Læknablaðið - 15.11.1987, Síða 8

362
LÆKNABLAÐIÐ
berkjuslími eru einnig auðveldari í túlkun því
bakteríutegundir, sem geta valdið lungnabólgu
eru oft til staðar í hálsi án þess að vera orsök
lungnabólgunnar. Á þetta einkum við sjúklinga,
sem liggja á sjúkrahúsum eða hafa fengið sýklalyf
nýlega (13, 14). Við teljum að á skömmum tíma
leiði barkaástunga til gagnlegra upplýsinga, sem
gerir upphafsmeðferð beinskeyttari en ella.
Orsakir lungnabólgu fundust hjá 75,0%
sjúklinganna. Hjá 48,9% fannst ein orsök, en
tvær eða fleiri hjá 26,1%, sem er hærra en gengur
og gerist (15). Ógreindir voru 25,0% og höfðu
þeir oftar tekið sýklalyf fyrir sýnatöku. í
sambærilegum rannsóknum er hlutfall ógreindra
17-43%, en allt upp í 52%, ef mótefni fyrir
hermannaveiki voru ekki athuguð. Líklega má
minnka hóp ógreindra enn frekar, ef beitt er
nýjum rannsóknaraðferðum, eins og
mótstraumsrafdrætti á mótefnavökum baktería
(15).
Tvennt kom á óvart varðandi orsakir
lungnabólgu. í fyrsta lagi, hversu oft
mótefnahækkun gegn Legionellum var til staðar
(17,4%), en þegar rannsóknin var gerð hafði slík
sýking aldrei greinst hérlendis. í tveimur
erlendum rannsóknum var tíðnin 15 og 26% (6,
16). Rétt er að benda á að sjúklingar með háan en
stöðugan títra eða einn háan voru ekki taldir með,
en hugsanlegt er, að a.m.k. sumir þessara
sjúklinga hafi haft legionellosis. Aðferðin, sem
notuð var til greiningar (microagglutination)
hefur ekki verið rannsökuð jafn rækilega og hin
hefðbundna greiningaraðferð (indirect
immunofluorescence method). Við samanburð
hefur þó altént komið i ljós, að næmi þessara
tveggja aðferða til að sýna fram á títrahækkanir
er svipuð (7, 17). En önnur rök mæla með að
legionellosis sé raunverulegt vandamál hérlendis:
Hjá íslenskum blóðgjöfum finnast oft mótefni
gegn legionellum (18). L. pneumopila hefur
ræktast frá loftræstikerfi sjúkrahússins og fleiri
stöðum og einnig frá lungnabólgusjúklingi, sem
veiktist inni á sjúkrahúsinu. Það er því
mikilvægasta niðurstaða rannsóknarinnar að
hafa þarf Iegionellosis ofarlega í huga við
greiningu lungnabólgu.
í öðru lagi var óvænt hversu oft H. influenzae olli
lungnabólgu. Margir stofnar af H. influenzae eru
ónæmir fyrir penisillíni, en halda næmi fyrir
amínópenisillínum. Enn aðrir stofnar mynda
penisillínasa og eru þá ónæmir fyrir t.d.
ampisillíni auk penisillíns. Allt þetta gerir
»blinda« meðferð lungnabólgu vandasama og
varasama. H. influenzae hefur einkum verið talin
algengur lungnabólguvaldur reykingamanna og
annarra með langvinna lungnasjúkdóma. Ekki
var sú tilhneiging áberandi í okkar hópi, en
hinsvegar voru blandaðar sýkingar algengari
meðal þeirra, sem reyktu daglega en það gerðu
41% kvennanna og 55% karlanna. Sambærilegar
tölur í aldursflokknum 60-69 ára hjá islensku þýði
(n = 149 og 159) eru 30,2% og 36,5%. (19)
Munurinn er marktækur hjá báðum kynjum.
Ekki var óvænt, að S. pneumoniae var algengasta
orsök Iungnabólgu. Aðrir sýklar eins og E. coli,
Staphylococcus aureus og K. pneumoniae komu
líka fyrir. Tíðnin var að vísu lág, en þessar
sýkingar eru alvarlegar og krefjast skjótrar og
réttrar sýklalyfjagjafar. Mælir þetta enn með því
að greina orsök lungnabólgu þegar við upphaf
veikinda.
Veirur ollu sjaldan lungnabólgu, enda einungis
stuðst við mótefnamælingar.
Dánartalan 19,6%, er há og athyglisvert er að
aðrar rannsóknir virðast sýna, að hún hefur lítið
sem ekkert lækkað (1), ef miðað er við alla
aldursflokka og hráar tölur. Skýrist þetta ef til vill
af ónæmari sýklastofnum, nýjum eða áður
óþekktum sýkingum, eldri og fleiri sjúklingum
með illkynja sjúkdóma og oft stranga meðferð
gegn þeim. Þegar hráar dánartölur lungnabólgu
hérlendis síðustu 10-15 árin eru aldursstaðlaðar,
kemur í ljós, að dánartíðni lungnabólgu hefur
lækkað hjá báðum kynjum (20). Mögulegt er, að
þetta stafi af bættri meðferð lungnabólgu og
verður að teljast líklegt að með framförum í
greiningu megi lækka dánartöluna enn frekar.
SUMMARY
This prospective study of the etiology of acute
pneumonia in Iceland during one year involved 92
consecutive episodes of pneumonia in 91 patients, 72
community acquired and 20 nosocomial infections. All
traditional diagnostic methods were used including
transtracheal aspiration (TTA) when possible (69.6%).
Antibodies against Legionella strains were measured by
the microagglutination method.
It is noteworthy that quality sputum specimens (> 25
WBC/hpf and < 10 epithelial cells/hpf) were obtained
in only 32.6%. No complications were seen from the
TTA’s and they regularly provided reliable specimens
which made choice of initial therapy easier.
Str. pneumoniae was the most common etiologic agent
35.9%, L. pneumophila 17.4%, H. influenzae 15.2%.
Other agents were identified but less commonly. More
than one cause was seen in 26.1% and in 25% no cause
was identified. Since many different causes were found