Læknablaðið - 01.07.1928, Qupperneq 3

IIIIIBLIOIO
14. árg. Rekjavík, júlí—ágúst 1928. 7.—8. blað
Berklaveikin og berklavarnir
eftir
Guðm. Hannesson.
Erindi flutt á læknaþinginu í Rvík. 2. júlí 1928.
Þegar afráðið var, að ræða um berklaveikina á þessum fundi, þá vakti
það einkum fyrir stjórninni, að fyrst og fremst væri hún stærsta heil-
brigðismálið, í öðru lagi bæri nokkra nauðsyn til þess að læknar athug-
uðu vandlega hvað i þeirra valdi stæði, til þess að Isæta úr þessu þjóðar-
meini. Málið var ekki svo rætt sem skykli í Læknafélagi Reykjavikur i
vetur og engin hreyfing til framkvæmda og endurbóta komst þá á það.
Mitt hlutverk skoða ég femur að hefja umræður og gefa nokkurt yfirlit,
heldur en að kljúfa þetta erfiða mál til mergjar. Það verða þeir að gera,
sem mesta hafa reynslu og þekkingu í berklafræðum.
f þessu máli verður mér fyrst fyrir að líta á ú 11 ö n d, þeirra reynslu
og þá þekkingu, sem þau hafa að bjóða. Meginatriðin eru öllum kunn: að
berklaveikin stafar ætið af berklasýklum, sem berast inn í andfæri og melt-
ingarfæri, að börnin smitast oftast á unga aldri eins og sjá má á Pirquets-
prófi, að veikin er skæðust hjá þjóðflokkum, sem haifa verið lausir við
hana og líkist þá allajafna 'bráðri drepsótt, að sumir kynflokkar eru
næmari en aðrir (Indiánar, negrar, Kinverjar), aðrir ónæmari, t. d. Gyð-
ingar, að munur getur verið á næmleika dýraætta, þó af sömu tegund sé,
og að þessir eiginleikar erfast á lögbundinn hátt. Af einni naggrisaætt
drápust t. d. öll dýr við ákveðinn sýklaskamt, af annari aðeins 30%, þó
skamturinn væri sá sami.
Eitt hið eftirtektarverðasta af því, sem fræðast má um af erlendri
reynslu, eryfirferð e ð a útbraiðsla v e i k i n n a r í löndunum,
en því miður, er litið um skýrslur, sem ná langt aftur í tímann, þó hins-
vegar sé víst, að veikin var til svö langt, sem sögur ná (Forn-Egyptar
o. fl.). Jeg hefi satt að segja hvergi séð heildaryfirlit yfir útbreiðslu
veikinnar nema í Svíþjóð, eftir því sem Gustav Neander segir ifrá. Saga
hans er í fám orðum á þessa leið:
Fyrir 1780 var berklaveiki fátíð í Svíþjóð. Eftir það fór hún sífelt vax-
andi til 1860. Þá náði hún hámarki. Veikin gekk sem hægfara farsóttar-
alda yfir landið, byrjaði í suðurhlutanum (Gautal>org, Stokkhólmur),
fylgdi samgöngunum og breiddist síðan hægfara norður á við, en þverr-
aöi jafnframt í suðurhluta landsins, svo að eftir 1860 hefir veikin í heild-
inni farið jafnt og stöðugt þverrandi. Enn er hún þó ekki komin á hástig
í nyrstu og afskektustu héruðunum. 80 ár var aldan að hækka og lækkað
hefir hún í ea. 70 ár, þó nokkuö sé eftir enn.