Fréttablaðið - 30.01.2013, Qupperneq 16

30. janúar 2013 MIÐVIKUDAGUR| SKOÐUN | 16
Jöfnuður og samfélagsleg
ábyrgð eru pólitísk grund-
vallargildi. Það sama á
við um markaðsfrelsi og
trúna á að markaðurinn
leysi öll helstu þjóðfélags-
legu vandamálin. Við erum
reynslunni ríkari um það
hvert óheft og áhættu-
sækin markaðshyggja
getur leitt okkur.
Í öllu uppbyggingar- og
endurreisnarstarfi liðinna
fjögurra ára hafa stjórnar-
flokkarnir lagt ríka áherslu á það
hlutverk ríkisvaldsins að vernda
mannréttindi og öryggi borgar-
anna og stuðla að félagslegu rétt-
læti, ekki síst til að auka jöfnuð.
Fjöldi athugana sýnir að aukinn
jöfnuður og betri lífskjör og lífs-
gæði haldast í hendur. Þess vegna
er sú vegferð samfélagsumbóta,
sem fyrsta meirihlutastjórn jafn-
aðarmanna og félagshyggjufólks
stendur nú fyrir, afar merkileg.
Breski fræðimaðurinn R. Wilk-
inson segir enda að ójöfnuður hafi
verstu áhrifin á þá sem eru í tekju-
lægsta hópi samfélagsins,
en aukinn jöfnuður feli
einnig í sér ávinninga fyrir
þá sem mest hafa handa á
milli. Aukinn efnahags-
legur jöfnuður færi öllum
betri lífskjör.
Aukinn jöfnuður
Undir forystu jafnaðar-
stjórnar Samfylkingar og
VG undanfarin fjögur ár
hafa orðið gagnger umskipti
í þessum efnum. Komið var
böndum á ójöfnuðinn sem grafið
hafði um sig á löngum valdaferli
Sjálfstæðisflokksins og Framsókn-
arflokksins. Á innan við tíu árum
hafði hlutur hinna ríkustu í heildar-
tekjum þjóðarinnar aukist úr fjórum
til fimm prósentum í um tuttugu
prósent. Á sama tíma minnkaði
skattbyrði þessa hóps stig af stigi
en skattbyrði annarra jókst að sama
skapi. Þessi stefna framkallaði á
einum áratug meiri stéttskiptingu á
Íslandi en við höfðum áður séð.
Með margvíslegum aðgerðum
hefur dregið svo mjög úr ójöfn-
uði að nú er hann með því minnsta
sem gerist í heiminum. Ójöfnuður
ráðstöfunartekna í landinu er um
helmingi minni nú en árið 2007
þegar hann varð mestur. Á svo-
nefndum GINI-kvarða varð ójöfn-
uður skattskyldra tekna heil 0,43
stig skömmu fyrir hrun en er nú
kominn niður í um 0,23 (því meira
sem talan nálgast 0 því meiri er
jöfnuðurinn.)
Sanngjarnari og minni skattar
Margir undrast að á sama tíma og
jöfnuður eykst hér á landi dregur
úr skattheimtu sem hlutfalli af
landsframleiðslu. Ísland er í 16.
sæti meðal 30 landa ESB og EFTA
sem nýleg gögn Eurostat um skatt-
byrði ná til. Nærri 36 prósent
landsframleiðslunnar renna nú til
hins opinbera í formi tekjuskatts,
virðisaukaskatts og launatengdra
gjalda. Þetta hlutfall var yfir 40%
árið 2007. Í hópi Norðurlandanna
mælist skattbyrðin minnst hér á
landi og nær allar viðskiptaþjóðir
okkar í Evrópu innheimta meiri
skatta sem hlutfall af landsfram-
leiðslu en gert er hér á landi. Þrátt
fyrir minnkandi hlutfall skatta
hefur ríkisstjórnin varið stærri
hluta ríkisútgjalda til velferðar-
mála og aukins jöfnuðar. Yfir 100
milljörðum króna hefur verið varið
í barnabætur og vaxtabætur á kjör-
tímabilinu. Þá hafa íbúðaeigendur
fengið um 35% vaxtakostnaðar
vegna húsnæðislána endur greiddan
úr ríkissjóði og var þetta hlutfall
næstum tvöfaldað á liðnum tveimur
árum. Sé litið til tekjulægstu 10%
heimila árið 2010 þá niðurgreiddi
ríkið næstum því helming alls
vaxtakostnaðar þess hóps.
Réttlæti og minni fátækt
Alþjóðleg samanburðargögn sýna
einnig að fátækt meðal barna er
hvergi minni en hér á landi og hið
sama á við um hættuna á fátækt
og félagslegri einangrun lands-
manna og fjölda þeirra undir lág-
tekjumörkum. Hvergi í Evrópu er
staðan betri að þessu leyti.
Ástæðu þessa má ekki síst rekja
til þess hvernig stjórnvöld kapp-
kostuðu að hlífa eins og kostur var
þeim samfélagshópum sem lakast
stóðu og færa byrðarnar sem mest
á breiðari bökin.
Samkvæmt skýrslu Þjóðmála-
stofnunar HÍ tókst þetta bærilega.
Meðalrýrnun ráðstöfunartekna
fjölskyldna árin 2008-2010 var um
20% en hjá lágtekjufólki rýrnuðu
kjörin um 9%. Hjá millitekjufólki
var kjaraskerðingin um 14% en hjá
hátekjufólki um 38%.
Það er ánægjulegt til þess að vita
að þrátt fyrir skelfilegar afleið-
ingar hrunsins eru Íslendingar nú
með allra ánægðustu þjóðum með
líf sitt. Samkvæmt könnun sem
Eurobarometer birti í desember
síðastliðnum líta þeir nánustu
framtíð bjartari augum í efnahags-
legu tilliti en aðrar Evrópuþjóðir.
Enn er þó margt ógert.
➜ Það er ánægjulegt til þess
að vita að þrátt fyrir skelfi -
legar afl eiðingar hrunsins
eru Íslendingar nú með allra
ánægðustu þjóðum með líf
sitt.
Senn líður að kosningum.
Atkvæðaveiðar frambjóð-
enda eru fram undan. Tími
loforða, leikja og látbragða
er runninn upp. Riddarans
á hvíta hestinum með lausn-
irnar er vænst, sem leiða
mun þjóðina úr skugga for-
tíðar og inn í birtu og yl
þeirrar framtíðar er þjóðin
þráir. En hvað ef riddarinn
kemur ekki? Sitjum við
þá uppi með okkur sjálf?
Munum við einu sinni enn
senda fulltrúa á Alþingi
Íslendinga, þar sem
flokkurinn kemur fyrst og
þjóðin rekur lest?
Hver tekur þá á stóru
málunum, sem leiða þarf til
lykta á grundvelli fjármála-
öryggis, atvinnuöryggis,
fæðuöryggis, velferðar og
sjálfstæðis? Hvaða mál
eru það annars og hvernig
gætu þau verið öðruvísi en
við eigum að venjast? Er
verðtrygging á húsnæðis-
lán náttúrulögmál, svo dæmi sé
tekið? Er óstöðugleiki í ríkisfjár-
málum okkar besta svar við þeirri
hagsæld, sem við gætum notið?
Mun fjórflokkurinn áfram tölta sinn
vanagang eða munu smáflokkarnir
skeiða í mark með von um betri tíð?
Það er stundum sagt að ungdómur-
inn muni erfa þetta land. En hverjir,
nema óvitar, hafa áhuga á því, með
öllum þeim göllum sem því fylgir?
Kjósendur hafa valdið
Í þessu fagra landi hefur þessi
ríka þjóð klúðrað nánast öllu sem
hægt er að klúðra í ríkisbúskap,
lagasetningu varðandi úrbætur á
fjármálakerfinu og því lýðræðis-
fyrirkomulagi, sem við búum við.
Einræðisherra myndi hér engu
vilja breyta. Með kjörna fulltrúa,
sem handbendi valdsins, færi
hann sínar leiðir í þeim málum,
sem hann skipta. Þjóðin á ekki að
sætta sig við þaulsetinn og eins-
leitan valdakjarna. Kjósendur
hafa valdið og eiga ekki að fram-
selja það nema með skýrum skil-
yrðum. Nokkrir tugir sjálfskip-
aðra riddara eiga ekki að fá að
valsa frjálsir á víðavangi með
fjöregg þjóðarinnar í vasanum.
Rúmlega 200.000 kosninga-
bærra Íslendinga verða að þétta
raðirnar, blása til sóknar, efla
beint lýðræði og koma á reglu-
legum þjóðaratkvæðagreiðslum
um einstök mál. Sameinuð getum
við betur. Stólum ekki á að aðrir
geri þetta fyrir okkur. Við þurfum
ekki riddarann á hvíta hestinum.
Við þurfum hvíta hestinn.
Handbendi valdsins
STJÓRNMÁL
Pétur Fjeldsted
Einarsson
Í stjórn Hægri
grænna
Jafnaðarstjórn í fjögur ár: Jöfnuður og bætt lífskjör
STJÓRNMÁL
Jóhanna
Sigurðardóttir
forsætisráðherra
þriðja grein