Tónlistin - 01.12.1944, Blaðsíða 10

40
TÓNLISTIN
ingur átl og gevint í fásinniiui, og í
kyrrþei tekið á nióti sjóði til að gefa
guði í framrás söngraddar sinnar
með skáklinu, sem lagði lil orð á
tungu. Þetta skapaði lxjartnæm
sálmalög, sem vér höfum mí nefnt
„gömln Iggin".
Svo vill vel til, að vér höfum nýtt
vitni til sönnunar Jiessu, Iagið „Víst
ertu, Jesús, kóngur klár“. Vers þetta,
ásaint Jieim næstu úr 27. passiusálm-
inum, er i sálmabókinni, en var sýo
sein aldrei sungið í kirkju frám und-
ir 1930. Ég lieyrði lagið fvrst mér
til hreinnar ununar af organista
Jóni Pálssyni, en liann liafði ]>að
eftir móður sinni eða ömmu. Nú hef-
ir tónskáldið Páll ísólfssoon raddað
Jiað til kirkjusöngs, og svo hefir
hrugðið við, að hvert tækifæri er
notað til Jiess að syngja versin með
|iéssu lagi. Ég veit, að margir munu
í hráðina kunna miður við ýmis lög
Jiessi. Því veldur tóntegund þeirra,
sem nú tiðkast eigi, einkum sú, er
hezt mætti nefna islenzka: Igdiska
tónlegundin. Eyru manna eru nú
orðin svo samvanin aðeins dúr og.
moll, að annað þvkir illa söngbært.
Ég vík nú aftur lítilsháttar að
meðferð Weyses á Jiessum íslenzku
lögum. Þau voru sungin honum af
Páli Melsted, en liklegast þykir mér,
að Pétur Guðjónsson hafi ekkert
komið Jiar nærri, hvernig sem á
Jjví hefir staðið. Prófessor Sigfús
Einarsson telur, að Wevse haí'i
breytt sem minnst frá Jjví, er sung-
ið var, og með Jjví mælir eigi veru-
lega Jjekk tónfærsla i sumum Jjeirra,
Jjótt önnur séu mjög Jjóknanleg. En
að einu levti hefir hann breytt Jjeim
verulega, að ég' liygg. Samkvæmt
eftirriti Jjví, sem nú er vist, skilar
Iiann þeinj fleslum í dúr, en kunn-
ugt er, að Jjau voru gjarnast sung-
in í lýdiskri tóntegund. Ljóst sýn-
ist, hvernig farið hefir verið að
breytingunni. Munur dúrs og lýd-
ískrar tóntegundar er aðeins á ein-
um tóni í áttundarröð: ferundinni
(kölluð lirein i dúr, stækkuð i lýd-
ískri tóntegund). Sé gengið út frá
/', Jjá verður ferundin b í dúr, en
h i lýdískri. Komi nú Jjetta lýdíska
h fyrir í laginu, sem snúa á í dúr,
Jjú er sá hægur hjá að hregða lag-
inu snöggvast vfir í næstu (að skyld-
leika) dúrtóntegund; hún á h-ifí
gotl og gilt, og Jjarf Jjá ekki að
breyta því, en blærinn verður allt
annar. Aðeins i niðurlagi dugir ekki
þetta, Jjar verður að brevta ferund-
inni, ef fyrir kemur, til Jjess að festa
frumdúrinn. Þessa aðferð má sjá
glöggt l. d. i „Allt eins og blómstrið
eina“. Þó verður þessarar brevting-
ar vart fvrr en hjá Wevse. f sálma-
bókinni 1801 eru nokkur lög, sem
ætluð eru sálmum hennar. Eru
Jjau flest úr Grallaranum, en mörg
breytt að Jjessu: Þeim er snúið úr
kirkjutóntegund i dúr. Þessi færsla
i dúr lá víst í loftinu um líma. Minn-
ist ég Jjess, að Jjegar ég á vngri
árum skrifaði upp nokkur „gömlu
lögin“ eftir söng ýmissa, Jjá virtist
mér gamlir sönggarpar vera óhik-
andi með sitt lýdiska h, en vngri
ósjálfstæðari meir reikandi milli h
og b. Hér dettur mér i hug, hvort
eigi mundi Jjað Jjcssí haltrandi á fer-
undinni milli h og b, sem valdið
hefir Jjví, að sumir Jjjóðlagafræð-