Bændablaðið - 24.03.2011, Qupperneq 10

10 Bændablaðið | fimmtudagur 24. mars 2011
Lífeyrissjóður bænda með góða útkomu 2010 þrátt fyrir erfitt efnahagsumhverfi:
4,1% hrein raunávöxtun
Hrein raunávöxtun Lífeyrissjóðs
bænda á árinu 2010 nam 4,1% og
hrein eign sjóðsins er 22,6 millj-
arðar króna í lok árs 2010. Hrein
eign til greiðslu lífeyris hækkar um
4,3% en Lífeyrissjóður bænda er
einn fárra sjóða, sem ekki hefur
skert réttindi sjóðfélaga sinna eftir
bankahrunið.
Útkoma ársins 2010 eykur
bjartsýni um að ná megi jafnvægi
í tryggingafræðilegri stöðu innan
fárra ára að mati Ólafs K. Ólafs,
framkvæmdastjóra Lífeyrissjóðs
bænda. Sjóðurinn hefur nú til
margra ára fylgt varfærinni fjár-
festingarstefnu og mikil gæði eru
í eignasafni sjóðsins.
Ólafur segir að um framtíðina
sé hins vegar erfitt að spá og velti
á miklu að áfram verði unnt að
ávaxta fjármuni með ásættanlegri
ávöxtun og lágmarksáhættu.
Hrein raunávöxtun 4,1%
Hrein eign til greiðslu lífeyris nam
22.620 milljónum kr. (m.kr.) í árs-
lok 2010 og hækkaði um 4,3% frá
fyrra ári. Nafnávöxtun var 7,1%
og raunávöxtun nam 4,4%. Hrein
raunávöxtun nam 4,1% á árinu
2010 en hún var 0,6% 2009.
Við uppgjörið er venju samkvæmt
stuðst við kaupkröfu en hrein
raunávöxtun miðuð við markaðs-
kröfu í lok ársins 2010 reyndist vera
um 8%. Það endurspeglar gæði í
eignasafni sjóðsins. Lífeyrisréttindi
sjóðsins eru verðtryggð og hafa því
hækkað í takt við hækkun vísitölu
neysluverðs.
Fjöldi sjóðfélaga, iðgjöld
og lífeyrisgreiðslur
Á árinu 2010 greiddu 2.822
sjóðfélagar 151 m.kr. iðgjöld
til Lífeyrissjóðs bænda, sem
er 6,1% aukning frá fyrra ári.
Heildariðgjaldatekjur námu 509
m.kr., sem er 0,7% hækkun frá fyrra
ári. Heildarlífeyrisgreiðslur námu
1.044 m.kr. til 3.507 lífeyrisþega,
sem er 5,5% hækkun greiðslna frá
árinu 2009.
Lífeyrissjóðs bænda starfar
samkvæmt lögum nr. 12/1999 um
Lífeyrissjóð bænda og lögum nr.
129/1997 um skyldutryggingu líf-
eyrisréttinda og starfsemi lífeyris-
sjóða. Nánari reglur um framkvæmd
laganna eru í samþykktum sjóðsins.
Rekstrarkostnaður 0,2%
af eignum
Á árinu 2010 námu rekstrar-
kostnaður og fjárfestingargjöld
93 m.kr. en voru 98,7 m.kr. árið
áður, sem 7,8% lækkun milli ára.
Rekstrarkostnaður nam 49 m.kr.
eða 0,2% af hreinni eign til greiðslu
lífeyris. Launakostnaður sjóðsins,
þ.m.t. stjórnar og endurskoðunar-
nefndar, nam 42,7 m.kr. árið 2010
og skiptist þannig að heildarfjárhæð
launa voru 34,6 m.kr. og launatengd
gjöld 8,1 m.kr. Stöðugildi voru 4,6
á árinu 2010.
Gjaldmiðlasamningar
Enn er óvissa hvernig gjaldmiðla-
samningar verða gerðir upp við hina
föllnu banka. Í ársreikningnum eru
gjaldmiðlasamningar gerðir upp
miðað við gengisvísitöluna 175.
Árið 2009 var miðað við vísitölu
á gjalddaga samninganna. Þessar
breytingar leiða til þess að staða
samninganna batnar um 359,4 m.kr.
milli ára.
Eignastýring hjá tveimur
fyrirtækjum
Rúm 90% af eignum sjóðsins eru
í fjárvörslu hjá tveimur aðilum,
annars vegar Jöklum-Verðbréfum
og hins vegar hjá Eignastýringu
Arion banka. Hlutverk sjóðsins
er því eftirlit með starfsemi fjár-
vörsluaðila, bæði að því er varðar
fjárfestingarstefnu og einstakar fjár-
festingar. Áhersla hefur verið lögð
á að reglur um fjárfestingar þurfi
í ríkari mæli að ná yfir gæði fjár-
festinga og gagnsæi í viðskiptum.
Mikilvægi
fjárfestingarstefnunnar
„Fjárfestingarstefnan og árangur
fjárfestinga hefur mikil áhrif á hvort
lífeyrissjóður gæti þurft að breyta
réttindum, hvort heldur auka þau
eða skerða, og skiptir því sjóðfélaga
miklu máli.
Fjárfestingarstefna ákvarðar
jafnframt þá áhættu og mögulegar
sveiflur í ávöxtun. Reynslan hefur
sýnt að virk stýring innan verðbréfa-
flokka skiptir litlu máli miðað við
ákvörðun um hlutföll eignaflokka
sem ákveðin eru í fjárfestingar-
stefnu.
Við mat fjárfestingarstefnunnar
þarf lífeyrissjóðurinn að taka
afstöðu til grundvallarspurningar
hvert samspil áhættu og ávöxtunar
sjóðsins eigi að vera. Svarið felst
m.a. í aldurssamsetningu sjóð-
félaga, markmiðum og áhættuþoli
sjóðsins. Í ríkari mæli er horft til
skuldbindinga sjóðsins og reynt
að lágmarka líkur á því að skerða
þurfi réttindi sjóðfélaga. Þar skiptir
miklu máli líftími skuldbindinga,
þ.e. meðalaldur sjóðfélaga. Því er
mikilvægt að fjárfestingarstefnan
sé byggð á samspili eigna og skuld-
bindinga, sem endurspegla réttindi
sjóðfélaga í framtíðinni.
Fjárfestingarstefnan veitir
svigrúm til að draga enn frekar úr
fjárfestingaráhættu þar sem vægi
ríkistryggðra bréfa hefur verið
aukið. Hins vegar verður lífeyris-
sjóðurinn að nýta vel þau tækifæri
sem bjóðast til aukinnar ávöxtunar,“
segir Ólafur.
Tryggingafræðileg staða batnar
Tryggingafræðileg athugun fyrir
Lífeyrissjóð bænda 2010 sýndi
8,8% halla á áföllnum skuldbind-
ingum, var 10,4% 2009, og 11,9% á
heildarskuldbindingum, var 13,3%
2009. Staðan batnaði því miðað við
fyrra ár og er innan þeirra marka
sem lög kveða á um. Nýjar töflur
2009 um lífslíkur þar sem gert er
ráð fyrir lengri meðalævi en áður,
hækkuðu skuldbindingar sjóðsins
og höfðu neikvæð áhrif á trygg-
ingafræðilega stöðu.
Engar skerðingar hjá
Lífeyrissjóði bænda
Lífeyrissjóður bænda er einn fárra
sjóða, sem ekki hefur skert réttindi
sjóðfélaga sinna. Á árinu 2010 var
Lífeyrissjóður bænda einn fjögurra
almennu sjóðanna sem ekki skertu
réttindi sjóðfélaga sinna.
„Útkoma ársins 2010 eykur
bjartsýni um að ná megi jafnvægi
í tryggingafræðilegri stöðu innan
fárra ára. Lífeyrissjóðurinn hefur
nú til margra ára fylgt varfærinni
fjárfestingarstefnu og mikil gæði
eru í eignasafni sjóðsins. Um fram-
tíðina er hins vegar erfitt að spá og
veltur á miklu að áfram verði unnt
að ávaxta fjármuni með ásættan-
legri ávöxtun og lágmarks áhættu.“
Um mótframlag bænda
Lög um sjóðinn kveða á um að
mótframlag á móti iðgjöldum
bænda skuli greitt af sjóðfélögum
nema samið sé um greiðslu þess
úr ríkissjóði í búvörusamningi eða
með öðrum sambærilegum hætti.
Ríkissjóður hefur greitt framlag
til sjóðsins vegna sauðfjár- og
mjólkurframleiðslu.
Framlag ríkisins á fjárlögum
ársins 2010 var lækkað um 45% frá
árinu 2009 eða um 147 m.kr. Til við-
bótar komu síðan 294 m.kr. á fjár-
aukalögum 2010 þar sem fram kemur
að með þessari viðbótarfjárveitingu
muni framlög ríkissjóðs til sjóðsins
falla niður frá og með árinu 2011.
Af 8% mótframlagi sjálfstætt
starfandi bænda, mun helmingur
þess verða greiddur með framan-
greindu framlagi frá og með árs-
byrjun 2011 á meðan það endist.
Eftir það munu bændur greiða fullt
mótframlag eins og aðrir atvinnu-
rekendur.
Ólafur segir að í umræðu á árinu
2010 hafi komið fram sá misskiln-
ingur að lækkun á mótframlags-
greiðslum úr ríkissjóði leiddi til
þess að skerða þyrfti greiðslur til
sjóðfélaga.
„Þetta er einfaldlega rangt.
Skylduaðild allra að lífeyrissjóði
og 8% vinnuveitandaframlag er
lögbundið og skiptir þá engu hvort
menn starfa sjálfstætt eða hver
greiðir mótframlagið.
Falli greiðslan úr ríkissjóði niður
þurfa bændur einfaldlega sjálfir að
greiða 8% hlutann eins og aðrir
sjálfstæðir atvinnurekendur. Málið
er því ekki lífeyrismál heldur hreint
kjaramál. Það hefur hins vegar ekk-
ert með lífeyrisréttindi að gera.“
Sjóðfélagalán, þrjár tegundir
lána
Sjóðfélagar eiga rétt á lánum úr
sjóðnum í samræmi við veðmörk
eigna, að hámarki 25 m.kr. til allt að
40 ára. Heildarfjárhæð útistandandi
lána var 1.623 m.kr. í lok árs 2010,
jókst um 11,3% á árinu.
Allt að 10 milljónir
óverðtryggðar til fimm ára
Sjóðurinn hefur í mars 2011 ákveð-
ið að auka lánamöguleika sjóð-
félaga sinna með því að bjóða upp
á óverðtryggð lán til fimm ára.
Hámarkslánsfjárhæð er 10 m.kr.
Vextir lánanna taka mið af vöxtum
óverðtryggðra lána sem Seðlabanki
Íslands birtir, nú 5,25%, auk álags
sem ákveðið er af stjórn sjóðsins,
nú þrjú prósentustig. Í mars verða
vextir lánanna því 8,25%.
Sjóðurinn veitir jafnframt verð-
tryggð lán til allt að 40 ára með
breytilegum eða föstum vöxtum.
Breytilegu vextirnir eru 5% og lán
með ákvæðum um fasta vexti bera
5,5% vexti. Sjá nánar heimasíðu
sjóðsins www.lsb.is.
Ólafur K. Ólafs, framkvæmdastjóri
Lífeyrissjóðs bænda.
Eins og fram hefur komið hefur
Lífeyrissjóður bænda fylgt
varfærinni fjárfestingarstefnu
undanfarin ár. Hefur það skilað
sér í því að sjóðurinn hefur ekki
þurft að skerða lífeyrisréttindi
eins og fjölmargir aðrir lífeyris-
sjóðir í kjölfar efnahagshrunsins.
„Við erum nú að uppskera af
því hvað við höfum fylgt var-
færinni stefnu undanfarin ár,“
segir Skúli Bjarnason, stjórnar-
formaður Lífeyrissjóðs bænda
sem tilnefndur er í stjórn sjóðs-
ins af Hæstarétti Íslands. Hann
segir að þrátt fyrir þennan góða
árangur, þá sé samt erfitt að glíma
við endalausa neikvæðni manna
sem séu helteknir af því að vekja
upp drauga fortíðar þegar nafn
sjóðsins ber á góma í fjölmiðlum.
Emerald Air
uppvakningurinn
Draugurinn sem Skúli nefnir
er „Emerald draugurinn“ sem
svo mætti kalla en hann á rætur
að rekja í 16 ára gamlar fréttir.
Sumarið 1995 bárust fregnir af tapi
Lífeyrissjóðs bænda vegna lána til
írska flugfélagsins Emerald Air
Ltd. sem varð gjaldþrota. Leiddi
það til brotthvarfs þáverandi fram-
kvæmdastjóra lífeyrissjóðsins
úr starfi og málshöfðunar gegn
honum. Um 97 milljónir króna
höfðu þá verið lánaðar til írska
félagsins í tengslum við eignar-
haldsfélagið Activa sem nokkrir
íslenskir aðilar stofnuðu 1994.
Var LSB jafnframt stofnhluthafi
í Activa. Framkvæmdastjóri LSB
var þá kjörinn stjórnarformaður
Activa og var síðan kosinn inn
í stjórn Emerald Air við kaup
Íslendinganna í félaginu.
Í gögnum Héraðsdóms
Reykjavíkur frá þeim tíma kemur
fram að umræddar lánveitingar
hafi átt sér stað án samþykkis og
vitneskju þáverandi stjórnar líf-
eyrissjóðsins.
Ólíðandi
„Það er ólíðandi að þetta mál
skuli stöðugt vera notað til að
sverta sjóðinn og nú síðast var
þessu haldið við af Guðmundi
Ólafssyni, sem hefur ekki bara
verið kynntur til sögunnar sem
hagfræðingur heldur einnig sem
hagspekingur. Hann hefur talað
um þetta sem ljótasta dæmið í
sögu lífeyrissjóðanna.
Þegar þetta var gert upp á
sínum tíma reyndist það hins
vegar vera um eitt prósent af
eignum sjóðsins. Beri svo
hver sem er það saman við alla
skandalana sem dunið hafa yfir
fjölmarga aðra lífeyrissjóði, sem
hafa ekki bara tapað milljörðum á
undanförnum árum heldur millj-
arðatugum. Það er því óþolandi,
þegar sannarlega er verið að fara
gætilega í rekstri og sýna góðan
árangur, að menn þurfti endalaust
að sitja undir dylgjum um þetta
sextán ára gamla mál,“ segir Skúli
Bjarnason. /HKr.
Uppvakning á 16 ára gömlum draug úr fortíð Lífeyrissjóðs bænda:
Ólíðandi málflutningur segir stjórnarformaður
Skúli Bjarnason, stjórnarformaður
Lífeyrissjóðs bænda.