Bændablaðið - 11.04.2013, Blaðsíða 14

Bændablaðið | Fimmtudagur 11. apríl 201314
Leikdeild Ungmennafélags
Gnúpverja frumsýndi laugar-
daginn 16. mars hið frábæra
leikrit Saumastofuna eftir
Kjartan Ragnarsson.
Verkið var fyrst sett upp af
Leikfélagi Reykjavíkur við gífur-
legar vinsældir og nú er það komið
í Gnúpverjahreppinn. Saumastofan
var skrifuð í tilefni af kvenna-
árinu 1975 sem náði hápunkti
með kvennafrídeginum sama ár.
Saumastofan var ádeila inn í þjóð-
félagið á sínum tíma, þar sem staða
konunnar innan feðraveldisins
var miðpunktur ádeilunnar. Af
hverju eru konur með lægri laun
en karlar? Af hverju hafa karl-
mennirnir völdin þegar konan er
sú sem í raun og veru heldur öllu
saman? Kjartan beinir athyglinni
að mikilvægum spurningum sem
eiga fullt erindi enn þann dag í dag.
Hvað hefur raunverulega breyst?
Saumastofan er gamanleikrit með
tónlist og söng ásamt dramatísku
ívafi. Leikstjóri verksins er Svandís
Dóra Einarsdóttir ásamt einvala
liði tónlistarmanna og leikenda.
Saumastofan er sýnd í Árnesi og
panta má miða í síma 897 1112
eða saumastofan@uppsveitir.is
Miðaverð er einungis 2.000 kr. og
næstu sýningardagar eru 21. mars
kl. 20.00, 26. mars kl. 20.00 og 27.
mars kl. 20.00.
Leikarahópurinn, ásamt Kjartani Ragnarssyni, sem mætti að sjálfsögðu á
frumsýninguna, og Svandísi Dóru Einarsdóttur leikstjóra, en þau eru uppi
til vinstri.
Gnúpverjar sýna Saumastofuna
Landssamtök sauðfjárbænda
héldu opna málstofu á dögunum
um beitarmál og landnýtingu.
Þau Anna Guðrún Þórhallsdóttir,
prófessor við LbhÍ, Gústav M.
Ásbjörnsson, héraðsfulltrúi hjá
Landgræðslunni, og Sigríður
Júlía Brynleifsdóttir, héraðs-
fulltrúi og verkefnis stjóri hjá
Land græðslunni, héldu erindi en
í lok þeirra voru líflega umræður.
Anna Guðrún hélt erindi sem hún
kallaði „Hugleiðingar um sauðfjár-
beit“. Þar fór hún yfir víðan völl og
velti fyrir sér áhrifum sauðfjárbeitar
frá landnámi til okkar daga. Sitt
sýnist hverjum um ástæður gróður-
eyðingar og uppblásturs. Rakti
Anna Guðrún m.a. ólíkar kenningar
vísindamanna, t.d. að uppblástur á
Íslandi hefði ekki hafist ekki við
landnám heldur væri hann eldri og
tengdist beint eldgosum og öskufalli.
Rannsóknir sýndu að víða um land
hefði verið lítill sem enginn upp-
blástur fyrr en á 13. öld, meira en
400 árum eftir landnám. Þá hefði
hins vegar uppblástur og fok aukist
mikið í kjölfar kólnunar og eldgosa.
Anna Guðrún fjallaði um hug-
takið „menningarlandslag“. Í því
samhengi benti hún á að varla væri
sá lófastóri blettur á landinu sem
ekki hefði mótast af sauðfjárbeit og
þannig hefði sauðkindin kallað fram
það gróðurfar og landslag sem við
hefðum í dag. Færði hún rök fyrir því
að íslenskt menningarlandslag væri að
nokkru leyti mótað af sauðkindinni og
þannig væri náttúran og sagan sam-
tvinnuð í landslaginu.
Beit er náttúruvernd!
Þá rakti Anna Guðrún þróun land-
búnaðar í Evrópu, þar sem beit hefur
minnkað jafnt og þétt á síðustu öld.
Það hefur leitt til mikilla breytinga á
gróðurfari og landslagi þar sem skóg-
ur er að taka yfir á stórum svæðum.
Benti hún á ýmis verkefni í hinum
stóra heimi þar sem markmiðið væri
að endurheimta fyrra landslag, m.a.
með búfjárbeit sem stuðlaði að fjöl-
breytni í landslagi og gróðri. Þannig
væri beit orðin að náttúruvernd. Við
þessar upplýsingar Önnu Guðrúnar
fór kliður um salinn og var greinilegt
að þessi orð féllu í góðan jarðveg hjá
sauðfjárbændum.
Um sauðfjárbeit á Íslandi sagði
Anna Guðrún m.a. að hún væri sér-
staða sem við ættum að viðhalda.
Sauðfjárræktin á Íslandi byggði að
stórum hluta á úthagabeit og hefði
gert það um aldir. Afurðirnar væru
betri fyrir vikið, þar sem fæðan væri
fjölbreytt og heilsan góð.
Ýmis önnur fróðleg atriði komu
fram í erindi Önnu Guðrúnar
Þórhalls dóttur, sem mælti með beit
fyrir vistkerfið. Nefndi hún sem
dæmi að beit þétti svörðinn, áburður
og fræ dreifðust með skít, traðk gæfi
set fyrir fræ og allt þetta yki umsetn-
inguna í vistkerfinu. Án beitar væri
minni hreyfing næringarefna og sina
gæti tekið sig upp.
Þó að prófessorinn mælti með beit
undirstrikaði hún mikilvægi þess að
stjórna beitinni, vakta hana og sýna
sveigjanleika.
Tengja þarf landnýtingu við ástand
gróðurs og jarðvegs
Á eftir erindi Önnu Guðrúnar hélt
Gústav M. Ásbjörnsson, héraðsfulltrúi
hjá Landgræðslunni erindi um mat á
ástandi afrétta, verklag og aðferðir. Í
máli hans kom fram að um þriðjungur
af flatarmáli Íslands væri afréttir og
m.a. þess vegna væri mikilvægt að
fylgjast með ástandi þeirra. Gústav
fór yfir þau atriði og gögn sem menn
nota við mat á gæðum afrétta til beitar.
Nefndi hann þar gróður- og vistkerf-
akort og staðbundnar mælingar á
uppskeru ásamt fleiru. Margir aðilar
koma að ástandsmati á afréttum: LbhÍ,
Landgræðslan, Náttúrufræðistofnun,
Skógrækt ríkisins, fulltrúar sveitar-
félaga, Ráðgjafarmiðstöð landbún-
aðarins og að sjálfsögðu landeigendur
sjálfir. Í niðurstöðum Gústavs kom
fram að safna þyrfti á einn stað upp-
lýsingum um stærð og nýtingu afrétta
og samræma mælikvarða á ástand.
Taldi hann að víða þyrfti að mæla
nánar áhrif beitar, og vettvangsskoð-
anir væru mikilvægar bæði vor og
haust. Tengja þyrfti landnýtingu við
ástand gróðurs og jarðvegs og nauð-
synlegt væri að hagsmunaaðilar kæmu
að ákvörðunum um mælikvarða og
aðferðir til að meta þá.
640 bændur græða landið
Í lok málstofunnar hélt Sigríður
Júlía Brynleifsdóttir erindi um sam-
starf bænda og Landgræðslunnar í
verk efninu „Bændur græða landið“.
Þar fór hún yfir hlutverk og stefnu
Landgræðslu ríkisins og sagði frá sam-
starfi við bændur. Síðasta sumar voru
640 skráðir þátttakendur í „Bændur
græða landið“ og 531 af þeim virkur.
Þessi hópur dreifði tæplega 1.000
tonnum af áburði og 8.900 kg af fræi
á síðasta ári. Hver þátttakandi dreifði
að meðaltali 1,9 tonnum af áburði og
16,7 kg af fræi. Um framtíð verkefnis-
ins sagði Sigríður Júlía að því yrði
haldið áfram en líklega yrði stefnt að
aukinni notkun lífræns áburðar og að
gera samninga við bændur um ákveð-
inn hektarafjölda í uppgræðslu.
Byggjum umræðuna á
staðreyndum
Góðar umræður voru á eftir erindum
þar sem bændur og fleiri létu í ljós
fjölbreyttar skoðanir sínar á beitar-
málum og landnýtingu. Þar kom m.a.
fram mikilvægi þess að taka ákveðin
og afmörkuð svæði fyrir og meta
ástanda og áhrif beitar. Ekki væri
raunhæft að tala um landið í heild
eins og oft væri gert í umræðunni.
Þá voru fundarmenn sammála um að
efla þyrfti fagmennsku í umfjöllun um
viðfangsefnið. Efla þyrfti rannsóknir
og koma umræðunni út úr karpi og
þrasi. Minnka þyrfti tilfinningahitann
og tala um staðreyndir byggðar á rann-
sóknum og bestu manna yfirsýn. /TB
Málstofa um beitarmál og landnýtingu:
Búfjárbeit getur stuðlað að fjölbreytni
í landslagi og gróðri
– segir prófessor við Landbúnaðarháskóla Íslands
Anna Guðrún Þórhallsdóttir, prófessor við LbhÍ. Myndir / TB
Gústav M. Ásbjörnsson, héraðs-
fulltrúi hjá Landgræðslunni.
Sigríður Júlía Brynleifsdóttir,
héraðsfulltrúi Landgræðslunnar
á Vesturlandi og Vestfjörðum og
verkefnisstjóri samstarfsverkefni-
sins „Bændur græða landið“.
Atvinnulífið á landsbyggðinni:
Skógrækt hefur
mikla þýðingu
Alls hafa orðið til 81,4 ársverk í
skógrækt hér á landi á tímabilinu
2001-2010 fyrir tilstuðlan
landshluta verkefnanna í skóg-
rækt. Ársverkunum fjölgaði úr 63
árið 2001 upp í um 100 árið 2007
en hefur fækkað aftur niður í 47
ársverk árið 2012. Á Fagráðstefnu
skógræktar sem haldin var á
Hallormsstað í liðnum mánuði
voru birtar niðurstöður úr nýrri
rannsókn á atvinnuuppbyggingu í
skógrækt á Íslandi og er frá þeim
greint á vef Skógræktar Íslands.
„Ljóst er að vinna við skógrækt
hefur mikla þýðingu fyrir atvinnulíf
á landsbyggðinni og að mikið verk
er framundan við skógrækt á Íslandi
ef uppfylla á þá samninga sem gerðir
hafa verið við bændur. Til þess
þarf aukið fjármagn til skógræktar
þar sem brýn þörf er orðin á
grisjun skóga auk áframhaldandi
gróðursetningu í samræmi við
gerða samninga,“ segir í frétt á vef
skógræktarinnar.
Fjöldi afleiddra ársverka
Alls má gera ráð fyrir að atvinnu-
uppbygging á vegum landshluta-
verkefnanna í samstarfi við
skógarbændur um allt land hafi
að auki skilað sem svarar 90-140
afleiddum ársverkum á lands-
byggðinni að jafnaði frá árinu
2001. Til samanburðar er á vefnum
nefnt að í umræðu um kísilmálm-
verksmiðju á Suður nesjum á árinu
2012 var talað um að þar myndu
verða til sem sam svaraði 90 árs-
verkum.
Fram undan er mikil vinna við
skógrækt á næstu árum þar sem
sá skógur sem gróðursettur hefur
verið á síðustu 10-15 árum er óðum
að vaxa upp í grisjunarstærð. Ef
skógurinn er ekki grisjaður á
réttum tíma dregur úr vexti trjánna
og þannig munu miklir fjármunir
tapast til framtíðar.
Kærkomin viðbót við fábrotið
atvinnulíf
Öll þessi ársverk í skógrækt eru unnin
á landsbyggðinni og eru dreifð um
allt land. Víða er fábrotið atvinnulíf
á þeim svæðum þar sem skógurinn
er ræktaður og því er þessi atvinna
kærkomin viðbót við atvinnulífið
á landsbyggðinni. Fram kemur að
mjög aðkallandi er að fjármagn
verði áfram lagt í þessa grein meðan
á uppbyggingu hennar stendur og
að aukið verði verulega við það
fjármagn sem nú er til ráðstöfunar.
„Skógrækt á Íslandi á alla möguleika
á að verða umsvifamikil og sjálfbær
atvinnugrein í framtíðinni sem mun
spara þjóðarbúinu mikinn gjaldeyri
og skapa mikla atvinnu víða um
land. Þá eru ótalin þau jákvæðu
áhrif sem skógrækt hefur á loftslag
með kolefnisbindingu. Það er því til
mikils að vinna með fjármögnun í
nútíðinni til að framtíðin beri í skauti
sér öfluga atvinnu við íslenska skóga
að ógleymdum þeim afurðum sem
skógarnir gefa af sér.“
/MÞÞ
Fram undan er mikil vinna við
skógrækt á næstu árum þar sem sá
skógur sem gróðursettur hefur verið
á síðustu 10-15 árum er óðum að
vaxa upp í grisjunarstærð.