Fréttatíminn - 04.11.2011, Blaðsíða 49

Í HANDH
ÆGUM
UMBÚÐU
M
NÝJUNG
Í salatið, í nestisboxið, á ostapinnann og út í heita rétti.
Það eru nánast engin takmörk fyrir möguleikum ostakubbanna.

Leiktu þér með
ostakubbana
H
VÍ
TA
H
Ú
SI
Ð
/S
ÍA
-
A
U
37
90
Nú má ekki
láta deigan
síga. Koma
verður
stjórnar-
skrármálinu
í höfn.
V itaskuld ekki. Ráðið hefði mátt fá meiri tíma.
Margt lá þó til grund-
vallar starfi ráðsins svo
sem fyrri stjórnarskrár-
nefndir, stjórnlaganefnd
til undirbúnings þjóð-
fundar og ráðgerðs
stjórnlagaþings, svo og
þjóðfundurinn sjálfur.
Spurningin er ekki
hvort tillögur stjórnar-
skrárnefndar séu full-
komnar heldur hvort
þær taki núgildandi stjórnarskrá
fram. Jafnframt má spyrja hvort
tillögur ráðsins megi enn bæta.
Svo er efalaust, en brýnt er að það
gerist þá með markvissum hætti.
Um framgangsmátann skrifaði ég
pistillinn „Hvað nú?“ 14. október
síðastliðinn.
Alþingi hefur þegar haft eina um-
ræðu um frumvarp ráðsins að nýrri
stjórnarskrá. Þar kom bæði fram
lof og last en í heild var umræðan
málaefnaleg. Nú hefst umfjöllun
um tillögurnar í nýrri fastanefnd
þingsins, stjórnskipunar- og eftir-
litsnefnd. Þar munu málin efalaust
verða krufin. Lítum á þá gagnrýni
sem fram kom á þingfundinum 6.
október síðast liðinn.
Hvað gagnrýna þingmenn?
Hér verður ekki hirt um gagnrýni
á aðdragandann, stjórnlagaþings-
kosninguna, ógildingu Hæstaréttar
eða skipun í stjórnlagaráð heldur
aðeins fjallað um efnið, frumvarp
stjórnlagaráðs að nýrri stjórnar-
skrá.
Fyrst má nefna atriði almenns
eðlis:
• Óskýr skil milli stjórnarskrár
og laga: Of víða sé sagt að Al-
þingi beri að útfæra viss atriði
með lögum. Hér er vandrataður
meðalvegur. Hefðum við njörv-
að hlutina meira niður í stjórn-
arskrárákvæðum væri efalaust
gagnrýnt að Alþingi hefði ekki
nægt svigrúm til að útfæra og
laga að þörfum hvers tíma.
• Óskhyggja: Sumt sé óskhyggja
sem ekki eigi erindi í stjórnar-
skrá, einkum vissir þættir félags-
legra réttinda. Við teljum okkur
vera að fylgja þeirri stefnu um
félagsleg réttindi sem mótuð var
með stjórnarskrárbreytingum
1995 svo og þróun erlendis með-
al annars með vísan til ýmissa al-
þjóðasamninga sem Íslendingar
hafa undirgengist.
• Óljós ákvæði: Nokkur dæmi
voru nefnd um óskýrt orðalag
eða annað sem mætti mistúlka.
Sé svo er það miður. Fátt vildum
við í stjórnlagaráði leggja meira
kapp á en hafa ákvæðin skýr og
þannig að ekki verði út úr þeim
snúið. Gott væri að fram kæmu
uppbyggjandi ábendingar um
bættan texta, ef þess sé þörf.
Sértækari gagnrýni var meðal ann-
ars þessi:
• Auðlindir í almannaeigu: Hér
togast á þau sjónarmið sem uppi
hafa verið í marga áratugi um
auðlindirnar og gjaldtöku fyrir
afnot af þeim, hvort sem það eru
fiskimið eða orkulindir. Stjór-
nlagaráðið tók af skarið í þeim
efnum; í takt við það sem fram
kom til dæmis á þjóðfundinum.
• Vald forseta: Sumir þingmenn
segja vald forseta Íslands óljóst
í tillögunum og vitna þá til túlk-
unar núverandi forseta. Sú túlk-
un er mjög vafasöm. Hún skiptir
þó ekki meginmáli heldur verð-
ur að spyrja hvort þau verkefni
sem forsetinn fær séu rétt valin
og vel skilgreind, óháð því hvort
þau eru meiri eða minni en nú.
• Skipun dómara: Spurt var hvað
Ný stjórnarskrá
Var stjórnlagaráð óskeikult?
erindi forseti Íslands eigi að því
máli. Fátt var jafn ítarlega rætt
í ráðinu eins og aðferð við val á
dómurum, enda tilefni ærin. For-
setinn fær aðhaldshlutverk í þeim
efnum, allt eins og ráðið vill sjá
hlutverk hans almennt.
• Kosningareglur: Eru sagðar flókn-
ar og markmiðin óljós. Þessu hef
ég svarað í þremur pistlum í ágúst.
Vitaskuld bera ákvæðin þess
merki að reynt var að samræma
sem flest sjónarmið. Meðvitað
var farinn meðalvegur milli þess
að fastsetja sumt, eins og jafnan
atkvæðisrétt og persónukjör, og
hins vegar þess að halda hæfilega
miklu opnu fyrir löggjafann.
• Vernd stofnana: Gagnrýnd er að
vissar stofnanir eigi að njóta sér-
stakrar verndar. Í ljósi reynslunn-
ar taldi stjórnlagaráð að tryggja
yrði tilvist eftirlits- og upplýsinga-
stofnana gegn geðþótta stjórn-
valda. Útfærsluna má vitaskuld
gaumgæfa.
• Sanngjörn laun: Ákvæði um rétta
til sanngjarnra launa eru sögð
óljós óskhyggja. Fyrirmyndin er
sótt til alþjóðasamning Samein-
uðu þjóðanna sem Ísland hefur
undirgengist.
Upptalningin er ekki tæmandi. Þó er
athyglisvert að einungis um fimmt-
ungur lagagreina í stjórnarskrár-
drögunum voru tilefni gagnrýni við
þessa fyrstu en löngu umræðu á Al-
þingi.
Nú má ekki láta deigan síga. Koma
verður stjórnarskrármálinu í höfn.
Fulltrúar í stjórnlagaráði lýstu því
yfir í skilaskjali með frumvarpi sínu
að þeir væru fúsir til að ljá málinu
aftur lið.
Þorkell Helgason
sat í stjórnlagaráði
viðhorf 41Helgin 4.-6. nóvember 2011