Læknablaðið - 01.04.1979, Síða 10

64
LÆKNABLAÐIÐ
Með hliðsjón af niðurstöðum þessarar
könnunar var hafinn undirbúningur að um-
fangsmikilli fræðsluherferð í skólunum, sem
Krabbameinsfélagið stóð að, í náinni sam-
vinnu við skólamenn. Fræðslustarfið hófst
síðla vetrar 1976 en náði á næsta skólaári
til allra 12 ára bekkja hér á Reykjavíkursvæð-
inu og einnig víða úti um land. Hefur
fræðslustarf þetta haldið áfram síðan.
í apríl á s.l. ári fór fram ný könnun á reyk-
ingum nemenda. Með þeirri könnun var ætl-
unin að kanna áhrif þeirrar fræðsluherferðar
sem þá hafði farið fram, annars vegar í skól-
unum og hins vegar hin almenna herferð,
sem fram fór á vegum samstarfsnefndar um
reykingavarnir. Könnunin var með sama móti
og hinar fyrri.
Helstu niðurstöður voru eftirfarandi:
Af tæplega 8000 nemendum á aldursbilinu
10—16 ára sögðust 1353 reykja eða 17,2 af
hundraði. Árið 1974 reyktu 2123 eða 23,4 aí
hundraði. Hafði því tíðni reykinga lækkað
um meira en fjórðung á þessu tímabili.
Dregið hafði úr daglegum reykingum að
sama skapi eða um rúmlega fjórðung. Nem-
endur sem reyktu daglega voru rúmlega 300
færri en 1974, 12,3% miðað við 16,4%.
Reykingar höfðu minnkað hjá öllum ár-
göngum, en þó mismunandi. Breytingin var
mest hjá 12 ára nemendum, en á þeim aldri
reyktu nú næstum þrefalt færri en áður, eða
3,8% miðað við 11,5% árið 1974. í 13 ára
aldursflokknum höfðu reykingar minnkað um
helming, í 14 ára um þriðjung og í 15 ára
um fjórðung, en minnst hafði breytingin orðið
hjá 16 ára unglingum því þar reyktu enn
47,1% miðað við 53,9% árið 1974. Munurinn
á reykingum drengja og stúlkna hélst svo til
óbreyttur frá 1974.
Ýmsar aðrar upplýsingar fengust við könn-
un þessa, svo sem álit nemenda á reykingum,
reykingar á heimilum og helstu ástæður fyrir
reykingum. Athyglisvert er, að lang algeng-
asta ástæðan, sem nemendur gefa upp fyrir
að hafa byrjað að reykja, eru reykingar for-
eldra en 50 af hundraði nemenda tilgreina
þessa ástæðu.
Reykingar á heimilum eru mjög mismun-
andi hjá nemendum sem reykja annars vegar
og þeim sem ekki reykja hins vegar. Rannig
eru næstum þrisvar sinnum meiri líkur á að
13 ára nemandi reyki ef annað fordeldra hans
reykir og enn meiri líkur, eða fjórum sinnum
meiri, ef systkini reykja einnig.
Regar þetta hvorttveggja er skoðað verður
Ijóst, að Iang veigamesta ástæðan fyrir reyk-
ingum ungs fólks er fordæmi foreldranna og
heimilisins. Hefur þetta reyndar komið í Ijós
í öðrum könnunum svo sem í Noregi.
Við könnunina komu fram upplýsingar um
reykingar á 5—6000 heimilum, sem mögulegt
er að bera saman við könnunina 1974 og
hafði þar orðið veruleg breyting til batnaðar.
Hafði heimilum þar sem enginn reykir fjölgað
um fjórðung. Athyglisvert er, að feður höfðu
dregið meira úr reykingum en mæður.
Það kom í Ijós, að faðir og/eða móðir
reykja á næstum helmingi heimila skólanem-
enda og gefur það til kynna heiIdartíðni reyk-
inga í þjóðfélaginu. Sjá má, að við 16 ára
aldurinn hafa nemendur að fullu tileinkað sér
siði foreldra sinna, því þá er tíðni reykinga
eins og áður segir orðin um og yfir 50%.
Þrátt fyrir að könnun þessi hafi sýnt að
reykingar eru enn mjög algengar, eru niður-
stöður hennar mjög uppörvandi. Lækkun
reykingartíðninnar sýndi að mikil umskipti
hafa átt sér stað miðað við það að á tíma-
bilinu frá 1960-74 var stöðug aukning á reyk-
ingum meðal skólanema.
Af könnunum þessum og fræðsluherferð,
sem með þeim fylgdi, má draga mikilvægan
lærdóm, sem varðar alla þá sem vinna að
fyrirbyggjandi aðgerðum gegn sjúkdómum,
sem fyrst og fremst eiga orsakir í hegðun
og lífsháttum.
í fyrsta lagi er hér sýnt fram á, að gildi
fræðslustarfsemi og áróðurs er ótvírætt.
í öðru lagi kemur fram, að fræðsla verður
að byggjast á nákvæmri vitneskju um tilvist
og öll höfuðeinkenni þess hegðunarmynsturs
sem fræðslan beinist gegn.
Skúli G. Johnsen.