Læknablaðið - 15.04.1988, Blaðsíða 23

LÆKNABLAÐIÐ
135
rannsóknirnar sem vikið var að voru endurteknar
með viðtölum við sama fólkið ári síðar, minnkaði
algengi ákveðinna einkenna meira en talið var
raunverulegt (22). Var þetta talið geta stafað af
því að við endurtekningu gætu þátttakendur lært
að eitt jákvætt svar kallaði á frekari spurningar
eða að þátttakendurnir svöruðu ekki játandi
nema einkennin væru mjög mikil. Þessar tilgátur
gætu átt við til að skýra muninn á algenginu sem
fram kemur hér. Einnig er rétt að hafa í huga að
fleiri hafa farið í meðferð 1984, e.t.v. með
nægjanlegum árangri til að skýra eitthvað af
lækkun algengisins. Loks má gera ráð fyrir
einhverri fækkun einkenna um misnotkun vegna
heldur minni meðalneyslu karla 1984 (2).
Þrátt fyrir þá annmarka, sem eru á samanburði
þessara tveggja rannsókna vegna mun lægra
svarhlutfalls 1984 en 1974 er unnt að draga af
honum nokkrar ályktanir. Breytingar hafa orðið
á áfengisneyslu þannig að bindindi hefur
minnkað, sérstaklega meðal kvenna. Konur
drekka að meðaltali svipað magn í hvert skipti nú
og fyrir tíu árum, en karlar aftur á móti heldur
minna. Hópur þeirra sem drekka fjórum sinnum
eða oftar í mánuði hefur vaxið, en mest áberandi
er breytingin að því leyti, að neysla léttari vína
hefur aukist mjög verulega á kostnað sterkari
drykkja. Gætir hér vafalaust áhrifa verðbreytinga
sem urðu 1979. Einnig koma til áhrif sem fólk
hefur orðið fyrir erlendis, tíska og mikið umtal
um ákveðnar tegundir.
Þrátt fyrir að neyslan hafi færst yfir á léttari
tegundir, er áfengisneysla, sem leiðir til verulegrar
ölvunar, áfram sérkenni áfengisneyslu íslendinga,
þó að 1984 sé drukkið oftar og karlar drekki
heldur minna í hvert skipti en 1974.
SUMMARY
Drinking habits and symptoms of alcohol abuse in
Iceland in 1974 and 1984.
Surveys among the population aged 20 to 49 years in
1974 and 20 to 59 years in 1984 showed an increase in the
proportion of the population consuming alcohol,
especially among women and in the younger age groups.
The average amount consumed on each occasion by men
decreased slightly while the frequency of drinking
occasions increased slightly. The average amount
consumed by women remained unchanged. The
proportion of respondents consuming wine and strong
beer on their last drinking occasion increased although
the sale of beer stronger than 2.25 volVo is not
permitted. In spite of these changes in drinking habits
consumption of intoxicating amounts prevails.
The prevalence of symptoms indicating alcohol abuse
decreased slightly and so did the prevalence of heavy
drinking. It is doubtful if this indicates a real decrease in
the prevalence of alcohol abuse as the response rate was
considerably lower in 1984 than in 1974 and as it is
known that alcoholics are overrepresented among the
non-respondents. The prevalence of alcohol dependence
defined by the respondent considering his alcohol use a
personal problem, having impaired control of drinking
and taking a drink the morning after a heavy drinking
session remained practically unchanged while more
respondents in 1984 than in 1974 said they had sought
help for their drinking problems.
Þakkir: Rannsóknirnar voru framkvæmdar samkvæmt
samkomulagi við Áfengisvarnaráð ríkisins. Helgi
Tómasson, fil. dr., veitti tölfræðilega ráðgjöf.
HEIMILDIR
1. Helgason T. Breytingar á neyslu áfengis og annarra
fíkniefna á íslandi. Læknablaðið 1988; 74: 121-7.
2. Helgason T. Aðferðafræðilegur vandi við kannanir
á áfengisneyslu. Samanburður á niðurstöðum
póstkönnunar 1984 og símakönnunar 1985.
Læknablaðið 1988; 74: 137-43.
3. Helgason T, Ásmundsson G. Félagslegar aðstæður
og uppvöxtur ungra ofdrykkjumanna.
Læknaneminn 1972; 25: 5-21.
4. Bergsveinsson J. Brug og misbrug af alkohol i
Reykjavík. Nordisk Psykiatrisk Tidsskrift 1974; 28:
513-21.
5. Ásmundsson G, Helgason T, Bergsveinsson J.
Alkoholvaner i Island. Nordisk Psykiatrisk
Tidsskrift 1979; 33: 225-34.
6. Helgason T. Alkoholvaner i Island. Beskrivelse og
sammenligning med det övrige Norden. Alkohol
och narkotica 1978; 72: 17-27.
7. Brodman K, Erdman AJ, Wolff HG. Cornell
Medical Index Health Questionnaire Manual. New
York 1956.
8. Ásmundsson G. Forandringer af alkoholvaner i
löbet af en 5 árs periode. Fyrirlestur á fundi NAD í
Reykjavík 31.08.1981.
9. Helgason T. Rannsóknir á áfengisneyslu. Geðvernd
1982; 17: 57-62.
10. Goldberg D. The detection of psychiatric illness by
Questionnaire. London. Oxford University Press
1972.
11. Ólafsdóttir H. How to achieve comparability of
surveys in different settings? Sent til birtingar í
Plant M, Keup W, Goos C (eds.) WHO
Consultation on Problems Related to Alcohol and
Psychoactive Drugs 1987.
12. Jellinek EM. The Disease Concept of Alcoholism.
New Haven 1960.
13. Helgason T. Alkoholmisbrugets epidemiologi.
Nord Med 1984; 99: 290-3.
14. Helgason T, Ásmundsson G. Prevalence of mental
disorders. A 5-year follow-up study with
questionnaires. Acta Psychiat Scand 1980; Suppl.
285: 60-7.
15. Helgason T. Epidemiological studies in Alcoholism.
Adv Biol Psychiatr 1979; 3: 97-112.
16. Ólafsdóttir H. Heildarneysla áfengis og
neysluvenjur íslendinga. Geðvernd 1982; 17: 51-6.