Læknablaðið - 01.12.1978, Qupperneq 23

LÆKNABLAÐIÐ
177
hafa verið greindir m.a. vegna þess að sér-
hæfð treponemal próf voru ekki notuð.
Einnig er slæmt að hafa ekki sérhæft
próf eins og FTA-ABS4 25 til að greina
fyrsta stigs sárasótt. „Darkfield" smásjár-
skoðun er eina ákveðna greiningin á primer
syphilis.30 Duncan og samstarfsmenn5
sýndu fram á, að FTA-ABS prófið var já-
kvætt hjá 91% þeirra sárasóttarsjúklinga
sem greindir höfðu verið með „darkfield"
smásjárskoðun. Þessi rannsókn er sjaldan
gerð hér á landi.
Alls voru 477 vafasöm svör við Kahn og
Meinicke prófum á serum og mænuvökva,
eða tæp 80% af öllum jákvæðum prófum
og 0.62% af heildarfjölda prófa. Góðar
rannsóknastofur forðast að skila vafasömu
svari, en reyna að skera úr um, hvort sýnið
er jákvætt eða neikvætt. Vafasöm svör
voru ekki mörg miðað við heildarfjölda
sýna en eru það hins vegar miðað við fjölda
jákvæðra sýna, Er þetta litlu minna vanda-
mál en fölsku pósitífu prófin.
Þrír blóðgjafar reyndust hafa jákvætt
VDRL próf í Blóðbankanum síðustu 10 ár-
in. Á þessum tíma hafa 25—30 þúsund
blóðgjafar verið prófaðir, og því hefur
fundist einn sárasóttarsjúklingur á hverja
8—10 þúsund blóðgjafa. Þetta er svipað
og í Vestur-Skotlandi, en þar finnst einn á
hverja 10 þúsund.38 í Danmörku fannst
einn sárasóttarsjúklingur við 50 þúsund
blóðgjafarannsóknir,40 en þar eð stór hluti
blóðgjafa gefa oftar en einu sinni, er lík-
legt að þessi tala sé af sömu stærðargráðu
í Skotlandi og á íslandi.
BLÓÐVATNSPRÓF FYRIR SÁRASÓTT
Blóðvatnspróf fyrir sárasótt skiptast í 2
flokka, nontreponemal og treponemal próf.
Nontreponemal próf mæla ósérhæft mót-
efni (reagin) og antigenið er alkohól lipoid
extrakt, venjulega úr nautshjarta. Þessi
próf eru ýmist komplement fixationspróf
(t.d. Kolmer) eða flocculations próf
(VDRL, Kahn). Lítill munur er í raun á
hinum ýmsu tegundum þessara prófa enda
eru þau byggð á sömu grundvallaratrið-
um.29 Þessi próf eru ekki sérhæf fyrir
sárasótt. Treponemal prófin eru immuno-
logiskt séð sérhæf og nota sem antigen
Treponema pallidum, lifandi eða dauða.
Helstu prófin, sem notuð eru í dag, eru TPI
og FTA-ABS (sjá orðalista).
Árið 1967 lýsti Rathlev nýju prófi,
TPHA. Þetta próf hefur nú einnig verið
gert sjálfvirkt og skammstafast AMHA-
TP.i 3 22 23 Auk þess hefur nýlega verið
reynd mjög næm rannsóknaraðferð,
skammstöfuð ELISA.33
Til að kanna gæði allra þessara prófa
þarf að kanna næmi þeirra og einnig sér-
hæfni. Næmi fimm prófa er sýnt í töflu
3 miðað við sjúkdómsstig og með tilliti
til, hvort sjúklingurinn hefur fengið með-
ferð eða ekki. Yfirleitt er samræmi gott
á milli niðurstaða hjá þessum höfundum,
en þó eru undantekningar. VDRL próf hef-
ur reynst jákvætt hjá hjá 69 — 93% af
þeim, sem hafa dulda (latent) sárasótt án
sjúkdómseinkenna og ekki fengið lyfja-
meðferð. Þetta er svipað hlutfall af já-
kvæðum VDRL prófum og kemur fram hjá
þeim, sem hafa 3. stigs sárasótt og ekki
fengið meðferð. Svipaðar niðurstöður feng-
ust hjá öllum þessum höfundum, þegar þeir
notuðu FTA-ABS prófið, en talsvert mis-
ræmi varðandi TPI prófið. Sérlega á þetta
við um 1. stigs sárasótt, en einnig um 2.
stigs sjúklinga, sem ekki höfðu fengið með-
ferð. Gott samræmi var í niðurstöðum
TPHA prófsins nema þegar um var að
ræða 1. stigs sárasótt án meðferðar. Þar
var niðurstaðan 90%,22, 77%21 og 64%.1
Ekki er ólíklegt, að ein aðal skýringin á
þessu misræmi sé mislangur sýkingartími,
þar eð 1. stigs tímabilið getur verið mjög
mislangt, og í ofangreindum rannsóknum
kom hvergi fram hvað margir dagar hefðu
verið frá smitun.18 Ljóst er, að FTA-ABS
prófið er best á fyrsta stigi (að frádregnu
ELISA) og mjög næmt próf á öllum stigum
sjúkdómsins. TPI prófið hefur langminnsta
næmið í fyrsta stiginu. VDRL prófið er
ekki nógu næmt á fyrsta stiginu og hefur
minna næmi við dulda sárasótt og á þriðja
stigi en hin prófin. Erfitt er að meta næmi
TPHA prófsins á fyrsta stiginu þar eð höf-
undar eru ósammála,1 20 22 en TPHA er
hins vegar næmast prófanna í sein-syphilis
og í þeim tilfellum sem sjúklingurinn hef-
ur fengið meðferð, að frádregnu hinu nýja
ELISA prófi.
Mælikvarði á sérhæfni prófs er hve oft
það er neikvætt í einstaklingum, sem hafa