna úr þeim möguleikum sem
bjóðast. Mikið af þeirri vinnu sem
hingað til hefur verið lögð í EES stefnir
að þvf að tryggja hag neytenda. Það er
gert ráð fyrir auknu samkeppniseftirliti,
meðal annars til að tryggja að ekki sé
um ólögmætt samráð fyrirtækja á
markaðnum að ræða.
■ Fjármagnsmarkaðurinn
Verð á fjármagni, það er vextir, er
núna mun hærra hér á landi en gerist í
þeim löndum sem eru aðilar að EES-
samkomulaginu. Neytendur og fyrir-
tæki hér á landi búa því við verri kjör
hvað v'arðar lántökur en víðast hvar
annars staðar í Evrópu. Ýmsir fyrirvarar
eru í samningum hvað varðar fjár-
magnsflutninga. Öll höfum við heyrt
um sérákvæðið hvað varðar fjárfesting-
ar í fiskveiðum og fiskvinnslu. Einnig
hefur fsland aðlögunartíma hvað varðar
fjármagnsflutninga. Bein fjárfesting er-
lendra aðila í bankastarfsemi hér á landi
er til dæmis ekki möguleg fyrr en
eftir 1. janúar 1996. Skammtíma-
hreyfingar fjármagns verða ekki
leyfðar fyrr en eftir 1. janúar
1995. Þessi tími er hugsaður
til samræmingar laga og
reglna til að skapa sam-
bærileg starfskilyrði lána-
stofnana í öllum aðildar-
ríkjunum.
Eftir aðlögunartímann
verða í það minnsta fjórir
möguleikar fyrir erlendar
lánastofnanir til að veita
fjármagnsþjónustu hér á
landi.
í fyrsta lagi geta erlendar
lánastofnanir opnað hér útibú;
þetta er möguleiki frá 1. janúar
1992, eða um leið og samningur-
inn hefur verið undirritaður. I öðru
lagi hafa erlendir aðilar möguleika á að
| stofna dótturfyrirtæki hér á landi. I
28
þriðja lagi geta erlendar lánastofnanir
keypt starfandi lánastofnanir hér á landi
og í fjórða lagi er möguleiki á að veita
fjármagnsjrjónustu án þess að lánastofn-
unin sé staðsett hér.
Eins og sjá má eru möguleikar erlendra
aðila margir hvað varðar fjármagnsmark-
Sólrún
Halldórsdóttir
skrifar
aðinn. En er líklegt að þeir muni nýta sér
þessa möguleika? Jafnvel þó að fjöldi
lánastofnana muni ekki aukast, er opinn
möguleiki fyrir neytendur að sækja sér
þessa þjónuslu erlendis.
■ Tryggingar
Samningar um vátryggingastarfsemi
eru ekki komnir mjög langt á veg innan
EES. Mismunandi stefnur hafa tekist á
hvað varðar vátryggingastarfsemi, og
virðist ekki vera grundvöllur fyrir al-
gjöru frjálsræði í starfsemi tryggingafé-
laga. Skýringin á þessu er að mjög mis-
munandi löggjöf liggur að baki
vátryggingastarfsemi í löndunum 17.
Við getum tekið dæmi sem við þekkjum
öll úr ökutækjatryggingum. Hér á landi
er slysatrygging ökumanns og eigenda
skyldutrygging og innifalin í iðgjaldi á-
byrgðartryggingar ökutækis. Víða í Evr-
ópu er sambærilegt tjón bætt úr al-
mannatryggingasjóðum viðkomandi
lands. Vegna þessara og annarra atriða í
mismunandi starfsskilyrðum trygginga-
félaga verður ekki mögulegt fyrir neyt-
endur á íslandi að taka sjálfir tryggingar
erlendis. Aðrir möguleikar eru fyrir
hendi. Erlend tryggingafélög hafa
möguleika á að opna hér útibú, þau hafa
möguleika á að stofna dótturfyrirtæki
hér á landi og þau hafa möguleika á að
kaupa sig inn í starfandi tryggingafélög
hér á landi. Eitt erlendt tryggingafélag
hefur nú þegar gert hið síðastnefnda og
stefnir að því að veita keppinautum sín-
um harða samkeppni á íslenska trygg-
ingamarkaðnum. Erlend tryggingafélög
mega ekki fremur en þau íslensku bjóða
lægri iðgjöld en sem samsvarar þeirri á-
hættu sem er á markaðnum. Þessi regla
er sett til að sterkir erlendir aðilar geti
ekki í krafti stærðar sinnar og stöðu
hrakið tryggingafélög út af markaðnum
á röngum forsendum, það er að segja
ekki rekið tryggingastarfsemina með
tapi einungis til að verða eitt eftir á
markaðnum og hækka þá iðgjöld á
nýjan leik. Almennt má segja að
lægri iðgjöld muni því aðeins
verða veruleiki ef unnt verður
að minnka kostnað í trygg-
ingastarfsemi. Þá er bæði átt
við útgjöld til greiðslu tjóns-
bóta og rekstrarkostnað
tryggingafélaganna. Það er
hér sem samkeppnin mun
eiga sér stað, ásamt því að
tryggingafélögin munu lík-
lega keppast um að auka
framboð trygginga. Líklegt er
að nákvæmari flokkun á
tryggingatökum eftir áhættu-
hópum muni eiga sér stað.
Þannig að þeir sem tilheyra hópi
sem hefur lága tjónalíðni eiga þess
kost að fá ódýrari tryggingar en hópar
með háa tjónatíðni. I fyrrnefnda hópnum
eru til dæmis konur á öllum aldri.
NEYTENDABLAÐIÐ - Desember 1991