Læknablaðið - 15.04.1988, Blaðsíða 14

126
LÆKNABLAÐIÐ
11,2% af þeim sem skráðir voru til herþjónustu
1984 og 6,9% 1986. Á sama tíma hafa um 5% 16
ára unglinga reynslu af öðrum fíkniefnum en
áfengi (20).
Viðbrögð yfirvalda gagnvart áfengis- og annarri
fíkniefnaneyslu hafa verið mjög með sitt hvoru
móti. Ofneysla áfengis var framan af eini vandinn
hér á landi og var brugðist mjög harkalega við
með því að innleiða aðflutnings- og sölubann.
Árangurinn lét ekki á sér standa, neyslan datt
niður og litlum sögum fór af ofneyslu á meðan
bannið var algjört. En menn vildu ekki una
banninu.
Eftir að byrjað var að létta áfengisbanninu hefur
þróunin gagnvart notkun og meðferð áfengis og
annarra fikniefna verið sín í hvora áttina. Stöðugt
hefur verið slakað á hömlum gagnvart sölu og
neyslu áfengis, en hert á hömlum á sölu annarra
fíkniefna. Notkun á hvoru tveggju hefur þó
stöðugt farið vaxandi. Reynt hefur verið að grípa
til aukinnar fræðslu um þær hættur sem stafa af
efnunum. En árangur hennar hefur einnig verið
takmarkaður, enda við ramman reip að draga,
sérstaklega hvað varðar áfengi. Þó að allir telji
fræðslu um áfengi og afleiðingar áfengisneyslu
nauðsynlega hefur reynst erfitt að sýna fram á
gagnsemi hennar til að halda neyslunni í skefjum
og draga úr eða koma í veg fyrir þau vandamál,
sem af henni leiðir. Hins vegar eru öruggar
upplýsingar um gagnsemi strangra takmarkana á
sölu og dreifingu áfengis (21).
Frá 1960 hefur áfengisneyslan fylgt kaupmætti
launa verkamanna að undanskildum árunum
1983-1985. Þau ár hefur neyslan haldist jafnhá og
áður eða aðeins farið hækkandi, þrátt fyrir
verulega minni kaupmátt en árin á undan. Þessi
sömu ár jókst fjöldi áfengisútsölustaða og
vínveitingahúsa og virðist aukið aðgengi áfengis
þá hafa eytt áhrifum verðstýringarinnar.
Þó að ekki hafi tekist að hefta notkun (ofnotkun)
annarra fíkniefna með lögum og reglum, dettur
engum í hug annað en að fylgja aðferðum
heilbrigðisfræðinnar áfram með því að hindra
aðgang að þeim og draga úr framboði. Nægir að
minna á aðgerðir landlæknis til að takmarka
ávísanir á kvíðalosandi og róandi lyf sem geta leitt
til fíkninotkunar. Gagnstætt þessu eru sumir enn
að gæla við hugmyndir um að gera framboð á
áfengi fjölbreyttara og þar með að auka á neyslu
þess, þvert ofan í ábendingar
Alþjóðaheilbrigðistofnunarinnar (22, 23).
Það er engum vafa undirorpið að hin
aðhaldssama áfengismálastefna, sem fylgt hefur
verið hér á landi, er ástæðan fyrir því að
heildarneysla áfengis hér er lægri en í nokkru
öðru Evrópulandi. Það er heldur engum vafa
undirorpið að hið stranga eftirlit með sölu og
notkun annarra fíkniefna hefur stuðlað að því að
halda neyslu þeirra niðri. Þessa stefnu verður að
styrkja og efla. Það verður ekki gert með vaxandi
undanlátssemi. Þvert á móti verður að leggja
áherslu á að takmarka aðgengi að áfengi og
öðrum fíkniefnum ennþá meira en verið hefur og
leggja áherslu á fræðslu og meiri upplýsingar til
lækna og annarra um nauðsyn reglna til að koma
í veg fyrir ofnotkun þessara efna.
SUMMARY
Changes in the consumption of alcohol and other drugs
in Iceland.
A brief account is given of changes in the consumption
of alcohol and other drugs in Iceland, especially in
recent years, according to official records on the sale of
wine and spirits and published studies of the
consumption of other drugs among young people. The
alcohol consumption has increased gradually since the
repeal of the prohibition in the early twenties and
especially in the mid-thirties and was 4.5 liters per
person 15 years and older in 1984, plus 0.5 liters which
were imported taxfree. The production and sale of beer
containing more than 2.25 volume% alcohol is
prohibited in Iceland although tourists and personnel in
international transportatior, are allowed to take beer
instead of one half of other taxfree liquors. The total
consumption per person has remained relatively stable
during the last 12 years while the sales of strong liquors
have decreased with a corresponding increase in wines.
In recent years the number of restaurants licensed to
serve alcohol has increased very markedly and the
number of liquor stores has increased somewhat. This
increased outlet has probably kept up the total
consumption during the period 1983-85 in spite of a
reduced index of purchasing power during these years.
During the last 15-20 years the consumption of other
drugs has increased, especially among young people,
although that consumption is negligible in comparison
with the consumption of alcohol. The increase in the
consumption of other drugs is reflected in the increased
number of patients with such diagnoses in the
Department of Psychiatry at the National University
Hospital in 1984 compared to that in 1980.
HEIMILDIR
1. Tölfræðihandbók 1984. Reykjavík Hagstofa
íslands 1985.
2. Söluskýrslur Áfengis- og tóbaksverzlunar ríkisins.
3. Helgason T. Alkoholvaner i Island. Beskrivelse og
sammenligning med det övrige Norden. Alkohol
och narkotika 1978; 72: 17-27.