Orðlaus - 30.09.2004, Blaðsíða 24

-\
forsetakosningar í bandaríkiunum
2. nóvember 2004
„Við hérna erum að biðja fyrir því að Bush verði endurkjörinn," heyri ég sagt á hinni línunni.
Viðmælandi mínn er íslensk kona með bandarískan ríkisborgarrétt sem hefur verið búsett í
Bandaríkjunum síðust 30 ár. Hausinn á mér hringsnýst: „Hvernig svarar maður svona?" Ég tek þá
afstöðu að þarna sé áferðinni hinn óútskýranlegi menningarmunurmilli tveggja vestrænna heima
og reyni ekki að útskýra hvers vegna mérfinnist þetta alveg hrikalegt. 2. nóvember næstkomandi
eru forsetakosningar í Bandaríkjum sem hefur efalaust ekki farið framhjá neinum.
John Kerry öldungadeildarþingmaður hefur verið
talinn af mörgum fréttaskýrendum frekar flatur og
óspennandi persónuleiki. Kerry er vel menntaður
og af efnuðu fólki kominn. Sumir telja hann of
ólíkan hinum hefðbundna Kana til þess að þeir geti
samsvarað sér með honum. En Kerry valdi Edwards
sem varaforsetaefni sitt sem á að ná betur til fólksins
í Suðurríkjum Bandaríkjanna. Sjálfur er Edwards
ekki bragðað dropa. Varaforseti Bandaríkjanna
Dick Cheney er þó ótrúlegt virðist vera mun hægri
sinnaðari en Bush sjálfur. Margir telja að hann sé
„heilinn" á bak við Bush. Cheney starfaði með Bush
eldri sem varnarmálaráðherra og þykir mjög herskár.
Til að flækja málin er Cheney þó mýkri í afstöðu
sinni á hjónaböndum samkynhneigðra en hann
telur ólíkt Bush að hvert ríki í Bandaríkjunum eigi
að ákveða hvort leyfa eigi giftingu samkynhneigðra.
Bush vill hins vegar láta setja í stjórnaskrá landsins
að hjónabönd samkynhneigðra verði með öllu
bannað. Af hverju? Jú, Cheney á lesbíska dóttur sem
hann stendur stoltur með í baráttu sinni fyrir jöfnum
rétti.
skipt út nema auðvitað fólki finnist að forsetinn
ráði ekki við stríðsreksturinn eða sé, eins og sumir
Bandaríkjamenn telja nú, að stríðið hafi verið háð á
röngum forsendum en gefið var upp í fyrstu. Ólíkt
stjórnmálum í BNA og hér á klakanum ertrúarstefnan
hjá frambjóðendum áberandi. í Bandaríkjunum er
kirkjan algjörlega aðskilin ríkinu. Engin þjóðkirkja
eins og við flest erum í, en þrátt fyrir það eru
frambjóðendur sífellt að biðja Guð um hitt og þetta.
„Guð blessi ykkut og Guð blessi Ameríku" er ekki
bara bíómyndalína heldur eru þetta lokin á hverri
ræðunni á fætur annarri. Allir frambjóðendur eru
virkir þátttakendur í einhverjum trúarsöfnuði og
fara alveg pottþétt í kirkju á sunnudögum. Hérlendis
myndum við ekki láta það skipta okkur miklu ef Davíð
Oddsson eða Ingiþjörg Sólrún væru trúleysingjar.
Þetta er eitt af þeim þáttum sem bandaríska þjóðin
metur mikils þegar hún kýs. Annað sem skiptir miklu
máli er hversu mikla föðurlandsást frambjóðendur
hafa sýnt landi og þjóð. Kosningabaráttan nú hefur
snúist mikið um gildi herþjónustu Kerrys og Bush
og hafa þeir báðir verið gagnrýndir og þegnskylda
þeirra dregin í efa.
fyrrverandi skaðabótalögfræðingur og þykir
vera meiri „maður fólksins", sem hefur til dæmis
málefni neytenda ofarlega í kosningabaráttunni.
Það er hins vegar flestum Ijóst að ef Kerry vill
verða forseti verður hann að ná að snúa þróuninni
í kosningarbaráttunni við. Hann virðist vart hafa
undan því að svara ásökunum Bush og nær því ekki
að koma sínum eigin baráttumálum á framfæri.
Hann barðist í Víetnamstríðinu en þegar heim kom
var hann í forsvari fyrir hermenn sem gagnrýndu
lögmæti stríðsins. Eins og demókrata sæmir er stefna
hans mun mýkri en stefna Bush en að sama skapi sýna
skoðanakannanir að meirihluti Bandaríkjamanna
finnst hann ekki trúverðugur stríðsforseti. Kerry
virðist svo óspennandi að ekki fannst neinn skandall
í pokahorninu hjá honum, hann virðist hafa verið
ansi vel upp alinn eða hefur að minnsta kosti falið
spor sín mjög vel.
Bush er annað hvort elskaður eða hataður af
þegnum sínum. Eins og oft áður í sögu landsins á
stríðsforseti meiri hliðhollustu fólksins en ella.
Stefna Bush hefur hins vegar fallið í ónáð mjög
margra Evrópubúa, til að mynda sagði hann landið
úr fjölda alþjóðasamninga á fyrsta ári sínu í embætti
og hóf svo stríð í Irak án þess að ná samstöðu hjá
Sameinuðu þjóðunum. Efnahagurinn hefur tekið
djúpa dýfu í valdatíð hans auk þess sem stríðið í írak
hefur gengið mjög illa og mannfall orðið meira en
flesta grunaði og ekki sér fyrir endann á því. Hins
vegar sjá fylgjendur hans hann sem sterkan leiðtoga
og treysta honum til að rétta efnahaginn við og
Ralph Nader hefur verið andsvar við flokkunum tveim
og þrátt fyrir að hafa fengið lítið fylgi (3%) í síðustu
kosningum má færa rök fyrir því að hann hafi komið í
vegfyriraðAIGoreynnisíðustu kosningar. Græningjar
hafa iðulega „stolið" atkvæðum frá demókrötum
og hefðu atkvæði Naders farið til Al Gore væri hann
hugsanlega forseti Bandaríkjanna í dag. Nader
er andstæðingur stríðsins í írak og er algjörlega á
öndverðum meiði við stefnu Bush og Kerrys. Hann er
talsmaður friðar, mikill baráttumaður mannréttinda
auk þess sem hann er harður umhverfissinni. Nader
En hverjir kjósa forseta Bandaríkjanna? 200 milljónir
Bandaríkjamanna hafa almennan kosningarrétt
en aðeins tæplega helmingur þeirra tók þátt í
síðustu forsetakosningum. Hérlendis kusu 88%
í síðustu Alþingiskosningum og 63% í síðustu
forsetakosningum sem er það lægsta sem gerst hefur
í sögu lýðveldisins. Það sem gerir kosningaþátttöku
í BNA dræma er meðal annars að það þarf að skrá
sig til að geta kosið. Allir íslendingar eldri en 18
ára eru sjálfkrafa skráðir á kjörskrá. Þannig er hægt
að færa rök fyrir því að þar sem núverandi forseti
var síðast kjörinn með 48% af aðeins helmingi
kjósenda að hann hafi verið kjörinn af aðeins 25%
kosningabærra Bandaríkjamanna. Algengt er að
staða fólks í samfélaginu svo sem menntun, laun,
kyn, kynþáttur, trú, búseta og svo framvegis hafi
gríðarleg áhrif á hvort kosið er um demókrata eða
átti Michael Moore sem bandamann lengi vel og
eiga þeir sameiginlegt að gagnrýna valdaníðslu
stórfyrirtækja í Bandaríkjunum. Nader á ekki séns
á að verða forseti enda telja flestir Bandaríkjamenn
hann ekki raunhæfan valkost. En hann hefur
þrátt fyrir það möguleika á að hafa mikil áhrif á
kosningaúrslitin ef hann nær svipaðri kosningu og
koma málunum í írak í gott lag. Þetta eiga margir
gagnrýnendur hans erfitt með að skilja og hafa sumir
af elstu og virtustu fréttamönnum Hvíta hússins
sagt hann lélegasta og vitlausasta forseta í manna
minnum. Bush á þann vafasama heiður að haldið er
úti fjölmörgum heimasíðum þar sem mismælum hans
er haldið til haga. En þrátt fyrir að Bush eigi ekki sín
bestu móment fyrir framan skjáinn er hann sagður
vera góður í að sannfæra fólk þegar myndavélin er
víðs fjarri. En Bush litli hefur ekki alltaf verið vel
greiddur skólastrákur. Hann hefur viðurkennt að
hafa orðið Bakkusi náinn vinur og haldið hefur verið
fram að hann hafið mokað vel í nebbann af kókaíni
líka. En hann hefur sagt opinberlega að Billy Graham
hinn þekkti sjónvarpspredikari hafi sáð fræi í hjarta
hans sem varð til þess að hann tók að breytast til
hins betra. Bush varð fyrir trúarlegri vakningu og
hætti að dansa við Bakkus, síðan þá hefur hann
í fyrra og nær hluta fylgis demókrata líkt og talið
er að hann gerði í síðast. Camejo er varaforsetaefni
Naders en hann á rætur sínar að rekja til Venesúela.
Hann er úr viðskiptalífinu og þekktur fyrir að vera
mikill baráttumaður mannréttinda.
Um hvað rífast þeir ?
Eins og á flestum öðrum stöðum í heiminum
skipta innanríkismál mestu fyrir kjósendur svo sem
atvinnumál, efnahagsmál, heilbrigðismál og svo
auðvitað skiptir flesta máli hvort lækka eigi skatta
eða ekki. Á stríðstímum, sérstaklega þegar fjöldi
hermanna fellur á hverjum degi, verða þau mál
áberandi í kosningabaráttunni og nú er stríðið í
Irak stór þáttur í ágreiningsmálum milli kjósenda.
Algengt er þó að þjóðin sé hliðholl forsetanum
á stríðstímum og ekki er algengt að honum sé
rebúplikana. Sem dæmi um þetta hafa niðurstöður
forsetakosninga sýnt að oftast kjósa fleiri konur,
fátækir, meðlimiríverkalýðshreyfingum, verkamenn,
kaþólikkar, gyðingar, ítalskt ættaðir, slavaættaðir,
yngri kjósendur, norður- og austurstranda
borgarbúar, og litaðir frekar demókrata. Hins vegar
kjósa efnaðir, menntaðir, mótmælendur, yfirmenn,
kaupsýslumenn, engilsaxneskt ættaðir, karlmenn og
eldri kjósendur, Suðurríkjabúar og íbúar í úthverfum
frekar repúblikana. Þetta er þó ekki algilt því til
dæmis voru nær jafn margar konur sem kusu Bush
og Al Gore í síðustu forsetakosningum.
Eins og staðan er í dag lítur út fyrir að George Bush
verði áfram forseti Bandaríkjanna. En samkvæmt
skoðunakönnunum er hann með um 4-5% meira fylgi
en Kerry. En vonin fyrir Kerry er ekki öll úti fyrr en
búið er að telja upp úr kjörkössunum. Ef ástandið í
írak heldur áfram að versna gæti Kerry unnið á, hins
vegar ef svo illa vildi til að önnur hryðjuverkaárás
yrði gerð á Bandaríkin fyrir kosningar eða nái Bush
að finna blessaðan Osama Bin Laden er nánasttryggt
að hann vinni kosningarnar.
Fyrir okkur hérna á klakanum skiptir ekki sköpum
hvort Kerry eða Bush vinni kosningarnar. Vera
varnarliðsins á vellinum er þó líklega tryggari ef Bush
vinnur þar sem hann hefur ákveðið að seinka því að
draga úr herliðinu á Keflavíkurflugvelli. Hins vegarer
erfitt að spá fyrir því hvaða breytingar Kerry myndi
standa fyrir í alþjóðamálum en nokkuð víst er að
hann myndi reyna að byggja upp þær brýr sem Bush
hefur „brennt" að baki sér við alþjóðasamfélagið.
Til langs tíma gæti Kerry unnið upp það traust og
virðingu sem mörgum Evrópubúum finnst Bandaríkin
ekki eiga skilið undir stjórn Bush. En nú er bara að
bíða og sjá hvað verður...
Bryndís fsfold Hlöðversdóttir