Fréttatíminn - 06.12.2013, Qupperneq 24

T ímavélar eru til og ég er stödd í einni
slíkri. Tímabilið er
síðasta öldin, nánar
tiltekið fyrrihluti
níunda áratugsins.
Ég var hreinlega búin
að gleyma hversu
langt er síðan þá –
svo þúsundfalt lengra
heldur en árin þrjátíu
segja til um í línulegri
fjarlægð. Lesbíur eru
ekki til á Íslandi svo
ég viti en eitthvert
slangur af hommum.
Ég þekki meira að segja nokkra
þeirra ágætlega og er vitaskuld
fordómalaus. Ég kaupi meira að
segja málgagn þeirra, „Úr felum“,
fyrir utan Lindargöturíkið og
spjalla um daginn og veginn. Ég
er svo víðsýn og umburðarlynd
og ógn og skelfing vinstrisinnuð.
Ég hef ekki hugmynd um það að
innan skamms eigi heimsmynd
mín eftir að hrynja þegar ég vakna
upp við hliðina á konu sem ég er
ástfangin af upp fyrir haus, altekin
ólýsanlegri hamingju en einnig
óttaslegnari en nokkru sinni fyrr
eða síðar í lífi mínu. Heima bíður
eiginmaður og átta ára einkadóttir.
Ekkert í lífi mínu átti eftir að verða
samt aftur.
Saga Jónínu Leósdóttur, „Við
Jóhanna“, gæti verið saga mín og
fyrri konunnar minnar þegar við
fetuðum okkur skref fyrir skref
á fyrstu mánuðum ástar okkar. Á
nákvæmlega sama rauntíma og
tilfinningatíma vorum við sam­
hliða á þjóðfélagsvett­
vanginum, við í hinum
róttæku samtökum
kvenna á vinnumarkaði
þar sem ég kynntist
Elsu og Stellu, fyrstu
opnu lesbíunum sem
ég hitti, og Jóhanna og
Jónína í framkvæmda­
nefnd um launamál
kvenna. Hvorugt parið
vissi af hinu en sam­
eiginlega áttum við
þessa heimsbyltingu,
að koma úr felum
fyrir sjálfum okkur og
horfast í augu við eigin
fordóma gagnvart okkar eigin
tilfinningum. Á báðum stöðum
þurftum við líka að viðurkenna
þann dapurlega veruleika sem beið
utan dyra og meta fórnarkostnað­
inn þar úti fyrir tilfinningar okkar.
Staðreyndin var að ekki var spurt
hvort greiða þyrfti fyrir hina ný­
fengnu ást, heldur hvernig gjald,
hversu hátt og hvenær gjalddaginn
kallaði.
Öll höfum við, lesbíur og
hommar, þurft að greiða ham­
ingju okkar dýru verði. Sumir
flúðu land til að finna sitt tilfinn­
ingafrelsi. Aðrir héldu „einkalífinu
fyrir sig“, en fórnuðu persónulegri
hamingju til að halda í opinbera
velgengni. Frásögnin af sambandi
Jóhönnu og Jónínu fyrstu 15 árin
eru gott dæmi um slíkt persónu­
legt tap fyrir samband þeirra.
Margir komu úr felum í takti við
baráttukröfur minnihlutahópa
þess tíma en glötuðu samfélags­
legum möguleikum að miklu leyti.
Síðastnefndi hópurinn var síðan
ekki alltaf í góðu ástandi. Sjálfs­
myndin brotin og stuðningur um­
hverfisins takmarkaður þar sem
flestir brenndu brýrnar að baki sér
þegar þeir tóku skrefið úr felum.
Skildu gömlu fyrirmyndirnar og
gamla lífið eftir, reyndu að fóta sig
á hálu svelli nýrrar ímyndar og
sköpuðu fordæmalaust samfé­
lag sem snérist um það eitt
að öðlast tilkall til ástar og
hamingju. Slík barátta var
ekki ókeypis. Alkóhólismi,
sjálfsvonska og niðurlæg­
ing, sjálfsvorkunn og til­
finningaátök fylgdu alltof
oft í kjölfarið og loks kom
alnæmið.
Gjald þess að Ís­
lendingar eignuð­
ust fyrsta sam­
kynhneigða
forsætisráð­
herrann, var
að Jóhanna
valdi að
stíga ekki
skrefið
út um
dyrnar
á
sínum
tíma.
Mat
hennar
var
einfald­
lega að
opinberun
á ástarsambandi
þeirra Jónínu myndi
ganga af pólitíska
ferlinum hennar dauðum og það
var rétt mat. Við, sem stigum
skrefið á sínum tíma og höfðum
áður skapað okkur nafn á öðrum
vettvangi, urðum frá að hverfa.
Þar nefni ég vin minn Hörð Torfa
auk reynslu sjálfrar mín sem hvarf
af hinum pólitíska
vettvangi
sem og úr stéttabaráttunni þegar
eftirspurnin eftir mér hrundi
skyndilega. Það var ekki fyrr en á
síðustu árum tuttugustu aldar­
innar að tilfinningafrelsinu hafði
svo vaxið fiskur um hrygg að fólki
varð óhætt að vera opinskátt um
kynhneigð sína – eða nánast svo.
Það skal játað að á formennsku­
árum mínum í Samtökunum ´78
dreymdi mig um að Jóhanna Sig­
urðardóttir og margir fleiri sem þá
voru í felum, myndu stíga fram og
leggjast á dráttartaugarnar með
okkur. Það gerðist ekki en einmitt
vegna þess urðu örlög hennar að
hafa áhrif á réttindabaráttu og
viðhorf gagnvart samkyn­
hneigð um allan heim
sem forsætisráðherra.
Mín elskuverða eigin­
kona orðaði þetta
hreint ljómandi vel
þegar hún sagði
Jóhönnu komna „úr
felum á heimsvísu“.
Það er full ástæða
til að þakka þeim
Jóhönnu og Jón­
ínu fyrir ómet­
anlegt fram­
lag sem fyrsta
samkynhneigða
forsætisráðherra­
parið í heiminum
en ekki síður fyrir
einlæga frásögn af
sambandi sínu og
hversu ríkulega
þær gefa af sárri
reynslu sinni í felum öll
þessi ár.
Margrét Pála
Ólafsdóttir,
fyrrverandi formaður
Samtakanna 78
Fartölvuumslög
í mörgum litum
verð frá: 4.990 kr.
Ferðahátalari
Valuun Vibro
verð: 7.990 kr.
Hátalarar
Logitech
verð: 12.990 kr.
Heyrnartól
Urbanears Plat tan
verð:11.990 kr.
All in One borðtölva
Dell Inspiron One
verð: 159.990 kr.
Fjölnotaprentari
HP Photosmart
verð: 19.890 kr.
15" Fartölva Celeron
Dell Inspiron
verð: 89.990 kr.
Hörðustu pakkarnir
fást í Advania
Guðrúnartúni 10, Reykjavík
Mánudaga til föstudaga frá 8 til 18
Laugardaga frá 12 til 16
Tryggvabraut 10, Akureyri
Mánudaga til föstudaga frá 8 til 17
advania.is/jol
Kíktu í kaffi í verslunum okkar:
Ómetanlegt framlag
„Úr felum á heimsvísu“
24 viðhorf Helgin 6.-8. desember 2013