Orðlaus - 30.09.2004, Blaðsíða 37

Það hefur ekki lítið farið fyrir umfjöllun um lýtaaðgerðir í fjölmiðlum undanfarið og mikið ber á fyrrum
barnastjörnunni henni Ruth Reginalds sem nýlega lét lyfta á sér túttunum, taka af sér bauga og sprauta geli í
hrukkur. Hún sýndi afraksturinn í víðlesnu tímariti og viti menn; eintakið rann út eins og heitar lummur.
þeim fyrstu til að smella á sig þessari „grímu".
í Ástralíu eru lýtaaðgerðir vinsælar hjá almenningi.
Þar er helst að fólk fari til að láta breyta húðinni á sér
með strekkingum og slipun, en margir hafa farið illa
út úr löngum sólböðum þar í landi. Einnig er algengt
að fólk láti breyta hinu og þessu við útlit sitt en
útkoman er þó alltaf miðuð við fyrirmyndina, öfugt
við það sem tíðkast í Los Angeles þar sem nánast ein
tegund af andliti þykir fín. Brasilía er þó vafalítið það
land, fyrir utan Bandaríkin, þar sem lýtalaekningar
þykja jafn sjálfsagðar og það að fara í klippingu. Svo
samþykktar eru þær að ungfrú Brasilía 2001, hin þá
22 ára gamla Juliana Borges, viðurkenndi fúslega að
hafa farið í fjórar slíkar aðgerðir og sú opinberun
kom ekki í veg fyrir að hún ynni keppnina. Sjálf sagði
hún að hún hefði ekkert að gera við þessar aðgerðir
þegar hún væri orðin sextug og að það væri um að
gera að njóta æskufegurðarinnar á meðan hún væri
enn fyrir hendi.
Breytilegt fegurdarmat og
breyttar þarfir
í upphafi aldarinnar þótti það fallegt ef konur voru
með stóra rassa, mjó mitti og stór brjóst. Um 1920
áttu þær að vera mjóar og brjóstalausar. Árið 1950
þótti aftur sætt að vera svolítið mjúk og aftur með
svaka mjaðmir og brjóst en þegar Twiggi komst í
tísku þá horuðust stelpurnar upp enn á ný. Þetta
sveiflast upp og niður og fram og aftur eins og allt
annað í þessu lífi.
Það sem sveiflast og breytist líka eru vandamálin
okkar. Núna höfum við t.d. alls konar „auka"þarfir
sem eru alveg jafn raunverulegar og aðrar þarfir.
í dag er afkoman minna mál en áður og þegar við
þurfum ekki að leggja eins rosalega mikið og afi
og amma á okkur við að geta keypt bíl og hús og
mat, þá beinum við athyglinni að öðrum málum.
Til dæmis stöðu okkar í þjóðfélaginu, tilfinningum,
uppeldi, eignum og síðast en ekki síst- útliti!
Útlitið hefur svo sannarlega alltaf skipt okkur
miklu máli, en í dag skiptir það meira máli því öll
samkeppni er miklu harðari en áður. Það að vera
ósamkeppnishæfur útlitslega séð getur því orðið
að vandamáli þegar það ræður úrslitum um hvort
en engu að síður sorgleg staðreynd. Eðlilega verður
það þá að raunverulegu vandamáli að vera útlitslega
óheppinn. Allir viðurkenna það að afkoman hlýtur
að skipta máli og ef kona, eða maður, fær hreinlega
ekki vinnu við hæfi af því útlit hans eða hennar
hefur stuðandi áhrif á upplifun annarra, þá ætti það
að vera skiljanlegt að þessi óheppna vilji reyna að
gera eitthvað róttækt í málinu. Hvort sem það er
að reyna að léttast um einhver kíló eða láta breyta
einhverjum andlits- eða líkamseinkennum sem eru
ekki að gera sig í eigin augum og annara.
hátt en hún gerir. Ef Guðrún horfir í spegil og er
alls ekki sátt við það sem hún sér, þá er ólíklegt að
nokkur heilræði eða hugsjónir geti breytt upplifun
hennar á sjálfri sér. Því miður.
Nú bjóða vísindin fólki upp á að breyta útliti sínu
og hafa þar með áhrif á hvernig það sjálft og aðrir
dæma. Að vilja þvinga manneskjuna með útópískum
siðferðisrökum til að sitja föst í sínum „Ijóta" flokki
má líkja við indverska stéttarkerfið þar sem þú bara
fæðist inn í fátækt og þar við situr. Ekki haggast...
vertu þarna, vertu Ijótur... reyndu að meta þig að
verðleikum og hættu þessu rugli.
Persa og heimiliskettir
Já, það væri frábært ef til væri heimur þar sem
bæði konur og karlar væru metin að verðleikum
en ekki eftir útliti, en þessi heimur er einfaldlega
ekki til og hugsanlega eru ástæður fyrir því sem
liggja ekki endilega í augum uppi. Til dæmis gæti
það spilað inn í að til að halda strúktúr í samfélagi
okkar við hvort annað, reynum við að skipta hvort
öðru í flokka. Við notum alls konar aðferðir til þess
en sú hraðvirkasta og algengasta er að flokka fólk
eftir klæðaburði og útliti. Ósjálfrátt setjum við flest
fallega fólkið ofar en það sem við teljum óaðlaðandi
og þá sitja fegurðarmatið og kynhvötin hlið við hlið
í dómarasætinu - því kynhvötin hefur jú oftar en
ekki sterkustu áhrifin á það hvaða fólk okkur þykir
fallegt. Þannig getur mörgum okkar þótt óvenjuleg
manneskja falleg þó hún falli ekki beint undir
fegurðarformúluna.
Flokkunin okkar á pínulítið skylt við dýrin. Ef venjuleg
læða fer út að breima, þá fer það aðallega eftir feldi
og ferómónum karldýrsins hvort hún hleypir upp á
sig eða ekki. Þannig á t.d. rándýr túnfiskslyktandi
kafloðinn persaköttur meiri séns á að fjölga sér
með henni, en greyið Brandur litli sem er að fara úr
hárum og kominn til ára sinna. Henni finnst Brandur
ekki á nokkurn hátt fallegur og þar af leiðir að hún
er ekki æst i að hleypa honum upp á sig.
Svo flokkar fólk líka eftir því hvernig það er og
hvaðan það kemur: Pírsaðir setja pírsaða upp
en jakkafatakarla neðar: Mussukerlingar setja
mussukerlingar upp en brúnar tjokkó gellur neðar
o.s.f rv. Þín f lokkun byggist á því hvaða þjóðfélagshópi
Afrahstur aðgerða Hans er sá að allar konur sem til
Hans fara koma út með keimlík andlit, en þau eru
vel strekkt, með Háum kinnbeinum, beinu nefi og
þykkum vörum
hæfileikar manns fái að njóta sín eða ekki. Allir vita
til dæmis að feitt fólk fær ekki eins auðveldlega
vinnu og það sem er mjótt. Þetta er vissulega tabú
Með, alveq sama eða á móti
Það fólk sem hefur hörðustu skoðanirnar
gegn lýtalækningum er eflaust margt í hópi
afturhaldsseggjanna sem mótmæla flestu sem hefur
með breytingar að gera. Þið vitið: fólkið sem vill
bara hlusta á RÚV, saknar sjónvarpsleysis í júlí, hatar
pizzur og hipp hopp. Fortíðarfíklar sem sætta sig
engan veginn við að það er ekki sama stemningin
í heiminum og fyrir þrjátíu, tuttugu, eða tíu árum
síðan. Fólk sem skilur oft ekki kjarnann frá hisminu
og áttar sig ekki á því að það er alltaf allt að breytast,
allan sólarhringinn, ár eftir ár, öld eftir öld og þar á
meðal fegurðargildin okkar.
Það merkilega er líka að annar hópur sem setur sig
upp á móti svona aðgerðum er fólkið sem þarf síst á
þeim að halda. Þ.e.a.s. fólk sem okkur finnst flestum
frekar fallegt. Til dæmis eru Hollywood stjörnurnar
Sharon Stone og Halle Berry vístagalega mikiðá móti
svona aðgerðum og hafa m.a. gefið út yfirlýsingar
um að fegurðin komi innan frá og að útlitið hafi ekki
á nokkurn hátt gert líf þeirra auðveldara. Einmitt.
Svo er það fólkið sem er bara í miðjunni og er hvorki
með né á móti. Hugsar bara að þetta sé fínt fyrir
þau sem telja sig þurfa á því að halda og hafa ekkert
út á það að setja. Ef þetta sama fólk ætti svo mikla
peninga að það vissi ekki alveg hvað það ætti að
gera við þá, myndi það kannski láta breyta einhverju
sem hefði farið lítillega í taugarnar á því í gegnum
tíðina, en annars ekki.
Auðvitað getum við öll verið innilega sammála um
að það væri æskilegra að reyna að hressa fyrst upp
á andlega ástandið og þar með myndi útlitið lagast.
Maður hefur t.d. tekið eftir því hvað fólk verður oft
fallegt þegar það er ástfangið. En því miður er ekki
hægt að rigga því ástandi upp si svona eða þvinga
nokkra manneskju til að upplifa sjálfa sig á annan
þér finnst þú tilheyra og ef þú gerir breytingar á
sjálfri þér þá spilar það kannski inn í að þig langar
til að færa þig eitthvað til í þjóðfélagsstiganum.
Skrá þig úr flokknum og yfir í annan flokk. Breytt
sjálfsmynd leiðir þig á nýjar slóðir. Ný klipping, ný
Ella. Ný brjóst. Allt önnur Ella! Geðveik gella.
Margrét Hugrún Gústavsdóttir