Fréttablaðið - 09.02.2012, Blaðsíða 24

24 9. febrúar 2012 FIMMTUDAGUR
Þegar ógnvekjandi tölur um treglæsi unglinga birtust sl.
haust tók ég mig til og skrifaði
langa grein um málið. Of langa –
hún fékk ekki inni hér í blaðinu.
Síðan hefur talsvert vatn runnið
til sjávar og aðrir orðið til að
segja margt af því sem mér lá
þá á hjarta, bæði í ræðu og riti.
Allir ættu nú orðið að vera með-
vitaðir um alvöru málsins og
skilja að sjálf bókaþjóðin er í
miklum ólestri. Ég ætla því ekk-
ert að vera að þusa, heldur leggja
þess í stað til einfalda aðgerð:
Gefum börnunum okkar og
íslenskri tungu einn klukkutíma
á dag. Til þess að þetta geti orðið
þurfa foreldrar og skólar að taka
höndum saman og gera örlitlar
breytingar á daglegum venjum
– en það myndi, samkvæmt því
sem rannsakað hefur verið, bæta
stöðu barnanna umtalsvert hvað
varðar lestraráhuga og mál-
þroska. Og svo kostar það ekki
krónu.
Í fyrsta lagi: Notið tuttugu
mínútur (að minnsta kosti) af
hverjum skóladegi til yndis-
lestrar. Með því er átt við lestur
sjálfvalinna bóka í friði og ró, án
nokkurra kvaða. Allir í skólanum
nota þessa stund til lestrar, jafnt
börn og fullorðnir, og það gildir
um nemendur á öllum aldri. Ef
skólinn sem þitt barn gengur í
hefur ekki enn þá tekið upp dag-
legan yndislestur, leggðu þá til
að það verði gert!
Í öðru lagi: Lesið upphátt í skól-
anum fyrir grunnskólanemendur
á öllum stigum í tuttugu mín-
útur (eða meira) á dag. Lesið úr
góðum og skemmtilegum bókum
sem hæfa þroska nemendanna.
Ef ekki er lesið fyrir barnið þitt í
skólanum, spurðu þá hvers vegna
það sé ekki gert! Ef þú ert kenn-
ari, íhugaðu þá hvort þetta gæti
ekki verið einhver mikilvægasta
og lærdómsríkasta stund dags-
ins! Hlustun eykur orðaforða og
máltilfinningu, skerpir athygli
og einbeitingu, góðar bókmennt-
ir fræða og kenna lífsleikni – og
innprenta um leið þá mikilvægu
staðreynd að bækur geta verið
áhugaverðar og skemmtilegar.
Í þriðja lagi: Lestu fyrir barn-
ið þitt heima í tuttugu mínútur
(hið minnsta) á hverjum degi!
Ekki hætta þótt barnið sé sjálft
farið að lesa – haltu áfram eins
lengi og það vill sjálft. Þessar
stundir geta verið einhverjar
þær indælustu sem þið eigið
saman. Lestu bækur sem þér
þóttu skemmtilegar í bernsku og
fylgstu líka með og lestu nýjar
bækur. Talið saman um efni bók-
anna. Farið saman á bókasafnið
í leit að nýjum og gömlum fjár-
sjóðum. Hlustið saman á hljóð-
bækur. Kannið í sameiningu þá
heima sem bækurnar veita ykkur
aðgang að.
Einn klukkutími á dag. Klukku-
tími sem gefur af sér margfalda
ávöxtun í skilningi, færni og ekki
síst gleði. Er það til of mikils
mælst?
Til of mikils mælst?
Ekki alls fyrir löngu stóð Skóla- og frístundaráð Reykjavíkur
(áður Menntaráð) frammi fyrir
því að þurfa að skera töluvert niður.
Þurfa er kannski ofsagt – það var
pólitísk ákvörðun meirihlutans að
skera svona mikið niður í mennta-
málum en hlífa í staðinn öðrum
sviðum. Meirihluti Besta flokks og
Samfylkingarinnar var auðvitað
fljótur að finna upp á frábærri leið
til þess að spara hundruð milljóna
króna ef ekki milljarða. Þau ætluðu
bara að sameina fullt af skólum og
leikskólum og alls konar mennta-
stofnunum. Nýr og skapandi meiri-
hluti.
Í aðdraganda málsins og í ferl-
inu sjálfu gerðum við Vinstri græn
mýmargar athugasemdir og vökt-
um máls á margvíslegum vanda-
málum við sameiningarnar. Fag- og
stéttarfélög gagnrýndu fyrirætl-
anirnar líka harðlega, og þegar
áformin urðu almenningi ljós bár-
ust jafnframt alvarlegar athuga-
semdir frá foreldrum.
Tvennt stóð að mínu mati upp
úr. Ekkert mat lá fyrir um fagleg-
an ávinning fyrir nemendur borg-
arinnar og fjárhagslegi ávinning-
urinn af sameiningunum var sýnd
veiði en ekki gefin.
Nú þegar nokkuð er liðið frá
því að ákvörðunin var tekin er
meintur fjárhagslegur ávinningur
umdeilanlegur. Hins vegar blasir
við að sameiningarnar skapa hin
ýmsu vandkvæði í skólunum. Það
hefur sannast á foreldrafundum
sem haldnir hafa verið nýlega þar
sem foreldrar hafa bent á alvar-
lega galla á sameiningarhugmynd-
unum. Auðvitað hafa ákvarðanir
líkt og þær að sameina skóla marg-
ar hliðar og koma sér misvel fyrir
borgarbúa. Eflaust breyta samein-
ingarnar ekki miklu fyrir stóran
hluta þeirra en foreldrar í Grafar-
vogi hafa sýnt að þær hafa ýmiss
konar neikvæð áhrif fyrir börnin
þar. Til dæmis hefur óvissa skapast
um sérkennsluna og leið barnanna
í skólann lengist og þurfa þau að
fara yfir fleiri umferðargötur svo
eitthvað sé nefnt. Samgöngumál í
Hamrahverfinu í Grafarvogi voru
lítið skoðuð þegar ákvörðunin var
tekin og hefur meirihlutinn ekki
beitt sér fyrir því að strætó keyri
í hverfið.
Þegar upp er staðið virðist því
sem áhrif sameininganna á skóla-
starf hafi í besta falli verið hlutlaus
en því miður neikvæð fyrir allt-
of marga án þess að nokkur fjár-
hagslegur ávinningur hafi fylgt
sameiningunum. Faglegt starf
menntastofnana hefur hins vegar
verið sett í uppnám og tekur tíma
að leysa úr því. Minnir þetta nokk-
uð á útrásarvíkingana sem sómdu
sér svo vel við að skipuleggja við-
skiptalífið á landakorti og reiknuðu
sér alltaf gríðarlegan hagnað með
aðstoð einhverra fínna reikniform-
úla. Ekki er nú reynslan af þeirri
aðferðafræði góð.
Það verður því að segjast að
betra hefði verið heima setið en af
stað farið. Þessari ógæfuför hefði
meirihlutinn getað afstýrt ef hann
hefði hlustað á borgarbúa, kennara,
foreldra, fulltrúa minnihlutans og
marga fleiri sem bentu á gallana
strax í upphafi. En eins og svo oft
áður valdi meirihlutinn að skella
skollaeyrum við allri gagnrýni
og keyra málið í gegn. Fá leik- og
grunnskólabörn í borginni, foreldr-
ar þeirra og fagstéttir nú að súpa
seyðið af því.
Heggur sá
er hlífa skyldi
Á Íslandi er skilnaðartíðni há en lagaumhverfið hefur ekki tekið
mið af því á Íslandi í sama mæli og
gert er annars staðar á Norðurlönd-
unum – í þeim tilgangi að vernda
hagsmuni barna og tryggja jafn-
ræði milli foreldra þegar að nýju og
gjörbreyttu lífi kemur eftir skilnað.
Hér erum við að tala um hagsmuni
25-30% allra barna í landinu sem
innlendar og erlendar rannsóknir
hafa undantekningarlítið sýnt að
er margfalt hættara við að lenda
afvega í lífinu en öðrum börnum.
Þetta málefni hefur verið nánast
hunsað í tvo áratugi, breytingar
gerðar seint og illa. Í hvert skipti
sem endurskoða á þessi mál fer af
stað umræða sem oftar en ekki er
tengd kvenréttindahópum eða jafn-
réttisbaráttu af einhverju tagi og
berst gegn öllum breytingum. Litið
er á aukin réttindi barna og þess
foreldris sem barnið býr ekki fast
hjá sem óskiljanlega ógn við stöðu
kvenna. Á sama tíma berjast jafn-
réttishreyfingar á Norðurlöndum
fyrir breytingum á lögum í þá átt
að jafna út aðstöðumun foreldra
eftir skilnað – telja það grunnatriði
til að auðvelda einstæðum mæðrum
lífsbaráttuna, að auka ábyrgð og
möguleika feðra til að taka aukinn
þátt, fyrir utan auðvitað hagsmuni
barnanna sjálfra.
Hjá öðrum norrænum ríkjum
hafa þessi mál verið í stígandi og
stöðugri endurskoðun en breyting-
ar sjaldnast eða aldrei komið til
Íslands fyrr en öll önnur lönd hafa
tekið upp viðkomandi breytingu.
Þannig fengu íslenskir feður síðast-
ir feðra umgengnisrétt við börnin
sín, sameiginlega forsjáin kom síð-
ust til Íslands og er innihaldsrýrust
hér. Sameiginleg forsjá var síðust
lögtekin sem meginregla á Íslandi,
meðlagsgreiðslukerfið íslenska er
eina kerfið sem ekki hefur tekið
breytingum í grundvallaratriðum,
kerfi um raunverulega búsetu
barna á tveimur heimilum er ekki
til á Íslandi og svo má áfram telja.
Enn á eftir að taka upp um 10 sjálfs-
sögð réttindamál á Íslandi sem öll
eru lögtekin annars staðar á Norð-
urlöndum.
Það var loksins árið 2007 sem
eitthvað fór að gerast í kjölfar mik-
illar umræðu. Jóhanna Sigurðar-
dóttir skipaði 12 manna hóp sem
undirritaður sat í til að koma með
tillögur um breytingar á barnalög-
um eftir skoðun á aðstöðu barna
í mismunandi fjölskyldugerðum.
Hópurinn skilaði skýrum tillögum.
Björn Bjarnason dómsmálaráð-
herra skipaði þriggja manna nefnd
til að koma með frumvarp um end-
urskoðun á barnalögum. Ragna
Árnadóttir tók við boltanum og voru
frumvörpin kláruð í góðu samstarfi
við umhverfi málaflokksins. Byggt
var á tillögum 12 manna hópsins
sem Jóhanna skipaði og tekið mið
af lagaþróun hjá öðrum norrænum
ríkjum.
En Ögmundur, þá kemur þú í
ráðuneytið – með Höllu Gunnars-
dóttur. Refurinn komst í hænsnabú-
ið og át allar hænurnar. Þú leggur
fram frumvarp án dómaraheimild-
ar til að dæma sameiginlega forsjá
sem var hrygglengjan í áður til-
búnu frumvarpi ásamt fleiri atrið-
um. Slík dómaraheimild er grund-
vallaratriði og nú í lögum allra
annarra vestrænna ríkja. Annars
getur annað foreldrið í mörgum til-
fellum ákveðið eitt og sjálft hvort
barn verði í sameiginlegri forsjá
eða ekki. Einnig getur foreldrið sem
barnið býr fast hjá í raun og veru
haft það í hendi sér hvort það vill
slíta sameiginlegri forsjá eða ekki
– hafi hún komist á. Tal um sátta-
ferli án dómaraheimildar er hjóm
eitt, enda er óvissa í réttarsal lykil-
hvati til sátta.
Ögmundur, þú mættir á ráð-
stefnu nýlega og náðir á 5 mínútum
að opinbera vanþekkingu þína á
málaflokknum. Nefndir þrjú atriði
í ræðu sem dæmi um það að ómögu-
legt væri að dæma fólk til sam-
eiginlegrar forsjár því fólk þyrfti
að koma sér saman um þessi þrjú
atriði. Þau voru öll röng og heyra
undir ákvörðunarvald þess foreldr-
is sem barnið býr fast hjá en ekki
undir sameiginlega forsjá. Fallein-
kunn. Þegar þú lagðir frumvarpið
fram á Alþingi árið 2011 hló þing-
heimur í tvígang því allir sáu að þú
hafðir lágmarksþekkingu á því sem
þú varst að segja og kom það fram
í umræðunum. Rökin sem þú barst
á borð fyrir þinni eyðileggingu á
góðu frumvarpi Rögnu Árnadóttur,
voru allt að því hjákátleg. Greinar-
gerðin sjálf með frumvarpinu kaf-
færði þín rök, öll með dómaraheim-
ild.
Með öðrum orðum Ögmundur,
ef þú yrðir nú skyndilega það vin-
sæll að þú yrðir ráðherra einhvers
Norðurlandanna, Frakklands – nú
eða Bandaríkjanna eða Ástralíu, þá
myndir þú fella út dómaraheimild-
ina og svona 10-20 réttindaatriði í
málefnum skilnaðarbarna og for-
eldra þeirra. Þú veist betur en sam-
anlögð þjóðþing vestrænna ríkja.
Veist betur en sérfræðingar Norð-
urlanda, svo að ekki sé minnst á 12
manna hópinn sem Jóhanna skip-
aði, nefndina sem skrifaði frum-
varpið, forsjárnefndin sem skilaði
lokaskýrslu fyrir nokkrum árum –
já, veist bara betur og trúlega best.
Eða hvað! Halla Gunnarsdótt-
ir er fyrrverandi talsmaður Fem-
ínistafélags Íslands. Það annars
ágæta félag lagði sig niður við það
að senda inn umsögn árið 2006 og
mælti á móti því að sameiginleg
forsjá yrði meginregla á Íslandi –
einu allra ríkja! Annað hefur verið
eftir því í málflutningi þess ágæta
félags. Ögmundur, færðu þig nú í
bílstjórasætið í þessu máli.
Félag um Foreldrajafnrétti held-
ur ráðstefnu í Háskóla Reykjavík-
ur þann 10. febrúar kl 13.30 undir
nafninu „af hverju bara á Íslandi?“
Þar verður lagaprófessor frá Noregi
sem var formaður ráðherraskipaðr-
ar nefndar um endurskoðun barna-
laga árið 2008. Þar verður einnig
danskur skilnaðarlögfræðingur
sem sat í sams konar nefnd í Dan-
mörku árið 2006 og er fyrrverandi
formaður samtaka lögfræðinga sem
sérhæfa sig í fjölskyldurétti í Dan-
mörku. Síðan verða þrír íslenskir
sérfræðingar með erindi. Þarna
verða allir þingmenn sem láta sig
fjölskyldumál einhverju varða. Því
miður Ögmundur getur þú ekki
komið á þessa ráðstefnu þar sem
þú ert upptekinn á annarri á Akur-
eyri, bókaður þar áður en þessi ráð-
stefna var endanlega ákveðin. Þér
er fyrirgefið að mæta ekki.
Opið bréf til Ögmundar Jónassonar
Háskólinn í Reykjavík (HR) og talsmenn flugvallar í Vatns-
mýri (flugvallarsinnar) stóðu
fyrir Málþingi um flugmál þann
19. janúar sl. Umfjöllunarefni
málþingsins var og er eitt af erf-
iðari og afdrifaríkari deilumálum
íslensks samfélags á síðari tímum.
Einhliða val HR á framsögu-
mönnum úr röðum eindreginna
flugvallarsinna varpar skugga á
hlutlæga nálgun, vísindaleg efnis-
tök og akademíska þekkingarleit,
sem samkvæmt eðli málsins ættu
að vera meginmarkmið HR líkt og
annarra háskóla.
Á undangengnum árum og ára-
tugum hafa flugvallarsinnar beitt
illa fengnu pólitísku valdi (vegna
misvægis atkvæða) jafnt á Alþingi
sem í ríkisstjórn, sveitarstjór-
num og í fjölmiðlum. Yfirlýsingar
þeirra og greinaskrif einkennast af
slagorðum og tilfinningatengdum
rökleysum.
Á málþingi HR þann 19. janúar
sl. keyrði um þverbak. Í framsögu-
erindum þriggja forkólfa flugmála,
þeirra Péturs K. Maack flugmála-
stjóra, Þorgeirs Pálssonar prófess-
ors, fyrrverandi forstjóra Flug-
stoða ohf., og Þórólfs Árnasonar,
stjórnarformanns ISAVIA, er því
haldið fram að Hólmsheiði komi
ekki til greina fyrir innanlands-
flugvöll vegna veðurfarsaðstæðna
og því standi valið um miðstöð inn-
anlandsflugs á milli Vatnsmýrar og
Miðnesheiðar.
Af framsöguerindi Haralds Sig-
þórssonar, lektors við HR, sem
vinnur nú að greinargerð fyrir
ISAVIA um framtíð innanlands-
flugs, er ljóst að í því ritverki verð-
ur ekki reiknað með flugvallarval-
kosti á Hólmsheiði.
Þannig reyndu flugvallarsinn-
arnir með rangfærslum að skerpa
átakalínurnar á milli landsbyggð-
ar og höfuðborgar með því að tala
niður þann flugvallarvalkost, sem
sýndi mesta þjóðhagslega arðsemi
í úttekt ráðgjafafyrirtækisins
ParX, sem unnin var fyrir sam-
gönguráðherra 2007.
Flugvallarsinnar hafa áratugum
sama látið eins og Vatnsmýri sé
eini nothæfi staðurinn fyrir flug-
völl, allir aðrir staðir á höfuðborg-
arsvæðinu væru of hátt yfir sjáv-
armáli, of langt frá sjó, of nálægt
fjöllum o.s.frv.
Í janúar 2006 var hafin athug-
un á veðurfari á Hólmsheiði, sem
skipt var milli Veðurstofunnar og
Flugstoða ohf. (f.h. samgönguyfir-
valda ríkisins), sem skyldi annast
athugun á skýjahæð, skyggni og
ókyrrð í lofti.
Í desember 2009 kom út áfanga-
skýrsla um veðurathuganir á
Hólmsheiði (Veðurstofa Íslands,
Guðrún Nína Petersen).
Dr. Haraldur Ólafsson veður-
fræðingur hefur látið hafa eftir sér
í fjölmiðlum, m.a. á mbl.is, að fyrir-
liggjandi veðurrannsóknir sýni að
nýtingarhlutfall þar sé 96-98% og
frekari rannsóknir á ókyrrð í lofti
muni ekki lækka nýtingarprósent-
una undir 96% (flugrekendur telja
að 95% nægi). Af framansögðu er
því nú þegar ljóst að Hólmsheiði
hentar afar vel fyrir flugvöll.
Í byrjun árs 2012 er athugunum
á ókyrrð í lofti yfir Hólmsheiði
ólokið og ekki vitað hvort þær séu
hafnar. Þeim átti að vera lokið skv.
sameiginlegri bókun samgöngu-
ráðherra og borgarstjóra frá febrú-
ar 2005. Vanefndir þessara athug-
ana eru á ábyrgð ISAVIA (arftaka
FLUGSTOÐA ohf.) og ráðherra
samgöngumála, Ögmundar Jónas-
sonar.
Lendandi á Hólmsheiði í
96-98% tilvika – 95% er nóg
Menning
Ragnheiður
Gestsdóttir
rithöfundur
Menntamál
Líf
Magneudóttir
fulltrúi VG í skóla- og
frístundaráði
Þessari ógæfuför
hefði meirihlut-
inn getað afstýrt ef hann
hefði hlustað á borgar-
búa, kennara, foreldra,
fulltrúa minnihlutans og
marga fleiri sem bentu á
gallana strax í upphafi.
Reykjavíkur-
flugvöllur
Gunnar H.
Gunnarsson
verkfræðingur
Örn Sigurðsson
arkitekt
Samfélagsmál
Lúðvík Börkur
Jónsson
stjórnarmaður í Félagi
um foreldrajafnrétti
Þegar þú lagðir
frumvarpið fram á
Alþingi árið 2011 hló þing-
heimur í tvígang því allir
sáu að þú hafðir lágmarks-
þekkingu á því sem þú
varst að segja og kom það
fram í umræðunum.