Bændablaðið - 22.04.2009, Blaðsíða 12

12 Bændablaðið | miðvikudagur 22. apríl 2009
„Við erum raunsæir og við vitum
að Finnland er ekki á leiðinni út
úr Evrópusambandinu. Ég var,
eins og nánast allir bændur í
Finnlandi, harður andstæðing-
ur aðildar en við neyðumst til
að lifa með sambandinu í dag.
Það er ekki gallalaust og papp-
írsvinnan er yfirgengileg en það
má ekki gleyma því að þetta var
lýðræðisleg niðurstaða og við
hana verðum við að una, hvort
sem okkur líkar betur eða verr“
segir Henrik Strandberg mjólk-
urbóndi í Nykarleby.
Fækkun bænda það versta við
aðildina
Henrik segist hafa verið gallharð-
ur andstæðingur aðildar að sam-
bandinu á sínum tíma. Hann segist
þó ekki á því að allt illt sem gerst
hafi í finnskum landbúnaði megi
rekja til aðildarinnar. „Bændum
hefur fækkað gríðarlega eftir aðild
en það er vissulega þróun sem hefði
líklega átt sér stað ef við hefðum
staðið utan sambandsins. Ég held
hins vegar að það hefði gerst á miklu
lengri tíma, sennilega tvöföldum
tíma að mínu mati. Þessi fækkun
bænda hefur orðið finnskum land-
búnaði bæði erfið og að mínu mati
einnig dýr. Það er í mínum huga eitt
það versta sem aðildin hefur haft
í för með sér, þessi hraða fækkun í
landbúnaði. Finnskur landbúnaður
réð einfaldlega ekki við þessa þróun
á mínu mati. Vissulega má segja
að hagræðing í kerfinu hafi verið
nauðsynleg en hún varð svo hröð að
félagslegt kerfi bænda réð ekki við
breytingarnar.“
Styrkir til uppbyggingar frá
Evrópusambandinu mikilvægir
Býli Henriks hefur verið í eigu
fjölskyldu hans frá 1911 og tók
Henrik að fullu við búskapnum
árið 1989. Þá var búið 20 kýr og
sykurrófur voru ræktaðar á níu
hekturum lands. Við inngönguna
í Evrópusambandið var Finnum
gert að loka annarri af tveimur syk-
urverksmiðjum sínum enda voru
þær að hluta í eigu ríkisins. Við
lokun verksmiðjunnar hættu margir
bændur sykurrófuframleiðslu sinni,
einkum þeir sem voru með smærri
framleiðslueiningar. Henrik segir
að hann hafi þráast við fram eftir
tíunda áratugnum en á endanum
hafi hann valið mjólkurframleiðsl-
una fram yfir sykurframleiðsl-
una. „Ég hefði þurft að endurnýja
tækjakost og auka framleiðsluna
verulega enda voru gerðar miklar
hagræðingarkröfur til okkar sem
vorum í þessari framleiðslu. Þær
voru svo sem eðlilegar en þessar
breytingar gengu ansa hratt fyrir
sig, eins og svo margt annað á þess-
um tíma. Ég sé þó alls ekki eftir
þessari ákvörðun. Þó ég sé á því
að það hafi verið bændum óhag-
stætt að ganga í sambandið á sínum
tíma þá má ekki gleyma því að það
er ekki allt slæmt sem aðildin hefur
haft í för með sér. Áður en Finnland
gekk í sambandið var verulega
erfitt að fá aðgengi að fjármagni
til fjárfestinga í landbúnaði. Það
skýrist auðvitað að hluta til af því
að Finnland glímdi við efnahags-
kreppu í lok níunda áratugarins og
í upphafi þess tíunda. Það breytir
þó ekki þeirri staðreynd að eftir
að við gengum í sambandið opn-
uðust mjög mikil tækifæri á því
að fá styrki til hagræðingar og
uppbyggingar. Það hjálpaði okkur
mjög mikið. Við byggðum upp
nýtt fjós fyrir ríflega fjörutíu kýr
árið 2000. Ég veit ekki hvort að
það hefði verið mögulegt ef við
hefðum staðið utan við sambandið.
Það er alla vega ljóst í mínum huga
að það hefði ekki verið hægt að
byggja jafn hratt upp í finnskum
landbúnaði og raunin hefur verið
ef við hefðum staðið utan sam-
bandsins.“ Sem dæmi um hversu
mikil uppbygging hefur átt sér stað
nefnir Henrik að árið 1991 hafi
verið eitt hundrað mjólkurbændur í
Nykarleby. Nú séu þeir einungis 36
eftir. Samt sem áður sé ennþá sama
framleiðsla á svæðinu.
Finnskur landbúnaður öðruvísi
en almennt í Evrópusambandinu
Henrik segir að það sé ljóst í hans
huga að það þjóni engum tilgangi
að sitja og barma sér. „Við verð-
um að nýta tækifærin sem felast í
aðildinni. Það þarf ekkert að draga
strik yfir það að þau eru mýmörg.
Ekki síst felast þau í stuðningi við
náttúruvernd. Það er alveg rétt að
það tekur mikinn tíma að vinna
pappírsvinnuna en það er auðvit-
að bara eins og hver önnur vinna.
Gallinn við aðildina tel ég vera að
finnskur landbúnaður er í meg-
inatriðum öðruvísi en sá landbún-
aður sem rekinn er víðast hvar
í Evrópu. Finnland þarf því að
berjast fyrir því að menn skilji
þær aðstæður sem við er að etja
hér. Hollendingar til dæmis hafa
kannski ekki fullan skilning á því
að það geti snjóað í maímánuði
í Finnlandi. Að því leytinu væri
það finnskum bændum stuðning-
ur ef Íslendingar og Norðmenn
myndu ganga í Evrópusambandið.
Ég hef hins vegar fullan skilning á
því að íslenskir bændur skuli vilja
standa fyrir utan. Þegar öllu er á
botninn hvolft snýst þetta samt
um fleira hjá ykkur. Þið eruð eyja
sem þarf að taka tillit til þess að
það þarf að tryggja fæðuöryggi
þjóðarinnar. Ég er ekki viss um
að Evrópusambandsaðild myndi
tryggja það öryggi.“
„Þú ert að tala um gömlu
góðu tímana fyrir inngöng-
una í sambandið, er það ekki?“
segir Kjell-Göran Paxal svína-
bóndi í Solf þegar blaðamaður
Bændablaðsins er sestur með
kaffibolla hjá honum og spyr
hvort Kjell-Göran hafi verið
byrjaður að búa fyrir 1995. „Já,
ég tók við búinu af pabba árið
1993 en hafði reyndar unnið hér
heima talsvert fyrir það. Ég þekki
þess vegna bæði til fyrir og eftir
inngöngu. Ég greiddi atkvæði
gegn því að Finnland gegni í
Evrópusambandið og ég er alveg
viss um að það hefur ekki orðið
bændum til góða að inngangan
var samþykkt. Við verðum hins
vegar að lifa með þessu, þó mér
líki það djöfullega.“
„Betra eftirlit með grísunum í
Finnlandi en börnunum í Afríku“
Kjell-Göran færist allur í aukana
þegar hann lýsir því hvernig þróun-
in hefur orðið síðustu 14 ár. „Það er
liggur við að maður þurfi að fylla
út eyðublað til að fara á fætur, hvað
þá annað. Það er betra eftirlit með
grísunum í Finnlandi heldur en með
börnunum í Afríku. Það hræðir mig
upp að vissu marki.“ Kjell-Göran
dregur upp bókahaldið sitt og sýnir
blaðamanni hvernig afurðaverð til
hans hefur þróast frá árinu 1994 til
dagsins í dag. Árið 1994 fékk hann
sem samsvarar 3 evrum fyrir kílóið
af svínakjöti en í dag er upphæðin
helmingi lægri. Hvernig fara menn
að því að kljúfa slíkt tekjufall?
„Vissulega koma einhverj-
ir styrkir til mín en meginatriðið
hefur verið að hagræða og auka
við framleiðsluna. Svínabú hafa
stækkað verulega í Finnlandi síðasta
rúman áratug en það hefur líka haft
í för með sér að fjöldi bænda hefur
brugðið búi. Hérna í Solf voru 13
svínabú árið 1994. Nú eru bara tvö
eftir. Sömu sögu má segja um flestar
aðrar búgreinar. Bændum fækkar og
þeim hefur fækkað mjög hratt eftir
inngönguna í Evrópusambandið.
Það sem mér finnst líka mjög eftir-
tektarvert er það að þrátt fyrir þessa
fækkun hefur framleiðsla á svína-
kjöti aukist lítillega í Finnlandi eftir
að gengið var í Evrópusambandið.
Veistu hvað það hefur haft í för með
sér? Jú, það er notað sem rök fyrir
því að það eigi að draga úr stuðningi
við greinina. Mér er þetta algjörlega
óskiljanlegt.“
Verða að lifa með
Evrópusambandsaðildinni
Þrátt fyrir að vel megi greina
á tali Kjell-Görans að hann sé
almennt verulega mótfallinn Evr-
ópusambandsaðild Finna hristir
hann hausinn glottandi þegar að
blaðamaður spyr hvort hann vilji
að Finnland gangi úr sambandinu.
„Nei, við verðum bara að lifa
með þessu. Ég sé ekki fyrir mér
að Finnland geti gengið úr sam-
bandinu. Það er svo margt sem
mælir á móti því, meðal annars
gjaldmiðillinn. Við erum ekki að
fara að taka aftur upp finnskt mark,
það held ég að sé alveg ljóst. Það má
svo auðvitað velta fyrir sér á hvaða
leið Evrópusambandið er. Mun það
þróast áfram í æ nánara ríkjasam-
band eða mun það færast aftur í það
horf að verða byggt upp á viðskipta-
legum þáttum? Það er eitthvað sem
maður ekki veit. Ég held bara áfram
að basla við að ala mína grísi og sé
til hvert það leiðir mig.“
Skipting Finnlands í tvö
styrkjasvæði algalin
Þó Kjell-Göran segist sætta sig
við Evrópusambandsaðildina þá
er ljóst að það er stutt í þræðinum
hjá honum þegar að hann ræðir þá
hluti sem að eru honum mest til ama
varðandi aðildina. „Það er í raun
óþolandi að Finnlandi skuli veri
skipt upp í tvennt varðandi styrkja-
kerfið í landbúnaði. Hvaða munur
er á bónda sem býr hundrað metr-
um sunnan við markalínu svæðisins
og þeim sem býr hundrað metrum
norðan línunnar. Þetta er algalið fyr-
irkomulag. Í mínum huga átti aldrei
að sætta sig við neitt annað en það
að Finnland yrði allt skilgreint sem
svæði sem mætti veita norðurslóð-
astuðning. Þessi skipting veldur líka
því að þegar dregið er úr stuðningi
við syðri hlutann eins og hefur verið
að gerast þá verða kröfurnar um að
slíkt hið sama verði gert í norður-
hlutanum enn háværari. Neytendur
virðast alls ekki skilja að það þjón-
ar líka þeirra hagsmunum að styrk-
ir til bænda haldi sér. Með því er
verðlag lægra og Finnum jafnframt
tryggð innlend gæðamatvara, mat-
vara sem þeir vilja kaupa og neyta.
Ef Ísland fer í aðildarviðræður við
Evrópusambandið, sem ég mæli
ekki með, þá skuluð þið alls ekki
sætta ykkur við annað en að landið
ykkar verði allt skilgreint sem eitt
svæði þar sem veita megi norður-
slóðastuðning. Annað fyrirkomulag
elur bara á sundrungu og kippir fyrr
eða síðar fótunum undan íslenskum
landbúnaði, eins og ég óttast að sé
að gerast hér í Finnlandi.“
Landbúnaðarstefnan
er pólitísk…
Framhald af bls. 10
sé af hinu illa. „Það er alveg ljóst
að uppbyggingarstuðningur sam-
bandsins hefur komið mörgum
bændum mjög til góða. Án hans
hefðu finnskir bændur átt í erf-
iðleikum með að nálgast fjármagn
til að byggja bú sín upp með þeim
hætti sem hefur verið að gerast
síðasta áratug. Hvað mig sjálfan
varðar þá hefur stuðningur tengdur
umhverfi og náttúru orðið mér til
hagsbóta. Sömuleiðis má segja að
menningartengdur stuðningur sé af
hinu góða. Ég get nefnt sem dæmi
að ég á eyju hér úti í Österbotten
sem ég flyt fé út í og fæ stuðning
frá Evrópusambandinu af þeim
sökum. Eyjabeit tíðkaðist hér áður
fyrr og það er stutt við að menn
haldi áfram að stunda landbúnað
af þessu tagi. Gallinn er hins vegar
sá að það fylgir öllum stuðningi
af þessu tagi gríðarleg skriffinska.
Reglugerðarflóðið sem hellist yfir
okkur árlega er gríðarlegt.“
Bændum finnst þeir sviknir
Við inngöngu Finnlands í Evrópu-
sambandið var landinu skipt upp
í tvö svæði hvað varðar landbún-
að. Evrópusambandið féllst á rök
Finna fyrir því að í norðurhluta
landsins væru aðstæður með þeim
hætti að nauðsynlegt væri að styðja
þar sérstaklega við landbúnað.
Reyndar vildu Finnar að allt landið
félli undir þessa skilgreiningu og lá
við að upp úr samningaviðræðum
um aðild landsins slitnaði þegar
það fékkst ekki fram. Til að ná sátt-
um fékkst leyfi fyrir því að Finnar
styrktu landbúnað í suðurhluta
landsins sérstaklega. Sá stuðning-
ur kemur frá finnska ríkinu, líkt og
hluti af stuðningnum í norðurhlut-
anum. Þróunin hefur hins vegar
verið sú að þessi stuðningur hefur
farið hríðlækkandi á undanförn-
um árum. Christer segir að bænd-
um finnist eins og það sé verið að
svíkja loforð sem þeim voru gefin
fyrir inngönguna. „Ég óttast mjög
að ef stuðningur ríkisins í suður-
hluta landsins lækkar enn frekar,
ég tala nú ekki um ef hann verður
sleginn af eins og ýmsir vilja, þá
muni hið sama óhjákvæmilega ger-
ast hér í norðurhlutanum. Það mun
sennilega ekki bitna verulega illa
á mér en getur farið afar illa með
svínakjötsframleiðendur og kjúk-
lingabændur. Það verður hreinlega
að taka pólitíska ákvörðun um að
viðhalda þessum styrkjum, ann-
ars verður stoðunum kippt undan
finnskum landbúnaði.“
Félagskerfi bænda beið skaða af inngöngunni
#$$& 

 
'
*
 

+ '
"
Finnskur kúabóndi telur að ESB-aðild gæti ógnað fæðuöryggi Íslands
Henrik Strandberg kúabóndi í Nykarleby í Finnlandi segist telja að félags-
kerfi bænda í Finnlandi hafi borið skaða af inngöngunni í Evrópusam-
bandið. Bændum hafi fækkað gríðarlega og með því hafi samtakamáttur
stéttarinnar veikst. Hann er þó alls ekki á því að aðildin hafi eingöngu
verið bændum til tjóns.
„Liggur við að fylla þurfi út
eyðublað til að fara á fætur“
< 
 '
 
=


'= +
að um helming frá 1994. Finnskur bóndi varar
við því að Íslandi yrði skipt upp í mismunandi
stuðningssvæði kæmi til ESB-aðildar
Kjell-Göran Paxal svínabóndi í Solf er tólfti ættliðurinn sem stundar búskap
á býlinu. Forfaðir hans keypyi býlið árið 1744 af krúnunni og á Kjell-Göran
það skjalfest.