Læknablaðið - 15.11.1987, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐIÐ 1987; 73: 359-63
359
Björn Guðbjörnsson 1), Sigurður B. Þorsteinsson 1), Karl G. Kristinsson 2), Egill Þ.
Einarsson 3), Alice Friis-Möller 4), Catherine Rechnitzer 4), Þorsteinn Blöndal 1)
LUNGNABÓLGA
Orsakir og gildi greiningaraðferða
ÚTDRÁTTUR
Við framvirka rannsókn hjá 91 sjúklingi með
lungnabólgu fundust orsakir hjá 75%. Hjá 42%
fannst ein orsök en hjá 33% tvær eða fleiri. Þær
örverur, sem oftast ollu sýkingum voru
Streptococcus pneumoniae (36%), Legionellae
(17%) og Haemophilus influenzae (15%).
Til greiningar voru notuð hrákasýni, blóðsýni,
berkjuslím fengið með barkaástungu og bráða- og
afturbatasermi. Athyglisvert var hversu margir
sjúklingar gátu ekki hóstað upp hráka.
Auðveldara var að túlka niðurstöðu
smásjárskoðunar og ræktunar á berkjuslími en á
hráka. Barkaástungur leiddu ekki til neinna
alvarlegra aukaverkana og auðvelduðu val á
upphafsmeðferð.
INNGANGUR
Lungnabólga er enn meðal algengustu
dánarmeina og hefur dánartíðni af völdum
lungnabólgu hjá öldruðum lítið lækkað á síðustu
þremur áratugum (1).
Rannsóknir hafa ekki verið gerðar hérlendis á
orsökum bráðrar lungnabólgu. Á
lyflækningadeild Landspítalans þótti því bæði
tímabært og forvitnilegt að kanna orsakir
lungnabólgu nánar. Öllum tiltækum
greiningaraðferðum var beitt og reynt að meta
gagnsemi þeirra.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Rannsakaðir voru allir lungnabólgusjúklingar,
sem lagðir voru inn á lyflækningadeild
Landspítalans frá 1. október 1983 til jafnlengdar
næsta árs og einnig þeir sjúklingar, sem vitað var
um að hefðu fengið lungnabólgu í legu sinni á
deildinni á þessum tíma. Alls voru 110 líkleg
lungnabólgutilfelli hjá 109 sjúklingum skoðuð.
Frá 1) Lyflækningadeild Landspítalans, 2) Rannsóknastofa
Háskólans í sýklafræði, 3) Rannsóknastofa Háskólans í
veirufræði, 4) Statens Seruminstitut, Kaupmannahöfn,
Danmörk.
Barst 17/02/1987. Samþykkt 10/03/1987.
Við nánari athugun reyndust 18 ekki hafa
lungnabólgu og er efniviðurinn því 91
einstaklingur með 92 lungnabólgur. Sjötíu og
tveir (33 konur og 39 karlar) voru lagðir inn með
sjúkdóminn, en 19 (12 konur og 7 karlar) veiktust
á deildinni, þar af ein kona tvisvar.
Röntgenmynd af lungum var tekin við innlögn
eða við upphaf veikinda. Sjúklingar voru spurðir
um einkenni frá öndunarfærum ásamt öðrum
einkennum og þeir skoðaðir. Gerð var almenn
blóðrannsókn ásamt deilitalningu hvitra
blóðkorna, sökk og aðrar rannsóknir, sem við
áttu hverju sinni. Reynt var að fá hrákasýni frá
öllum, stundum með aðstoð sjúkraþjálfara.
Hrákinn var síðan Grams litaður og skoðaður
strax. Gæði sýnisins voru metin, þ.e.a.s. sýni er
höfðu fleiri en 25 hvít blóðkorn/sjónsvið í
100-faldri stækkun og færri en tíu
flöguþekjufrumur, voru talin gæðasýni (2, 3).
Þau sýni, sem ekki uppfylltu þessi skilyrði töldust
lök. Hráki var ræktaður á venjulegum
ætistegundum og hefðbundnum aðferðum beitt
við greiningu einstakra bakteríutegunda. Engin
tilraun var gerð til að rækta Legionella
pneumophila og skyldar bakteríur né heldur
veirur.
Til að ná berkjuslími án mengunar frá hálsi og
munni, var gerð barkaástunga (trans-tracheal
aspiration, TTA), nema annað mælti gegn því (4,
5). Saltvatni var ekki sprautað í plastlegginn nema
þegar ómögulegt var að ná sýninu öðru vísi.
Ræktanir á barkaástungusýnunum voru gerðar á
sama hátt og á hrákanum, en að auki var ræktað
við loftfirrð skilyrði.
Við innlögn eða upphaf veikinda voru tvær
blóðræktanir gerðar hjá öllum sjúklingunum.
Þess var gætt að hefja ekki sýklalyfjameðferð
fyrr en öll ræktunarsýnin höfðu verið tekin.
Sermi var tekið við upphaf veikinda og aftur einni
til þremur vikum síðar. Gert var
komplementsbindipróf gegn Influenzu A og B,