Læknablaðið - 01.02.1974, Síða 82

48
LÆKNABLAÐIÐ
neikvæðu kóijafnvægi (balance).11 Ein
manneldisrannsókn leiddi ekki í ljós auk-
inn útskilnað á kól., þrátt fyrir lækkun í
blóði, og var af því dregin sú ályktun, að
ómettuð fita ylli tilfærzlu á kól. úr blóði
og inn í vefina,17 sem þó þyrfti ekki að
vera skaðlegt, ef kól. færi t. d. aðallega
inn í lifrina. A. m. k. 10 ára reynsla af
ómettuðu fæði hefur ekki bent til óæski-
legra afleiðinga. Þvert á móti sýndi finnsk
rannsókn, sem áður var vitnað til23 já-
kvæðan árangur af slíku fæði. Víst er, að
spikildi í húð hverfa oft við slíka með-
ferð, og því ekki óréttmætt að ætla, að
svipað geti og átt sér stað í æðaveggjun-
um. Hins vegar getur mikið magn af ómett-
aðri fitu vart talizt eðlileg fæða og reyndar
er ýmislegt, sem bendir til, að óhóflegt
magn geti jafnvel verið skaðlegt.25 Því er
ráðlegt, að aðeins hluti af þeirri mettuðu
fitu, sem skorin er niður, sé bætt upp með
ómettaðri fitu, og miða margir við, að hlut-
fallið milli ómettaðrar og mettaðrar fitu
verði 1.5-2:1. í bandarísku fæði er þetta
hlutfall <0.5. Slíkt fæði leiðir til nokkurr-
ar takmörkunar á fitu sem orkugjafa, úr
35-40% i flestu vestrænu fæði niður í 30%
og samsvarandi aukningar á hluta kolvetna
og proteina í fæðunni. Kolvetnaaukningin
er þó hvergi nærri því magni, að leitt geti
til hækkunar á þríglyseríðum, eins og verð-
ur a. m. k. um tíma á mjög kolvetnaríkri
fæðu, þ. e. 70-80% kolvetni.
Nokkur fylgni er með líkamsþyngd og
þríglyseríðum í blóði, og megrun niður í
kjörþyngd leiðir oft til verulegrar lækk-
unar á þríglyseríðum, en getur einnig
lækkað kól. nokkuð.
Mataræðið, sem notað er í meðferð við
hækkaðri blóðfitu, er því í fyrsta lagi
fólgið í megrunarfæði. Þegar kjörþyngd
er náð, er ráðlögð takmörkun á daglegri
neyzlu á kólesteróli við <300mg. Meðal-
neyzla í Bandaríkjunum og Bretlandi er
um 800mg á dag, en tölur liggja ekki fvr-
ir um ísland. Eitt egg inniheldur 250-300
mg og neyzla þeirra því takmörkuð við
t. d. 2 egg á viku. Einnig er verulegt magn
af kólesteróli og mettaðri fitu í mjólk og
mjólkurafurðum, og neyzla þeirra því tak-
mörkuð. f stað smjörs er ráðlagt að nota
sérstök jurtasmjörlíki, sem innihalda veru-
legt magn af ómettaðri fitu. Þess ber þó
að gæta, að innihaldið af ómettaðri fitu
er mjög breytilegt frá einni tegund jurta-
smjörlíkis til annarrar. Við matargerð er
ráðlögð jurtaolía, en innihald hennar er
einnig mismunandi. Fiskmeti, einkanlega
feitur fiskur, inniheldur meir af ómettaðri
fitu, og er því æskilegri en kólesterólríkt,
feitt kjötmeti. Ef sykurþol er skert, ber og
að takmarka kolvetni.
Ofannefnd matarróðgjöf lækkar að
jafnaði kólesteról um 15-20%, en þríglyser-
íðar lækka mun meira. Svörunin er þó
mismunandi eftir tegund hyperlipoprotein-
emiunnar. Flokkar III, IV og V svara yfir-
leitt mjög vel megrun og breyttu mataræði
og oft er það nægileg meðferð ein sér.
Arfbundinn flokkur II svarar hins vegar
oftast lítið matarráðgjöf, en aðrir í þess-
um flokki, sem ekki hafa fjölskyldusögu,
svara yfirleitt mun betur, enda líklegt að
umhverfisþættir eins og mataræði séu að
verulegu leyti orsökin. I. flokkur svarar
bezt takmörkun á fituinntöku við <25G.
Frekari upplýsingar um matarlista er að
fá í bandarískri handbók fyrir lækna.14 22
Mjög skiptar skoðanir eru um, hvort
ráðleggja beri heilum þjóðum að breyta
mataræði sínu til að lækka meðalgildi
blóðfitu. og þar með væntanlega draga úr
áhættu á kransæðasjúkdómum. Á þessu
stigi, meðan gildi slíkrar meðferðar hefur
ekki verið Sannað á fólki með það, sem
kallað er „eðlileg blóðfitugildi“, svo og
meðan ekki hafa verið færðar sönnur á,
að eitt fæði henti öllum, getur vart talizt
nægileg ástæða til slíks, enda væntanlega
óframkvæmanlegt. Hins vegar ber að veita
slíka matarráðgjöf þeim, sem mesta áhætt-
una hafa, og því eðlilegra að beina ork-
unni í að finna þá í fjöldanum.
Lyfjameðferð
Dugi matarráðgjöf ekki, er unnt að grípa
t.il lyfjameðferðar. Sum lyfin verka aðal-
lega á þríglyseríða, en önnur á kólesteról,
og sum verka á bæði.
Atromid-S (Clofibrate) lækkar einkan-
lega þríglyseríða, og er því mest notað í
flokki III, IV og V. Það lækkar þó stund-
um kólesteról í flokki II, og því vert að
reyna það, áður en gripið er til annarra
lyfja, sem oft hafa meiri aukaverkanir.
Venjulegir skammtar eru 1-2 grömm á dag.