Fréttatíminn - 04.11.2011, Síða 20

Episilk andlits-serum gefur húðinni tækifæri til að
draga aftur í sig raka, gefur fyllingu og dregur úr hrukkum.
Gefðu því gaum sem
þú setur á húðina!
Episilk andlits-serum er náttúruleg hyaluronicsýra
sem endurnýjar og byggir upp húðina.
• Óerfðabreytt
• Ekki unnið úr dýrum
• 6 tegundir
Laugavegi, Kringlunni, Smáratorgi, Lágmúla
Akureyri, Selfossi og Reykjanesbæ
B
oðskapurinn á byrj-
unarnámskeiðinu um
offitu er eins einfaldur
og hugsast getur: Ef
maður hefur tilhneig-
ingu til að fitna og vill vera eins
grannur og hann getur orðið án
þess að spilla heilsu sinni, þá verð-
ur hann að takmarka neyslu sína á
sykrum og halda þannig blóðsykri
sínum og insúlíni lágu. Það sem
þarf að hafa í huga er að hann losn-
ar ekki við fitu vegna þess að hann
minnkar innbyrtar hitaeiningar.
Hann losnar við hana vegna þess
að hann hættir að neyta fitandi fæðu
- sykranna. Ef hann kemst niður í
þyngd sem hann er sáttur við og
bætir þessum fæðutegundum aftur
við, þá fitnar hann aftur. Þótt það
séu aðeins sumir sem fitna af því að
borða sykrur (alveg eins og aðeins
sumir fá lungnakrabba af reyking-
um), breytir það engu um þá stað-
reynd, ef maðurinn er einn þeirra,
að hann getur aðeins grennt sig og
haldið sér grönnum ef hann sneiðir
hjá þessum fæðutegundum.
Lystin kemur með matnum
Þetta er ekki eina ranglætið hér.
Þetta er jafnvel ekki hið versta. Eins
og ég sagði í inngangi þessa rits eru
ályktanirnar af byrjunarnámskeiði
um offitu ekki að menn geti grennst
eða haldið sér grönnum án fórna.
Hér hefur boðskapurinn verið að
sykrur fiti okkur og haldi okkur feit-
um. En þær fæðutegundir sem við
fitnum af eru líka þær sem við erum
líkleg til að setja ofarlega á lista um
mat sem við viljum ekki vera án –
pasta, snúðar, brauð, franskar kart-
öflur, sætindi og bjór meðal annars.
Þetta er engin tilviljun. Ljóst er af
rannsóknum á dýrum að fæðuteg-
undirnar sem dýrin vilja helst háma
í sig eru þær sem fljótastar eru að
dreifa orku í frumur - auðmeltan-
legar sykrur.
Annar þáttur er hversu svöng
við erum, sem er önnur aðferð við
að segja hversu langt er frá síðasta
málsverði og hversu mikla orku
við höfum notað frá þeim tíma. Því
lengra sem líður milli máltíða og
því meiri orku sem við notum, þeim
mun svengri verðum við og matur
bragðast betur! Þetta var gott. Ég
var að farast úr hungri. „Oft er sagt
og ekki að ástæðulausu,“ skrif-
aði Pavlov fyrir meira en öld, „að
hungrið sé besti kokkurinn.“
Jafnvel áður en við byrjum að
borða verkar insúlín til að auka
svengdartilfinningu okkar. Munum
að við byrjum að safna insúlíni með
því einu að hugsa um að borða (og
sérstaklega borða sykruríkan mat
og sætindi), og þessi insúlínsöfnun
eykst síðan á augnabliki eftir að við
brögðum á fyrsta bitanum. Þetta
gerist áður en við byrjum að melta
matinn og áður en nokkur þrúgu-
sykur myndast í blóðinu. Þetta in-
súlín gegnir því hlutverki að búa
líkama okkar undir hið væntanlega
flóð af þrúgusykri með því að flytja
burtu næringarefni í blóðrásinni,
sérstaklega fitusýrur. Þannig eykst
svengdartilfinning okkar með því
einu að hugsa um mat, og síðan
eykst hún enn frekar með fyrstu
bitunum. (Frakkar kunna orð um
þetta: „L’appétit vient en mangeant,“
lystin kemur með matnum.)
Efnaskipti svengdarinnar
Þegar maturinn heldur áfram, fara
þessi „efnaskipti að baki svengdar-
innar“ eins og franski vísindamað-
urinn Jacques Le Magnen kallar
það, að minnka. Við höfum fullnægt
matarlyst okkar, en um leið dregur
úr skynjun okkar á því hversu hæfi-
legur maturinn er og bragðgóður.
Insúlínið verkar nú á heilann til að
halda matarlystinni í skefjum og
sjálfu borðhaldinu. Afleiðingin er sú
að fyrstu bitarnir í máltíð bragðast
jafnan betur en hinir síðustu. (Þetta
er ástæða þess að menn tala um að
eitthvað sé „gott til síðasta bita“,
þegar það er sérstaklega bragðgott
eða eftirminnilegt.) Þetta er líkleg-
asta lífeðlisfræðilega skýringin á því
hvers vegna svo mörg okkar – hvort
sem við erum feit eða grönn – verða
hrifin af pasta eða snúðum eða öðrum
sykruríkum fæðutegundum. Okkur
nægir að hugsa um að borða þær
og þá söfnum við insúlíni. Insúlínið
gerir okkur svöng með því að kippa
tímabundið næringarefnum út úr
blóðrásinni og geyma þau, en þetta
veldur því síðan að við njótum fyrstu
bitanna enn frekar en ella. Því hærri
sem blóðsykurinn er og sterkari við-
brögð insúlíns við ákveðinni fæðuteg-
und, þeim mun betur bragðast hún –
því sólgnari verðum við í hana.
Þessi bragðgæði samkvæmt blóð-
sykurs-og-insúlín-viðbrögðum eru
áreiðanlega óeðlilega sterk í fólki
sem er feitt eða hefur tilhneigingu til
að fitna. Og því feitara sem það verð-
ur, þeim mun frekar mun það sækjast
eftir sykruríku fæði, því að þetta in-
súlín verður skilvirkara í að safna upp
fitu og próteini í vöðva- og fituvefjum
þeirra, þar sem ekki er hægt að nota
það sem eldsneyti.
Þegar við myndum mótvirkni gegn
insúlíni, sem mun fyrr eða síðar ger-
ast, mun meira insúlín renna um
æðar okkar á daginn, jafnvel allan
daginn. Þess vegna verða líka lengri
tímabil á hverjum sólarhring þar sem
eina eldsneytið sem við getum brennt
verður þrúgusykur úr sykrum. Við
verðum að muna að insúlín vinnur að
því að geyma prótein og fitu og jafn-
vel dýramjölva (en það er sú mynd
sem sykrur geymast á) sem forða
til seinni tíma. Insúlínið er að segja
frumum okkar að umframblóðsyk-
ur sé til að brenna. En sá blóðsykur
er ekki til. Þess vegna sækjumst við
eftir þrúgusykri. Jafnvel þegar maður
borðar fitu og prótein - hamborgara
án brauðsins til dæmis eða ostbita
- mun insúlínið verka í því skyni að
geyma þessa næringu í stað þess að
leyfa líkamanum að brenna henni
sem eldsneyti. Maðurinn hefur litla
löngun til að borða þessi efni, að
minnsta kosti ekki nema með fylgi
sykruríkt brauð, því að líkaminn
hefur á því tímabili lítinn áhuga á að
brenna þau sem eldsneyti.
Hægt að rjúfa vítahringinn
Sætindi eru síðan sérstakt tilvik sem
ætti ekki að vera neinum undrunar-
efni sem er gefinn fyrir þau (eða
neinum sem hefur alið upp börn). Í
fyrsta lagi nægja hin sérstöku áhrif
af ávaxtasykri í lifrinni samfara örv-
un insúlíns vegna þrúgusykurs til að
vekja löngun þeirra sem feitlagnir
eru. En síðan eru áhrifin á heilann.
Þegar maður borðar sykur, sam-
kvæmt rannsókn Bartleys Hoebels
í Princeton-háskóla, vekur það við-
brögð í sama hluta heilans – sem
gengur undir nafninu „verðlauna-
stöðin“ – og kókaín, vínandi, nikótín
og önnur fíkniefni verka á. Öll fæða
gerir þetta að einhverju marki vegna
þess að til þess hefur verðlaunastöð-
in þróast: Hún er til þess að hvetja
til hegðunar (áts og kynlífs) sem
gagnast tegundinni. En sykur virð-
ist leggjast óhóflega á stöðina, eins
og kókaín og nikótín. Ef marka má
rannsóknir á dýrum, þá valda syk-
ur og kornsíróp fíkn á sama hátt og
venjuleg fíkniefni og af sömu lífefna-
fræðilegu ástæðunum.
Hér sjáum við því vítahringinn.
Fæðan sem gerir okkur feit fær okk-
ur einnig til að verða sólgin í fæðu
sem gerir okkur feit. (Þetta er aftur
svipað reykingum: Vindlingarnir
sem valda lungnakrabbameini hjá
okkur gera okkur sólgin í vindlinga
sem valda því.) Því meiri áhrif sem
fæðan hefur til þess að fita okkur og
því meiri tilhneigingu sem maður
hefur til þess að verða feitur af henni,
þeim mun sterkari verður löngunin.
Þennan vítahring má þó rjúfa, þótt
það feli í sér að hemja verði þessa
löngun - alveg eins og ofdrykkjumað-
ur getur hætt að drekka og reykinga-
maður getur hætt að reykja, en ekki
án sífellds eftirlits og áreynslu.
Millifyrirsagnir eru blaðsins.
Fíkniefnið
sykur
Nýverið kom út hjá Bókafélaginu bókin Hvers vegna fitnum við
- og hvað getum við gert við því? eftir Gary Taubes. Bókin kom
fyrst út í Bandaríkjnum nú í vor en kemur út á öllum Norður-
löndunum á næstunni. Bókin hefur vakið mikla athygli en í
henni fer höfundurinn yfir hvað veldur offitufaraldrinum sem
nú geisar á Vesturlöndum og hvað gerist í líkamanum þegar
við fitnum. Fréttatíminn birtir hér kafla úr bókinni sem nefnist
Uppsafnað ranglæti. Þar er farið yfir hlutverk sykra (kolvetnis)
og insúlínsins í fitusöfnuninni.
Sykur Leggst óhóflega á „verðlauna-
stöðina í heilanum“. Ljósmyndir/Nordicpho-
tos Getty-Images
Heilinn Hvernig hver og einn er prógrammaður hefur áhrifa á holdarfarið. Sumir eru útsettari en aðrir fyrir því að fitna og þurfa
því að umgangast mat öðruvísi en hinir.
20 heilsa Helgin 4.-6. nóvember 2011