Læknablaðið - 15.04.1985, Blaðsíða 30

96
LÆKNABLAÐIÐ
um eða sýnilegum. Margir eru lagðir í skyndi
á sjúkrahús vegna lífshættulegs blóðtaps og
eru skornir upp í algjörri neyð. Skurðlæknum
tekst ekki að koma auga á blæðingarupptökin
í allt að fimmtungi tilvika, þegar blæðingar
eru frá efri hluta meltingarvegar og allt að 70
af hundraði tilvika, þegar blæðingar eru frá
neðri hluta hans (5, 6).
Orsakir blóðleka um endaþarm eru margar
og þær má finna víða í meltingarvegi, allt frá
munnholi til bakraufargangs. Meðal þeirra
má nefna þindarhaul, æðahnúta í vélinda, sár
í maga, skeifugarnarsár, æxli í mjógirni, æxli
og sepa í ristli, pokamyndun í ristli og
gylliniæð. Hjá ungu fólki hefir ristilbólga
með sárum (colitis ulcerosa) verið talin algeng-
asta orsök blæðinga um endaþarm, en poka-
myndun í ristli hjá rosknu fólki (4). Alla þessa
sjúkdómsþætti, að mjógirnisæxlum undan-
teknum, er í langflestum tilfellum unnt að
greina með hefðbundnum rannsóknar-
aðferðum, til dæmis baríum-röntgenskoðun
og speglun efri og neðri hluta meltingarvegar.
Hafi þessar rannsóknir, sem oft þarf að marg
endurtaka, ekki staðgreint blæðingarupp-
sprettuna hjá sjúklingi með langa sögu um
duldar eða sýnilegar blæðingar frá meltingar-
vegi, ber að leiða hugann að möguleika á
ýmsum æðamissmíðum og litlum æðaæxlum,
t.d. meðfæddum æðagöllum, slagæða-
bláæða-missmíðum, útvíkkuðum bláæða-
flækjum, slagæðaflækjum og æðaæxlum
eins og angioma og spider angioma samfara
Rendu-Osler-Weber sjúkdómi (5, 7, 8, 9).
Öll þessi mein eiga það sameiginlegt, að geta
valdið blóðleka um endaþarm og að vera
vandfundin með hefðbundnum rannsókn-
arðferðum. Þessar meinsemdir hafa Iengi
verið þekktar meðal meltingarfræðinga og
meinafræðinga og verið kallaðar einu nafni
angiodysplasia. Fyrir tilkomu æðaskoðunar í
kviðarholslíffærum voru æðameinsemdir i
ristli sjaldnar teknar með í mismunagreiningu
orsakaþátta blæðinga frá meltingarvegi.
Eftir að sýnt var fram á blæðandi æðamein
í slímubeð í botnristli með æðaskoðun við
aðgerð árið 1960 (10), fór áhugi manna í æ
ríkari mæli að beinast að möguleika á
meinsemdum hægra megin í ristli sem orsök
blæðinga. Þessi áhugi ýtti um leið undir þróun
nýrra röntgenrannsókna á innyflaæðum (vi-
sceral angiography) í leit að hugsanlegum
æðaríkummeinumímeltingarvegi (5,8,9,11,
12, 13, 14).
Vaxandi beiting æðaþræðinga vakti smám
saman athygli manna á áður óþekktu meini
hægra megin í ristli með all sérstæðri æða-
mynd og óskyldu öðrum æðagöllum að
uppbyggingu. Er heitið angiodysplasia —
æðamisvöxtur — nú eingöngu notað um þetta
æðafyrirbæri. Tíðni þessa fyrirbæris er mun
meiri, en menn hafði órað fyrir áður, en æða-
rannsóknir auðvelduðu að finna það.
Vefjarannsóknir á sýnum frá ris- og botn-
ristli fólks, sem er hálfsextugt og eldra, hafa
sýnt breytingar í slímu og slímubeð
samrýmanlegar æðamisvexti á mismunandi
stigi, er gætu verið möguleg blæðingarupptök
í allt að 53% sýna. Þessi vitneskja rennir
stoðum undir þá skoðun að æðamisvöxtur sé
eins algeng og jafnvel algengari orsök blæð-
inga frá ristli hjá rosknu fólki, en blæðing frá
ristilpokum (4, 6, 15).
Sem fyrr segir, deila menn enn um orsakir
ADC. Sumir eru þeirrar skoðunar að hér sé
um hreint hrörnunarfyrirbæri í æðum að
ræða. Aðrir hafa kennt langvarandi hægða-
tregðu um myndun ADC vegna þeirra
spennusveiflna, sem taldar eru eiga sér stað í
holi og í garnavegg samfara hægðatregðu.
Sýnt hefur verið fram á ákveðið samband á
milli ýmissa sjúkdóma í æðakerfinu, svo sem
háþrýstings og meginæðaþrengsla og blæð-
andi ADC. í síðartalda sjúkdómnum er talið,
að blóðþurrðardrep í innanþekju æða í slím-
húð verði vegna lækkaðs blóþrýstings sam-
fara meginæðaþrengslum, en þessir sjúk-
dómsþættir út af fyrir sig eru ekki taldir stuðla
að myndun æðamisvaxtar (2, 3, 4, 8). Undan-
farin ár hefur æðamisvöxtur verið greind-
ur í maga bæði hérlendis og erlendis (16).
Sjúklingar þeir, sem hér eru til umræðu,
uppfylla eitt eða fleiri skilyrði fyrir tilveru
æðamisvaxtar — ADC. Öll eru þau eldri en 55
ára. Báðir karlmennirnir eru með háþrýsting.
Annar þeirra hefur lengi haft einkenni frá
hjarta og æðakerfinu og hinn hefur haft poka
í ristli samfara æðamisvexti, en bæði meinin
eru til staðar samtímis í allt að 25% tilvika.
Þetta leiðir hugann að þeirri staðreynd, að
tveir þriðju hlutar þeirra ristilpoka, sem
blæðir frá, eru staðsettir hægra megin í ristli,
en ekki í bugaristli, (þar sem þeir eru algeng-
astir og flestir) og að þeirri nauðsyn, að