Vísbending - 17.12.2007, Qupperneq 18

Bógsðfluvnar
verða allvandfarið fyrir '
hversu góða menn, sem
væri, að sigla milli skers
og báru um meðferð
seðlaútgáfimnar og
hagsmuna bankans.“16
Þótt margt væri líkt með
Islandi og áður var í
grannlöndunum væri ekki
viturlegt að taka upp hætti
í bankamálum sem gengið
hefðu sér til húðar, fremur
en það væri til dæmis að
selja „eimskip vor og [taka]
aftur upp seglskip."17
Frumvarp um Ríkisbanka
Islands hlaut ekki stuðning
og með lögum sem tóku gildi
1927 var Landsbankanum
falin seðlaútgáfan. Arið eftir
samþykkti nýr þingmeirihluti
Framsóknarflokks og
Alþýðuflokks á þeim nokkrar
breytingar. Nýju lögin tryggðu
nýjum þingmeirihluta meirihluta
í bankaráði Landsbankans, en auk
þess var nú beinlínis tekið fram
í lögum að ríkið bæri ábyrgð á
öllum innlendum skuldbindingum
bankans. Hugmyndum um
að Landsbankinn gætti hófs í
samkeppni við aðra banka var vikið
til hliðar og stefnt að því að efla
bankann sem mest.18
^andsbanUann
e m
tUba5*alaasar*
ViStal
vlð bai
inuastióra
Landabankcns.
i sparlsióS' heílr
auk'st.
Engar
lhaldsmen^j_
----aT ao
hverjir
margir^—
iégástaraöi'
viroast ha'°a’.“”TÍ,a lslandsbanlta
til l>ess a® 5útTus konar slub-
s6 ab brrnba ut Undsbantenn.
ursðgur J ^erlcgustu tröUasög-
Ganga tanai íehoe innsta*uíé
ut um b*1"" ^adsbankanum.
sc rita ut víiiíærstur séu a
stórkostlegnr .J gcngis-
hvCTjum g,ðtú i vrnnd^t.
Itrun og
tilTaun,
sem
útJ..v« °g tS^lfan Sem betuT
s6S, ab rögsögur
nnstasðo*6-
e^ule7ar Vtbí*rzlnr
-gTT^versu «&.
gagnvart úúöndumL
, „ir svörubu spurn-
Bankast)örarni
ingunum 3 l>e j„nstœ5ufé 1
1. spummgu - ^ ^ s0an
spor^nm^ heflr engin
VS£J5* ”***>
yfirfœrslur hafa uer
siðan
inrmn-lands og utim-
fer veríur ekki^
er gerb
sögurnar bera
■sUwdsb^o^
höfum dls
3 spumingu- ■ kkrar tU-
ekkl °rMvXtta. Þeim yrti g
. sSsrsss
trausti Lands-
hnpfia Stwaroif®0508
útiti plöbaTÍnnaT eriendis- .
J2!h-—fágöijasi1
A ór!
1. Heí'T verjb. ' pcssa
^inbbi umíram vemu^
viku7 „„tulega-mikib Já
l'6!lT;-jS^agVL .
verió JhrlæI ér orbiW' vatit
3' u Ssuebuíiúreigendum
ótta b)a tóu-ílótta?
cöa ii'raumr til tJ?". ,
vorri .oi<^ ^gisbreytlngar-
scm bendir m ^~bankinn ú
5. spurnmgU’ . eI nem-
erlendan gjaldeyn.
UT Túm'ega 8
^Uijöuum kröna.
ÖþaTÍt er^ h 7ru uppspubii
^.^Sögurmar^ hendi^
•«^32 vibskiita- Og
ab bæta ur i>ó tum sinn.
atvinnu-liínns W* * ab
En Júdasarbragb nkan.
rcjjpa: ab
. og spl'm 1 ,;rtmínn i I>rot
„r liöminn .,
birín bankmn er ^„julegra
og Þi|Mnííub taka Í^ig ab
starfa verbur.-—-^^gvidcgu erí-
l grbífcAir .Vmm mmgv_^
þar sem þeir skýrðu þá skoðun sína
að bankinn ætti fyrir skuldum, að
því gefnu að reksturinn héldi áfram.
Boðað var til skyndifúndar á Alþingi
en meirihluti reyndist ekki fyrir því
aó veita ábyrgðina. Sá yfirstjóm
Islandsbanka þá ekki annan kost en
að loka bankanum. Miklar deilur
urðu á Alþingi hvað gert yrði við
bankann. Jónas ffá Hriflu skrifaði
hressilega grein um málið í T ímann
8. febrúar, sem lýsir viðhorfi hans
til bankans og sjálfsagt margra
annarra líka. Fyrst víkur hann að
beiðni bankans urn ríkisaðstoð:
,JIér var sannarlega beitt við
þjóðfélagið aðferð ræningja
á þjóðvegum, er þeir stöðva
ferðamenn óvörum, setja
marghleypu fyrir brjóst þeim
og segja „Peningana eða
lífíð!“... Islandsbanki hefrr átt
að vera fiskveiðibanki Islands
en verið illa rekinn sem raun
ber vitni unr. Nú er stofnaður
Búnaðarbanki fýrirforgöngu
Framsóknarmanna. Lands-
bankinn hefir verið
gerður að virkilegum
þjóðbanka fyrir forgöngu
hins sama flokks. Þriðja
verkefhið bíður þeirra
sem hafa nógan kjark og
Endalok Islandsbanka
1 október 1929 birti málgagn stjómarflokksins, Tíminn, ffétt um
erfiðleika útibús islandsbanka á Seyðisfirði vegna lána til Stefáns Th.
Stefánssonar, sem áður var skýrt ffá. Fjánnálaráðherra hafði nýlega
farið ffam á betri tryggingar fyrir enska láninu ffá 1921, þar eð veð
bankans heföu rýmað. Annað stóráfall dundi yfir í október 1929, þegar
Landsbankinn neitaði að kaupa vixla af Islandsbanka vegna innlausnar
á seðlum hans. Samkvæmt bankalögunum var Landsbankanum
skylt að kaupa „góða víxla“ af bankanum fyrir 5/8 þeirrar milljónar
króna sem innleyst haföi verið á árinu.19 En Landsbankinn byggði
neitun sína á því að Islandsbanki skuldaði bankanum þegar þessa
fjárhæð. Landsbankinn kraföist þess einnig að íslandsbanki greiddi
sér hálffar milljónar víxil sem hann sagði gjaldfallinn. í lok janúar
1930 kraföist Privatbankinn í Danmörku
þess að Islandsbanki gengi til samninga
um skuld sína við hann. Nú fór að bera
á hræðslu hjá sparifjáreigendum og við
því mátti bankinn illa. Bankaráðið treysti
sér ekki til að halda rekstrinum áfram að
óbreyttu. Fór það ffam á H/2 milljónar
króna lán hjá ríkinu, auk annarrar
fyrirgreiðslu. Lögð var ffam greinargerð
Jakobs Möllers bankaeftirlitsmanns
og Péturs Magnússonar bankastjóra,
Liklegt er aö íslandsbanki hafi
í reynd ekki dtt fyrir skuldum
þegar rekstur hans stöðvaðist.
Bankinn varð fyrir miklu dfalli
drið 1920 og bar varla sitt
barr eftir það.
manndóm til að sigrast á
stómm erfiðleikum. Það er að láta rísa
úr rústum hins hmnda, erlenda, ógiftusamlega spekulationsbanka
trausta, ömgga lánsstofnun fyrir sjávarútveginn. ... íslandsbanki
er lokaður. Það er afleiðing gamalla og nýrra yfirsjóna eigenda og
leiðtoga bankans. ... [G]engisleysi bankans stafar fyrst og ffemst
af því að Alþingi hefir þráfaldlega látið hlunnfara sig til að efla
hagsmuni þeirra sem stóðu að erlenda bankanum. Vel getur verið að
svo fari enn. Hluthafamir hafa sömu aðferð og fyrr, ýmist að lokka
eða hóta...“20 Alþýðuflokksmenn og margir framsóknarmenn vildu
taka Islandsbanka til gjaldþrotaskipta, en sjálfstæðismenn og nokkrir
framsóknanrienn vildu endurreisa hann. Rikisstjóm fékk þijá menn,
Stefán Jóhann Stefánsson, Helga P. Briem og Sveinbjöm Jónsson til
að meta stöðu bankans og var það skoðun þeirra að skuldir væm um
1V2-3V2 milljón króna umffam eignir. Meirihluti reyndist þó ekki fyrir
því á þingi að taka Islandsbanka til gjaldþrotameðferðar. Urslit málsins
ui'ðu sem fyrr segir þau að nýr banki í
meirihlutaeigu ríkisins tæki við eignum
og skuldum Islandsbanka, en hlutafé
skyldi afskrifað.21
Olafiir Bjömsson prófessor telui'
mjög vafasamt að bankinn hafi
í raun verið gjaldþrota. Skýrsla
þremenninganna, sem áður var nefnd,
hafi verið gerð þegar bankinn hafi þegar
verið til gjaldþrotameðferðar og gengið
að skuldunautum hans. Telur Ólafirr
18 IVÍSBENDING