Orðlaus - 30.09.2004, Blaðsíða 36

ERUFEGRUNARAÐGERÐIR
FÁRÁNLEGAR EÐA FRÁBÆRAR?
Enginn er fullkominn
Þegar fröken Reginalds tilkynnti í ársbyrjun að hún
ætlaði sér í allsherjar yfirhalningu fór umræðan í
gangsemaldreifyrr. Hvortsem varífjölskylduboðum,
á bloggsíðum eða kaffihúsum þá kepptist fólk við
að láta skoðanir sínar í Ijós á þann dæmigerða hátt
þegar þjóðin fær eitthvað málefni á heilann. Að
sjálfsögðu tóku flestirfjölmiðlar líka höndum saman,
stúderuðu málið og ræddu fram og aftur, bæði við
leikmenn sem og „sérfræðinga". Ónefnt gáfumenni
lét á þessum tíma hafa það eftir sér á Rás 1 að „ef
þetta væru afleiðingar slyss" þá fyndist honum
allt í lagi að láta laga það, en að láta laga eitthvað
sem ekki væri í ólagi væri mjög siðferðislega rangt.
Einstaklega „politically correct" sá maður. Hans
skoðun er þá kannski líka sú að tannréttingar séu
óþarfar svo lengi sem hægt sé að tyggja og að allir
ættu að vera glaðir yfir Megasareyrunum sínum því
þau gera mann bara meira spes?
Eftir rosa upphitun í morgunsjónvarpsþætti
bremsaði landlæknir fröken Reginalds af og
bannaði læknunum sem ætluðu að vinna í henni
fái sér göt í eyrun en um leið og gatið er komið í
einhverja aðra skinntutlu þá er það skyndilega allt
annað mál og tilefni til hneykslunar eða jafnvel
uppsagnar frá vinnu. Að fá sér gat í eyrað er
minniháttar aðgerð en aðgerð engu að síður og eftir
aðgerðina er manneskjan komin með aðskotahlut í
líkamann líkt og þegar hún fær sér sílikon í brjóstin
eða þegar stálpinni er settur í bein til að rétta
brotinn fót.
I okkar menningarheimi eru margir sammála um að
Guðrún megi rústa nefinu á sér (sem var Ijótt fyrir)
í slysi og láta svo breyta því eftir eigin hugmyndum
um hvað sé fallegt, en ef hún vill bara láta breyta sér
til að gera sig flottari í eigin augum og annarra, þá
er hún fyrir þessu sama fólki, sorglegt fórnarlamb
fegurðaráróðurs eftir því sem margir halda fram.
Merkilegt ekki satt?
Á Burma þykir það mikið og fínt stöðutákn þegar
konur eru með svona tuttugu gullhringi utan um
hálsinn til að hann sé sem lengstur. Langur háls
er fyrir þeim fegurðar- og stöðutákn líkt og Gucci
sólgleraugu, Prada skór og Mercedes Benz bifreiðar
eru fyrir okkur. Kona með langan gullháls í Burma
þykir þar álíka flott og vel póleruð Gucci gella sem
situr með litla putta út í loftið og drekkur cappucino
á Sólon. Engum dettur í hug að gagnrýna hálslöngu
gíraffakonurnar í Burma fyrir þetta uppátæki, hvað
þá líta á þær sem fórnarlömb áróðurs. Okkur finnst
þetta bara skrítið og ekki mikið meira en það.
Eins höfum við frá barnæsku furðað okkur á þessum
ættbálkum í Afríku sem gleðja fegurðarskyn sitt
og annarra með því að strekkja neðri vörina eins
langt niður hökuna og hægt er. Helst niður að
geirvörtum. Þau smella líka beini í gegnum nefið
og tosa eyrnasneplana niður að öxlum. Þetta þykir
þeim bara rosa flott. Því lengri sneplar, því betra!
í Japan var siður karlmanna að láta græða perlur
undir forhúðina til að vera með fínna typpi og gleðja
spúsurnar undir dúnsænginni. Hér í okkar vestræna
heimi láta konur sílikon í brjóstin á sér og menn láta
taka í burtu bauga undir augum. Allt eru þetta svaka
aðgerðir sem fólk gengur í gegnum til að breyta
þjóðfélagsstöðu sinni og/eða verða soldið sætari og
flottari í eigin augum og annarra. Og er það ekki
Misjafn siður í hverju landi
Það er samt misjafnt hvernig litið er á þessar aðgerðir
í okkar vestrænu veröld.
Kona með langan gullliáls í Burma þykir þar álíka
flott og vel póleruð Gucci gella sem situr með litla
putta át í loftið og drekkur cappucino á Sólon
að gera það fyrir framan alþjóð. Það hefði flokkast
undir auglýsingu og læknar á íslandi mega ekki
auglýsa þjónustu sína og „afurðir" frekar en bjór
og sígarettuheildsalar. Reginalds hvarf um tíma og
enginn vissi almennilega hvað planið væri en svo
spratt hún aftur fram eins og nýbónaður álfur út úr
hól; kominn með baugalaus augu, hærri brúnir og
bústnari barm.
Spurningin er: Hefði Reginalds virkilega þurft að
lenda í slysi til að afsaka þessar aðgerðir? Og þarf
yfirleitt afsakanir til að réttlæta það að hún, eða
hver sem er, smelli sér í aðgerðir af þessum toga?
Er ekki nóg að eiga sinn líkama og ráða hvað mann
langar til að gera við hann án þess að einhverjir
loðnir spekúlantar í mussum patróníseri það og klíni
upp einhverjum siðferðislegum tyggjóklessum sem
eru byggðar á því hvernig við „eigum" að vera og
hvernig okkur „á" að líða og að við „eigum" ekki að
láta útlitið skipta okkur svona miklu máli?
Útlit skiptir alla máli. Við elskum öll fallegt fólk, eða
það sem við álítum fallegt fólk. Þetta skiptir okkur
mismiklu máli reyndar, en köttum krappið, það
skiptir máli og um það skal fjallað í þessari grein.
Flest það sem fólk gerir til að líta betur út er samþykkt
af fjöldanum svo lengi sem fegurðarstaðallinn er
sá sami því fegurð, líkt og húðin á okkur, er mjög
teygjanlegt fyrirbæri. Það fer allt eftir því hvar á
plánetunni við erum stödd og í hvaða tíma.
Aðfásértattúflokkasttildæmisundirfegrunaraðgerð
fyrir mörgum einstaklingum, ættbálkum og þjóðum.
Það sama má segja um andlitsfarðanir, hárlitun og
fleira.
Hér í okkar vestræna heimi er til dæmis vandfundin
sú manneskja sem hefur eitthvað á móti því að fólk
bara sætt? Er ekki bara gaman að gera heiminn
sætari, hvernig sem skilgreiningin á „sætari" er.
í Bandaríkjunum, og þá sérstaklega Los Angeles og
víðar í Kaliforníu, þykja lýtaaðgerðir sjálfsagðar og
margar konur og karlar fara hreinlega reglubundið
til lýtalæknis til að láta breyta hinu og þessu við
útlitið. Sumt fólk er meira að segja orðið háð svona
aðgerðum. Það er kannski ekkert eftir til að breyta
á öllum líkamanum, en samt finnst þeim eins og það
megi endilega gera meira. Michael Jackson er gott
dæmi um Kaliforníubúa sem gekk full langt i þessari
fíkn og flest erum við sammála um að hann hafi fyrir
löngu farið yfir mörkin sem skilja á milli fegurðar
og ófrýnileika, enda er hann hálf ójarðneskur i útliti
núna og minnir helst á skoffin eða Picasso málverk.
Þó ber að hafa það hugfast að þó að flestum þyki
hann ekki lengur sætur, þá hefur hann sjálfur sagt
að nú sé hann sáttur við útlit sitt og það hlýtur
að vera það sem skiptir mestu máli þegar öllu er á
botninn hvolft og tæmt er úr töskunni.
I Los Angeles kostar mikið meira að fara í svona
aðgerðir en hérna á íslandi og þar eru ummerki
um aðgerðir, líkt og í Burma, merki um það að
manneskjan eigi mikla peninga og geti þar með leyft
sér slíkan munað. Ummerki eftirvissa lýtalækna geta
líka verið stöðutákn en sumir þeirra leggja sig fram
við að skilja eftir sig persónulegt handbragð.
Dr. Mann, vinsæll lýtalæknir í Los Angeles, telur sig
t.d. hafa reiknað út hið fullkomna andlit og máli
sínu til stuðnings ber hann útreikningana saman við
andlitið á Grace Kelly sem smellpassar við formúluna.
Afrakstur aðgerða hans er sá að allar konur sem til
hans fara koma út með keimlík andlit, en þau er
vel strekkt, með háum kinnbeinum, beinu nefi og
þykkum vörum. Reyndar er þetta útlit frekar vinsælt
í Los Angeles og ef einhver er ekki alveg með það á
hreinu um hvað verið er að tala þá er bara að kíkja á
mynd af leik- og söngkonunni Cher, en hún var með