Fréttatíminn - 22.10.2010, Side 16

Eftirgjöf
skulda er eins
og eitrað epli.
Þú vilt ekki
verða fyrstur
til að narta í
það því bitinn
getur staðið
í þér. Hjá
hverjum eru
skuldir felldar
niður? Hverj-
um er gefið
eftir? Það er
hjá þeim sem
síst eiga það
skilið. Það er
vandamálið.
H æstu afskriftir fyrirtækja á árinu 2009 nema milljörðum. Skemmst er að minnast af-
skrifta dótturfyrirtækis útgerðarfyrir-
tækisins Skinneyjar-Þinganess, Nónu,
upp á 2,6 milljarða króna – fyrirtækis
í eigu fjölskyldu fyrrum forsætisráð-
herra, Halldórs Ásgrímssonar. Af-
skriftir á skuldum fyrirtækja eru ekki
margar eða almennar, segir Rakel
Sveinsdóttir, framkvæmdastjóri láns-
trausts- og upplýsingafyrirtækisins
Creditinfo, sem rýnir í ársreikninga
32 þúsund fyrirtækja landsins.
„Flest íslensk fyrirtæki teljast lítil
og meðalstór. Þau eru ekki meðal fyr-
irtækjanna sem hafa fengið afskrifað
heldur eru það upp til hópa óþekkt
fyrirtæki með litla starfsemi. Lítið er
um að fyrirtæki fái lágar upphæðir af-
skrifaðar, að sögn Rakelar og hún býst
við að það verði ekki fyrr en á næsta
ári, fyrir árið 2010, sem afskriftir fari
að sjást á ársreikningum fyrirtækja
með hefðbundna stafsemi. Spurð
hverju það sæti að óþekktu fyrirtæk-
in fái frekar afskrifað vill Rakel ekki
leggja mat á það. „Við þurfum að safna
saman öllum upplýsingunum áður en
við getum birt niðurstöðu á greiningu
þeirra.“
Afskriftir verða ekki faldar
Allt uppi á borðum er krafa sam-
félagsins en bankarnir bera fyrir sig
bankaleynd þegar kemur að því að
upplýsa hvaða fyrirtæki fá afskrifað.
Menn hafa því hræðst að ekki
sé hægt að sjá hvaða
fyrirtæki fá létt af
sér skuldum. Rakel
segir hins vegar
að enginn þurfi
að hafa áhyggjur,
það sjáist hverjir
fái afskrifað.
„Upplýsingarnar birtast í ársreikn-
ingum,“ segir Rakel. „Það eina sem
við rekumst á núna er að birtingar-
mynd afskriftanna kemur upp með
mismunandi hætti. Það er þannig
að við sjáum ársreikninga sem segja
þetta berum orðum en síðan eru ein-
hverjir reikningar þar sem menn velta
fyrir sér hvers vegna farnar eru
þessar leiðir við skrásetn-
inguna. Við hjá Credit-
info höfum hins
vegar byggt upp
kerfi sem sigtar
upplýsingarnar
út. Eftir tvö til þrjú
ár getum við reiknað
út meðaltal afskriftanna,
séð hæstu og lægstu afskrift-
irnar og greint hvers konar fyrir-
tæki fengu mest afskrifað. Þá sjáum
við einnig hvort fyrirtækin fara í þrot
þrátt fyrir skuldaniðurfellingarnar.“
Uppfæra þarf reglurnar
Bjarni Frímann Karlsson, lektor í
reikningsskilum við Háskóla Íslands,
segir nauðsynlegt að skerpa á lögum
þegar kemur að eftirgjöf skulda, því
eins og staðan sé nú sé stuðst við
gamlar og sumpart úr sér gengnar
reglur. Bjarni segir að ástandið nú
minni á þann tíma þegar kvótakerfið
var sett á. „Þá voru menn í fyrstu í
miklum vafa um hvernig ætti að færa
kvótann inn í bókhaldið. Hann var
færður út og suður. Á tveimur árum
slípuðust reglurnar til. Reglur eiga það
nefnilega til að haltra eftir á.“
Þá bendir Bjarni á að til að mynda
banni ekkert að þau fyrirtæki sem
fá afskrifað greiði sér út arð, verði
skuldaeftirgjöfin til þess að þau skili
hagnaði það árið. „Það er hins veg-
ar algerlega siðlaust,“ segir Bjarni.
Undir það tekur Ásmundur Vil-
hjálmsson, lögmaður og aðjunkt
við viðskiptafræðideild Háskóla
Íslands, og segir að breyta þurfi
lögum, eigi að banna þetta.
Ásmundur hefur staðið í
stappi við fjármálaráðuneytið
um hvað teljist til tekna. Hann
gagnrýnir að bókfæra eigi afskriftir
skulda sem tekjur í bókhaldi, sama
hvaða niðurstöðu afskriftirnar skila.
„Ef ekki skapast greiðslugeta með
afskrift þá telst hún ekki til tekna að
mínu mati,“ segir Ásmundur, sem
heldur í byrjun nóvember fyrirlestur
í Endurmenntunarstofnun Háskólans
um túlkun sína með dönskum sér-
fræðingi, Jane Bolander, en hann vill
að farið verði að dönskum lögum hér.
Deilt um tekjuhugtakið
„Danir hafa breytt sínum reglum eftir
að Hæstiréttur fór fram á að skerpt
yrði á þeim,“ segir hann. Það geti ekki
verið áhöld um hvað séu tekjur milli
landa. „Þannig er hins vegar staðan
núna. Það er dæmigert fyrir okkur Ís-
lendinga að rífast um hvað séu tekjur.
Þeir í fjármálaráðuneytinu segja að af-
skriftir færist alltaf sem tekjur en væri
þá ekki hægt að nota lækkun eftirgjafa
í laun? Það er skrýtið að rífast um aug-
ljósa hluti.“ Hugmyndir Ásmundar og
Samtaka atvinnulífsins fara saman í
þessum efnum og kynnti Ásmundur
túlkun sína fyrir skattanefnd Alþingis
fyrir um ári. Hver voru viðbrögðin?
„Eftirgjöf skulda er eins og eitrað
epli. Þú vilt ekki verða fyrstur til að
narta í það því bitinn getur staðið í þér.
Hjá hverjum eru skuldir felldar niður?
Hverjum er gefið eftir? Það er hjá þeim
sem síst eiga það skilið. Það er vanda-
málið.“ Þeir hafi tekið mestu lánin,
tapað mestu og eigi minnst, margir
hverjir, eins og staðan sé núna.
Nauðsynlegt að draga úr tortryggni
Þingmaður Framsóknarflokksins vill sjá Ráðgjafarstofu fyrirtækja í greiðsluerfiðleikum setta á stofn
D raga þarf úr tortryggni og hafa af-skriftir fyrirtækja uppi á borðum,
segir Eygló Harðardóttir, þingmaður Fram-
sóknarflokksins. „Það ríkir mikið vantraust
hvort sem við lítum á opinberar stofnanir,
Alþingi eða til bankanna. Eina leiðin er
því að vera með eins miklar upplýsingar
frammi og hægt er,“ segir hún.
„Ég vona að fram undan séu afskriftir hjá
minni fyrirtækjum. Bankarnir hafa nú fyrst
og fremst meðhöndlað stærri fyrirtækin og
hafa þá jafnvel tekið rekstur þeirra yfir, eins
og Húsasmiðjan er gott dæmi um. En erfitt
getur verið að taka rekstur minni fyrirtækja
yfir því hann er svo nátengdur eigendunum
og þeim sem þar starfa. Því þarf að finna
þeim farveg svo hægt sé að verðmeta fyrir-
tækin á hlutlausan hátt áður en komi að
afskriftum skulda þeirra,“ segir hún og sér
fyrir sér að fyrirtæki í greiðsluerfiðleikum
gætu sótt slíkt mat til sérstakrar ráðgjafar-
stofu, rétt eins og einstaklingar sækja til
umboðsmanns skuldara. Eygló hefur, ásamt
fleirum, fjórum sinnum lagt fram frumvarp
um slíka stofnun.
„Ég sé svo fyrir mér að birta eigi upp-
lýsingar um afskriftir fyrirtækja rétt eins
og við birtum álagningarseðla hjá skatt-
stjórum,“ segir Eygló og telur að með
þessu væri hægt að birta upplýsingarnar
fyrr en þær birtist í ársreikningum. „Það
hefur ekki verið hægt að stóla á ársreikn-
ingana því sum fyrirtæki skila þeim
ekki einu sinni.“ Þá sé oft langt liðið frá
niðurfellingu skulda þegar ársreikning-
urinn komi út.
 Lög um eftirgjöf skuLDa sögð þurfa yfirHaLningu
Afskriftir
– eitruð epli samfélagsins
Óþekktu fyrirtækin fá afskrifað á meðan þau sem landinn þekkir úr atvinnulífinu hafa enga lausn fengið. Hundruð milljóna og milljarðar
eru strikaðir út og færðir með misjöfnum hætti í bókhald fyrirtækjanna. Tekjur eða ekki, afskrifuðu skuldirnar eru eitruð epli samfélagsins,
segir aðjunkt í viðskiptafræði við Háskóla Íslands, því þeir sem fái afskrifað hafi færst of mikið í fang.
Gunnhildur Arna
Gunnarsdóttir
gag@frettatiminn.is
Ógagnsæi og undanskot?
Afar mismunandi er hvernig fyrirtæki færa afskriftir í bókhaldi.
Creditinfo tíndi til nokkur dæmi fyrir Fréttatímann sem fékk Bjarni
Frímann Karlsson, lektor í reikningsskilum við Háskóla Íslands, til
að meta þau út frá þeim takmörkuðu gögnum sem gefin eru upp,
þó ívið ítarlegri en hér er greint frá.
Dæmi 1: Fyrirtæki færir 624 milljóna króna afskrift og tilgreint er að hún sé tilkomin vegna
hlutafjárkaupa. Afskriftin leiðir síðan af sér að félagið skilar 577 milljónum í hagnað í stað
577 milljóna króna tapi árið á undan. Rekstrarkostnaður sýnir að umfang félagsins er
greinilega mjög lítið en tæplega 20 þúsund krónum munar á upphæðum hagnaðar og taps
á milli ára.
„Fyrst má nefna að það er sérkennileg tilviljun að hagnaður milli ára sé sá sami. Sjá má
að umsvifin eru sáralítil í rekstrinum þannig að ég met það út frá þessum upplýsingum að
þetta fyrirtæki sé líklega eignarhaldsfélag. Skuldaniðurfellingin er hér færð sem fjármagns-
tekjur. Hafandi ekki annað í höndunum virðist þetta ekki rétt. Fyrirtæki greiða ekki fjár-
magnstekjuskatt og því er spurningin hvort félagið ætlar að skjóta sér á bak við það, því það
hefur verið gefið út að eftirgjöf skulda hjá fyrirtækjum sé skattskyld,“ segir Bjarni.
Dæmi 2: Ársreikningur birtir upplýsingar um að fjármagnsgjöld séu jákvæð um 2,3
milljarða, sem telst harla óvenjulegt með tilliti til þess að hér er um að ræða GJALDA-lið
rekstrarreiknings. Þetta gerir það að verkum að ársniðurstaðan er rúmlega 2,1 milljarður í
hagnað. Við nánari skoðun á reikningnum má hins vegar sjá að umrædd upphæð byggist á
eftirgjöf skulda um 2,6 milljarða.

„Hér heitir skuldaniðurfellingin sínu rétta nafni. Þessi frágangur er til fyrirmyndar enda
eftirgjöfin mjög skýr,“ segir Bjarni.
16 fréttir Helgin 22.-24. október 2010