Fréttablaðið - 08.02.2012, Qupperneq 14

14 8. febrúar 2012 MIÐVIKUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
HALLDÓR
Guðbjartur Hannesson velferðarráðherra ritar grein í Fréttablaðið þann 4. febrú-
ar sl. Þar ræðir hann hvernig megi „sporna
við útbreiðslu“ hinna ýmsu krabbameina.
Það skrítna er að ekki er minnst einu orði
á krabbamein í ristli og endaþarmi. Það er
þó eitt algengasta krabbameinið á Íslandi
og hefur tíðni þess þrefaldast hjá körlum
og tvöfaldast hjá konum á síðustu fimmtíu
árum. Ristilkrabbamein er önnur algeng-
asta dánarorsökin af völdum krabbameina á
Íslandi. Nú greinast að meðal tali ríflega 130
einstaklingar með meinið á hverju ári og að
meðaltali deyr einn einstaklingur í hverri
viku af völdum þess.
Dauðsföll af völdum krabbameina í ristli
er hægt að fyrirbyggja að stórum hluta
með skimun. Árið 2002 gaf landlæknir út
klínískar leiðbeiningar um skimun. Þar er
ráðlögð skimun með leit að blóði í hægðum
á hverju ári hjá einstaklingum 50 ára og
eldri. Þessar leiðbeiningar landlæknis eru
enn í gildi þó vissulega sé kominn tími til
að þær verði endurskoðaðar í ljósri nýrrar
þekkingar.
Alþingi hefur alloft fjallað um skimun
fyrir krabbameinum í ristli og samþykkti
þingsályktunartillögu þess efnis árið 2002.
Málið var tekið upp aftur árið 2005. Árið
2007 fól Alþingi heilbrigðis- og trygginga-
málaráðherra í samráði við landlækni að
hefja undirbúning að skimun fyrir sjúk-
dómnum þannig að skipuleg leit myndi hefj-
ast á árinu 2008. Það síðasta sem við vitum
til að Alþingi hafi fjallað um málið var í
febrúar 2008 þegar málið var rætt á Alþingi
í kjölfar fyrirspurnar Álfheiðar Ingadóttur
til þáverandi ráðherra heilbrigðismála um
hvað liði undirbúningi fyrir skimun.
Þrátt fyrir þetta er kerfisbundin skimun
fyrir krabbameini í ristli enn ekki hafin á
Íslandi.
Það væri skammsýni að segja að ekki sé
unnt að koma á skimun vegna erfiðleika í
efnahagslífinu. Bandaríska krabbameins-
stofnunin hefur t.d. bent á tækifæri sem
flýta megi baráttunni við krabbamein á
krepputímum, og þá helst með því að efla
tóbaksvarnir og auka þátttöku í skimun
fyrir krabbameini í ristli. Kostnaður við
skimun skilar sér nefnilega fljótt í sparn-
aði þar sem sjúkdómurinn getur greinst
fyrr og þeim einstaklingum fækkar sem
þurfa á dýrri meðferð við sjúkdómnum að
halda, svo ekki sé talað um þær þjáningar
og ótímabæru dauðsföll sem sjúkdómurinn
veldur.
Það gengur ekki lengur að embættismenn
Guðbjarts láti eins og krabbamein í ristli sé
ekki til.
Hvað með ristilkrabbamein?
Heilbrigðis-
mál
Friðbjörn
Sigurðsson
læknir
Kristín
Skúladóttir
hjúkrunar-
fræðingur
A
lgjör breyting hefur orðið í forsjármálum barna á 20
árum. Árið 1992 varð fyrst möguleiki samkvæmt lögum
að foreldrar færu sameiginlega með forsjá barns eftir
skilnað eða sambúðarslit. Fjórtán árum síðar varð sam-
eiginleg forsjá meginregla. Nú er svo komið að í 85%
tilvika fara foreldrar sameiginlega með forsjá barna eftir skilnað.
Þetta er í samræmi við breytt viðhorf; annars vegar um að upp-
eldi og umönnun barna sé sam-
vinnuverkefni þar sem foreldrar
bera jafna ábyrgð, og hins vegar
um að hagur og réttur barnsins,
þar á meðal til að njóta beggja for-
eldra sinna, sé í fyrirrúmi.
Þetta er jákvæð þróun en breyt-
ir því ekki að enn eru til ljót dæmi
um að menn annars vegar firri sig
ábyrgð á börnunum sínum og að hins vegar sé foreldrum sem raun-
verulega vilja og geta sinnt börnunum sínum meinað að umgangast
þau. Hvort tveggja felur í sér brot á rétti barnanna.
Fyrir Alþingi liggur nú frumvarp innanríkisráðherra til breyt-
inga á barnalögum sem miðar að því að styrkja rétt bæði barna og
foreldra í umgengnis- og forsjármálum. Þar eru ýmis mikilvæg
nýmæli, ekki sízt um að foreldrum beri skylda til að leita sátta
með aðstoð fagfólks áður en hægt er að krefjast úrskurðar eða
höfða mál um tiltekin ágreiningsefni. Lagt er til að setja í lögin
skýrari ákvæði um að í forsjármálum sé tekið tillit til þess ef annað
hvort foreldrið hefur beitt fjölskylduna ofbeldi. Þá er hert á ýmsum
ákvæðum sem eiga að tryggja að komið verði á umgengni milli for-
eldris og barns sem umgengnisréttur hefur verið brotinn á.
Frumvarpið er því mikil réttarbót. Hins vegar hefur verið gagn-
rýnt að Ögmundur Jónasson innanríkisráðherra skyldi fella úr því
tillögu nefndarinnar sem samdi það; að dómari skuli hafa heimild
til að úrskurða að foreldrar skuli fara sameiginlega með forsjá
barns. Eins og Karvel A. Jónsson, stjórnarmaður í Félagi um for-
eldrajafnrétti, benti á í grein hér í blaðinu í gær er slík heimild í
lögum í hinum norrænu ríkjunum og stendur ekki til að breyta því.
Í greinargerð með frumvarpinu er raunar ýtarlegur rökstuðn-
ingur fyrir kostum þess fyrirkomulags. Vísað er til þess að slík
heimild dómara geti haft jákvæð áhrif á samstarfsvilja foreldra
og sporni jafnvel gegn því að annað þeirra heimti að fá eitt forsjá
vegna tilfallandi deilumála. Heimildin geti þannig aukið mikilvægi
og gagnsemi ráðgjafar og sáttaumleitana í forsjárdeilum.
Oft er það því miður svo að fólk leyfir sér að láta forsjárdeilur
snúast um eitthvað allt annað en það sem snýr að hagsmunum
barnsins – jafnvel ágætlega upplýst og skynsamt fólk að öðru leyti.
Í tilvikum þar sem báðir foreldrar eru á annað borð metnir hæfir til
að fara með forsjá barns og sinna þörfum þess er í raun nauðsyn-
legt að dómari hafi heimild til að höggva á hnútinn og segja: Hættið
þessari vitleysu og sinnið foreldraskyldum ykkar í sameiningu.
Rökin fyrir því að fella þetta ákvæði út úr frumvarpinu eru
furðulega rýr í greinargerðinni. Um málið eru sagðar „skiptar
skoðanir“ og talið rétt að „stíga varlega til jarðar“. Því sé rétt að
fá reynslu á hin nýju úrræði um sáttameðferð áður en lagðar séu
til breytingar því hvernig stofnað skuli til sameiginlegrar forsjár.
Alþingi ætti að íhuga að setja aftur inn í frumvarpið upphaflega
tillögu, einmitt til að styrkja ákvæðin um sáttameðferð. Eða fara að
minnsta kosti fram á skárri rökstuðning frá ráðherranum.
Dómarar ættu að geta dæmt sameiginlega forsjá:
Sameiginleg skylda
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN
Boðsferð og boðsferð
„Boðsferð þarf ekki að vera sama og
boðsferð,“ sagði Ögmundur Jónasson
innanríkisráðherra og fyrrverandi
stjórnarformaður LSR í fréttum RÚV
í gær. Hann hjó þar í sama knérunn
og framkvæmdastjóri LSR hafði gert í
Kastljósi kvöldið áður. Rökin eru þau
að starfsmenn lífeyrissjóða hafi ekki
endilega verið að þiggja boðsferðir
þegar þeir flugu ítrekað utan í
boði fyrirtækja til að kynna sér
fjárfestingarkosti. Þeir hafi bara
verið í vinnunni. Um þetta má
deila. Ögmundur sagði
að hann vildi varast
alhæfingar um þessi
mál.
Alhæfingaflóttinn
Sami Ögmundur Jónasson varaðist
ekki alhæfingar um boðsferðir fyrir
heilum tveimur vikum. Þá sagði hann
gjörvallt íslenska embættismanna-
kerfið hafa ánetjast Evrópusamband-
inu, ekki síst vegna tíðra ferða
á kostnað annarra en sjálfs
sín til Brussel. Þar
vildi fólk halda
til og lifa á
dagpeningum.
Á því þurfti
hann að biðjast
afsökunar
og er síðan
orðinn
orðvar.
Helmingur – hið minnsta
Sigurður Þ. Ragnarsson stormur er
orðinn pólitíkus í liði Lilju Móses-
dóttur. Á kynningarfundi um fram-
boðið lá honum mikið á hjarta – ekki
síst taldi hann nauðsynlegt að skipta
auði þjóðarinnar á milli manna upp á
nýtt. Óboðlegt væri að fimm prósent
landsmanna ættu allt fé í landinu á
meðan að minnsta kosti helmingur
fólks lepti dauðann úr skel,
hvorki meira né minna. Efast
má um að þessi síðasta full-
yrðing Sigurðar eigi sér stoð
í hagtölum. Hann getur
spurt Lilju, hún var lengi
prófessor í hagfræði.
stigur@frettabladid.is