Læknablaðið - 15.04.1988, Blaðsíða 49

LÆKNABLAÐIÐ 1988; 74: 159-64
159
Hildigunnur Ólafsdóttir
VIÐHORF ALMENNINGS TIL DRYKKJUSÝKI
ÚTDRÁTTUR
Til þess að leita frekari skýringar á hvers vegna
meðferðartilboðum vegna áfengismisnotkunar
hefur verið jafn vel tekið hér á landi og raun ber
vitni var reynt að kanna viðhorf almennings til
drykkjusýki. í faraldsfræðilegri könnun á
neysluvenjum og misnotkun áfengis, sem gerð var
árið 1984 var spurt »Hver þessara staðhæfinga
lýsir drykkjusýki (alkóhólisma) best?«
1. Sjúkdómur, sem gerir ekki boð á undan sér, og
fólk ræður engu um hvort það fær eða ekki.
2. Sjúkdómur, sem fólk ræður litlu um hvort það
fær eða ekki.
3. Sjúkdómur, sem fólk ræður miklu um hvort
það fær eða ekki.
4. Það er ekki raunverulegur sjúkdómur heldur
sjálfskaparvíti.
5. Veit ekki.
Meiri hlutinn fellst ekki á það, að drykkjusýki sé
sjúkdómur, sem fólk ráði engu um. Þeir sem hafa
þá skoðun að drykkjusýki sé ekki sjúkdómur
voru tiltölulega eldra fólk, fólk með minni
menntun og bindindismenn. Þeir sem telja að
drykkjusýki sé sjúkdómur voru oftar konur, fólk
með áfengisvandamál og þeir sem höfðu farið í
meðferð vegna þeirra.
INNGANGUR
Siðferðileg afstaða almennings til ýmis konar
sjúkdóma hefur án efa áhrif á það hvort fólk
leitar sér lækningar við þeim eða ekki.
Sektarkennd og skömm vegna tiltekinna
sjúkdóma og félagslegra vandamála geta valdið
því að almenningur notfærir sér ekki þá þjónustu
sem heilbrigðisstofnanir veita. Lengi hafa verið
skiptar skoðanir um orsakir áfengismisnotkunar
og drykkjusýki. Deilt hefur verið um það hvort
drykkjusýki geti talist til sjúkdóma og hvers
konar sjúkdómur hún geti talist (1).
AA-samtökin, sem stofnuð voru hér á landi árið
1954 urðu fyrst til að kynna þá skoðun, að
drykkjusýki væri sérstakur sjúkdómur, en þó
Frá Geðdeild Landspítalans. Barst 16/09/1987. Samþykkt
04/01/1988.
ekki geðsjúkdómur (2). Þessi skoðun var samt
aldrei viðurkennd af almenningi, og var frekar
litið á viðhorf AA-samtakanna, sem fyrirbæri
innan ákveðins menningarkima. Almenningur
hefur ekki heldur sætt sig við það, að drykkjusýki
sé geðsjúkdómur, en þannig er drykkjusýki
flokkuð samkvæmt sjúkdómaskrá Alþjóða
heilbrigðisstofnunarinnar. Afstaða fólks til
drykkjusýki byggist á og ber í sér bæði siðræn
gildi og mannúðargildi.
Stofnun Samtaka áhugafólks um
áfengisvandamálið, SÁÁ, árið 1977 og opnun
meðferðarstofnana þeirra hefur haft mikil áhrif á
ríkjandi viðhorf til áfengisvandans í
þjóðfélaginu. Þar hafa leikmenn verið í forsvari,
flestir óvirkir alkóhólistar og hafa sett á fót eigin
meðferðarstofnanir eins og kunnugt er.
Þjóðkunnir menn hafa komið fram sem óvirkir
alkóhólistar og þannig átt þátt í að breyta þeirri
ímynd sem almenningur hafði af
drykkjusjúklingum. Umræðan um
áfengisvandamálin breyttist og lögð var áhersla á
mikilvægi meðferðar við drykkjusýki.
Stofnanir SÁÁ eru sniðnar eftir bandarískri
fyrirmynd, einkum Freeport sjúkrahúsinu í New
York ríki. Þær byggja á sömu hugmyndafræði og
AA-samtökin, að áfengisvandamál einstaklings
séu einkenni um raunverulegan sjúkdóm,
drykkjusýki, sem einkennist af því, að fólk hefur
ekki stjórn á drykkju sinni.
Á síðasta ártug hefur meðferðarstofnunum fyrir
drykkjusjúka fjölgað mjög hér á landi. Á árunum
1976 til 1985 hefur tala þeirra, sem farið hafa í
meðferð hækkað úr 535 í 1952 miðað við 100.000
íbúa. Árið 1985 voru 92% af öllum nýkomum á
meðferðarstofnanir vegna drykkjusýki, komur á
stofnanir SÁÁ. Sama ár höfðu 3,6% allra
fullorðinna íslendinga farið í meðferð á stofnun
að minnsta kosti einu sinni á ævinni (3). Er mjög
líklegt, að þessi miklu viðbrögð hafi haft áhrif á
að breyta afstöðu fólks til drykkjusýki. Orðin
»alkóhólismi« og »alkóhólisti« eru nú orðin
almenningi mjög munntöm og hafa öðlast víðari
merkingu en áður.