Læknablaðið - 15.04.1985, Blaðsíða 61

LÆKNABLAÐIÐ 1985; 71: 113-15.
113
ÁVARP
flutt á árshátíð Læknafélags Reykjavíkur á Hótel Sögu
19.janúar1985
Ágæta samkvæmi! Það má ekki minna vera
en að við, gestir ykkar í kvöld, þökkum fyrir
gott boð, meðan borðin svigna undir góm-
sætum krásum, og auðvitað bráðhollum líka,
en dýrar veigar glóa á hverri skál.
Ef einhver tæki upp á því að líta í
kirkjubækur eða þjóðskrána, sem auðvitað er
ekkert annað en popúler heildarútgáfa af
kirkjubók þá kæmi náttúrlega á daginn að við
kandídatarnir frá 1940 erum komnir á hinn
margfræga raupsaldur. Engu að síður mun-
um við láta ónotað þetta tækifæri til þess að
tíunda eigin afrek, en höfum þess í stað kosið
að rifja upp minningabrot frá liðinni tíð og
skyggnast um af heimahlaði, eins og gamlir
sveitamenn gjarnan komast að orði.
Þegar við tókum embættispróf, voru ekki
liðin full hundrað ár frá því byrjað var að
svæfa uppskurðarsjúklinga, og ekki nema
þrír aldarfjórðungar frá því Lister sannaði
með karbólsýrumeðferð sinni, að hægt er að
bægja sýklum frá athafnasvæði læknisins, en
þetta tvennt gerði það að verkum, að skurð-
lækningar í þeim skilningi, sem við þekkjum
þær nú, gátu hafist fyrir alvöru. Þegar við luk-
um prófi, var naumast liðin hálf öld síðan
þýski eðlisfræðingurinn Röntgen uppgötvaði
geislana, sem við hann eru kenndir og opn-
uðu nýjar og margbrotnar leiðir til sjúkdóms-
greininga og raunar lækninga líka. Og Vir-
chow, samlandi hans og samtíðarmaður, að
vísu nokkrum árum eldri, lagði grundvöllinn
að meinafræði nútímans, en ekki þori ég að
teygja mig út í hans fag, af því að Ólafur
Bjarnason er hér á næstu grösum.
Og jafnvel á því herrans ári sem við nú
lifum, vantar nokkuð á að öld sé liðin frá því
er McBurney birti sína klassísku ritgerð um
botnlangabólgu, sem varð til þess að mönnum
lærðist að stemma stigu við sjúkdómi, sem í
eðli sínu er banvænn, ef hann fær að leika
lausum hala. Svona ung er læknisfræðin sem
vísindagrein.
Meðan við þremenningarnir vorum í lækna-
deildinni, komu súlfalyfin til sögunnar og
gerbreyttu batahorfum margra, meðal annars
þeirra, sem veiktust af lungnabólgu, en hún
var þá einn algengasti og mannskæðasti
sýklasjúkdómur, sem herjaði á mannkindina
hér á landi sem annars staðar. Mér er enn í
minni, þegar tveir unglingspiltar voru Iagðir
inn á Iyfjadeild Landspítalans með heila-
himnubólgu og var þeim að fenginni reynslu
vart hugað líf. En þeim voru gefin þessi ný-
móðins lyf og menn biðu spenntir. Prófessor
Jón Hjaltalín var eins og flestir stéttar-
bræður hans vantrúaður á kraftaverk; hann
klóraði sér í vanganum og sagði: »Þeir deyja
nokk, báðir tveir.« En drengirnir hjörnuðu við
og urðu albata. Þá held ég að öllum viðstödd-
um hafi skilist að fræðigrein okkar stóð
á tímamótum.
Skömmu síðar kom penisillínið á mark-
aðinn og verður og ekki rakin hér sú mikla
saga, sem þá var að hefjast. En svona eru
nútíma-lækningar ungar. »The Youngest
Science« heitir skondin bók sem ágætur
vísindamaður, Lewis Thomas að nafni, skrif-
aði nýlega um Iæknisævi sina og framgang
læknisfræðinnar á okkar dögum. Læknislist-
in er ævagömul, en læknavísindin kornung.
Hvernig í ósköpunum fóru læknar að í starfi
sínu fyrir daga Listers og Röntgens? Ekkert
svar, við vitum það varla, við kennum í brjósti
um þá. En hvað skyldu margar kynslóðir eiga
eftir að koma og fara áður en læknar
framtíðarinnar segja hver við annan: »Hvern-
ig í ósköpunum fóru þessir menn að í starfi
sínu, áður en lækningin fannst við krabba-
meininu?«
Við vorum sex sem tókum próf umrætt vor
og einn hafði lokið því fyrr á árinu. Sjö nýir
læknar; það þætti ekki stór árgangur núna. Af
okkur vormönnunum eru þrír fallnir í valinn:
Sigrún Briem fórst með Goðafossi fjórum
árum eftir próf, Skarphéðinn Þorkelsson dó