Dagblaðið Vísir - DV - 19.01.2007, Qupperneq 28

V

ið hittumst í gesta-
móttöku hótels. Stað-
urinn valinn vegna
sjarma og staðsetn-
ingar, enda mælir
maður sér ekki mót
við sjarmör nema í réttu umhverfi. En
í þetta skipti höfðum við ekki veðjað á
réttan hest. Eftir að hafa flækst af veit-
ingastaðnum yfir á barinn og þaðan
yfir í ískalda móttökuna, báðum við
um að kveikt yrði á kerti.
Það er fátt sem minnir á ljónsunga
í fari Sigursteins Mássonar, en engu
að síður er hann fæddur í miðju ljóns-
merkinu, 11. ágúst árið 1967. Hann
segist ekkert vera inni í stjörnuspek-
inni, en ég bendi honum á að meðal
þess sem sagt er um fólk í þessu merki
er að það hafi getu til að hrinda stór-
um áformum í framkvæmd. Það er
hann að gera nú sem formaður Ör-
yrkjabandalagsins. „En ekki einn!“
segir hann. „Það eru margir sem að
þessari vinnu koma.“
Eftir margra ára baráttu var um
áramótin loks gerð breyting á al-
mannalögum um frítekjumark ör-
yrkja, sem þýðir að öryrkjar geta nú
unnið sér inn 300 þúsund krónur á
ári, án þess að örorkubætur skerðist.
„Þarna var stigið skref í rétta átt,
þótt það væri vissulega of lítið. Með
þessari lagabreytingu er líka verið að
slaka á tekjutengingu maka, en hún
hefur verið ósanngjörn og komið illa
niður á fjölskyldum. Nú er verið að
færa þessar bætur í manneskjulega
átt, þannig að fólk á möguleika á að
afla sér tekna án þess að eiga von á
bakreikningum frá Tryggingastofnun
ári síðar eins og hefur tíðkast. Þetta
hefur verið mjög andstyggilegt kerfi.“
Nýir tímar fram undan hjá
öryrkjum
Frá því að Sigursteinn tók við starfi
formanns Öryrkjabandalagsins fyrir
tæpu einu og hálfu ári hefur margt
gott gerst, en hann segir að langt sé í
land með að málefni öryrkja séu kom-
in í gott horf.
„Ég vildi óska þess að ég gæti sagt
svo, en það sem hefur einkum breyst
eru bætt samskipti Öryrkjabanda-
lagsins við stjórnvöld og aðra sem við
þurfum að eiga samskipti við. Við höf-
um náð því að lægja öldur og reynt að
starfa á uppbyggilegan hátt. Á þessu
ári sé ég fram á að við munum ná ár-
angri sem mun verða upphaf að nýj-
um tímum fyrir öryrkja. Við, ásamt
mörgum öðrum, erum að vinna að
því að skapa ný tækifæri til starfsend-
urhæfingar og atvinnuþátttöku. Slík
mál verða ekki að veruleika nema að
þeim komi Samtök atvinnulífsins,
launþegahreyfingin, stjórnvöld og líf-
eyrissjóðirnir. Milli þessara aðila hef-
ur ekki ríkt traust og það traust þarf að
byggja.“
Fjölgun öryrkja hefur verið mörg-
um áhyggjuefni og Sigursteinn segir
stefna í óeðlilega stóran hóp öryrkja á
Íslandi ef svo heldur fram sem horfir.
„Fjölgun öryrkja á Íslandi er óeðli-
lega mikil miðað við að á Íslandi er
besta atvinnuástand í Evrópu. Núna
höfum við sögulegt tækifæri til að
breyta þessari þróun. Bótakerfið
verður að taka mið af því að fólk þarf
aðlögunartíma til að fara út á vinnu-
markaðinn og til þess þarf fólk stuðn-
ing.“
Í miðri umræðu um kjör öryrkja
kemur þjónustustúlkan sem svo elsku-
leg hafði fært okkur kaffi inn á barinn:
„Excuse me, we have to wipe the floors
now. Is it problem for you?“ Nei, nei,
ekki aldeilis, það má skúra að vild.
Geðfatlaðir stór hluti öryrkja
Aðeins áfram með umræðu um ör-
yrkja. Sigursteinn mótmælir því ekki
að vissulega sé til fólk sem misnoti
bótakerfið, en það sé jafnheimskulegt
að einblína á það og að einblína á þá
sem stunda hraðakstur og brjóta um-
ferðarreglur.
„Ekki látum við okkur detta í hug
að afnema einkabílinn. Það er alltaf til
fólk sem misnotar aðstæður. Það þarf
að gjörbreyta almannatryggingakerf-
inu, en við höfum ekki rétt á því að
velta fyrir okkur hvort þessi eða hinn
sé virkilega öryrki. Ýmsir sjúkdóm-
ar eru ekki sjáanlegir. Þeirra á með-
al eru geðrænir sjúkdómar og stað-
reyndin er sú að 41% karlmanna og
34% kvenna í hópi öryrkja á Íslandi
eru geðfötluð.“
Geðfötlun er orð sem Sigursteinn
notar yfir alla geðræna erfiðleika og
sjúkdóma, sem valda því að viðkom-
andi er metinn öryrki og óvinnufær að
stærstum hluta.
„Þetta er gríðarleg aukning,“ bætir
hann við. „Og fyrir henni eru margar
ástæður. Að hluta til eru þær samfé-
lagslegar. Við verðum að átta okkur á
því að samfélög Vesturlanda eru orð-
in með þeim hætti að stór hópur fólks
fótar sig ekki í þeim. Það búa marg-
ir við mjög erfið lífsskilyrði og það er
gríðarlegt hjálparleysi sem fylgir því að
vita ekki hver afkoma manns er milli
mánaða. Fólk í ákveðinni stöðu, sér-
staklega þeir sem eru einstæðingar og
þurfa að standa undir leiguverði sem
er kannski helmingur bótanna, upp-
lifir sig oft í vonlausri stöðu. Eitt mikil-
vægasta málið núna að gera stórátak í
húsnæðismálum. Til að hafa jafnrétti
í þessum málum þurfum við að bjóða
fötluðum og öryrkjum upp á búsetu
með öðrum, ekki að hafa sérstak-
ar „öryrkjablokkir“ og „öryrkjastiga-
ganga“. Við erum núna með þriðju
og jafnvel fjórðu kynslóð öryrkja. Það
er ekki hlutskipti sem fólk hefur val-
ið sér. Það fólk lokaðist inni í vítahring
skerðingar og tekjutengingar, þar sem
enginn hvati var til þátttöku í atvinnu-
lífi eða samfélaginu. Þegar börn alast
upp við slíkar aðstæður, er eðlilegt að
þau taki mið af þeim. Þessi börn upp-
lifðu sig annars flokks, voru fátæk-
ari en önnur börn og urðu útundan
og fyrir einelti. Það er mjög brýnt að
breyta aðstæðum þessa fólks og búa
til samfélag fyrir alla.
Hver manneskja býr yfir
styrkleika
Sem formaður Öryrkjabandalags-
ins er mjög mikilvægt fyrir mig að
sjá þverskurðinn af því fólki sem ég
starfa fyrir; kynnast aðstæðum þeirra
og fá hugmyndir um hvert við eigum
að stefna. Margir sem til mín koma
bresta í grát yfir örlögum sínum og sjá
enga möguleika úr ógöngunum. Það
er það versta sem ég upplifi, að horfa
föstudagur 19. janúar 200728 Helgarblað DV
Giftur og í góðu jafnvægi
Sigursteinn Másson er formaður Öryrkjabanda-
lags Íslands og formaður Geðhjálpar, fyrrverandi
fréttamaður sem hefur verið heiðarlegur í umræð-
um um eigin andleg veikindi. Í samtali við Önnu
Kristine sagði hann henni af miklum breytingum
sem fram undan eru hjá öryrkjum, feluleik fjöl-
skyldna geðfatlaðra ungmenna og því öryggi og
skjóli sem hjónabandið veitir honum.
Býr við ÖryGGi oG SKjól
sigursteinn Másson segir marga flækja líf
sitt í leit að fjölbreytni og tilbreytingu.
Dv MyND StefáN