Læknablaðið - 15.04.1988, Blaðsíða 39

LÆKNABLAÐIÐ
149
fram, að það eru helst Svíar sem aðhyllast
drykkjuvenjur Mið- og Suður-Evrópu að drekka
áfengi hóflega við ýmsar ólíkar aðstæður en að
íslendingar halda sig við hefðbundnar norrænar
drykkjuvenjur að leyfa ölvun við sérstakar
aðstæður en eru mótfallnir daglegri áfengisneyslu
þótt í hófi sé.
Til að fá fram viðhorf til áfengis annars vegar og
ölvunar hins vegar var fólk beðið að raða
hugtökunum áfengi og áfengisáhrif á sjöskiptum
mælikvarða (2). Raða átti eftirtöldum
andheitum: óþægilegt - þægilegt, gott - vont,
leiðinlegt - spennandi, einskis virði - mikils virði,
óvirkt - virkt, fjörugt - dauft, veikt - sterkt. Á
grundvelli fjögurra fyrstu andstæðu orðanna var
búin til mælitala þannig að jákvæðari orðin
(þægilegt, gott, spennandi, mikils virði) fengu
gildið sjö en neikvæðari orðin fengu hvert um sig
gildið einn. Mælitalan gat því hæst orðið 28 og
lægst 4, en talan 16 táknar að fólki fannst áfengi
hvorki þægilegt, gott, spennandi eða mikils virði
né óþægilegt, vont, leiðinlegt eða einskis virði.
Svarhlutfallið við þessum spurningum var
tiltölulega lágt, en svörin gefa samt ákveðnar
vísbendingar. Mynd 2 sýnir dreifingu svaranna
eftir löndum.
Eins og sést á myndinni mátu íslendingar bæði
áfengi og áfengisáhrif jákvæðast, en Norðmenn
og Finnar fylgja á eftir í afstöðu sinni. Svíar eru
neikvæðastir í viðhorfum sínum. íslendingar
skera sig líka úr hópi hinna þjóðanna að því leyti
að í Svíþjóð, Finnlandi og Noregi voru
áfengisáhrifin talin neikvæðari en áfengið. Þessu
var öfugt farið á íslandi. Bæði hugtökin eru talin
jákvæð en áfengisáhriFin eru metin jákvæðar en
áfengið. Þetta staðfestir enn frekar þá sérstöðu
sem ölvun - við vissar aðstæður - virðist hafa
meðal íslendinga.
Önnur hlið viðhorfa til áfengis var könnuð með
því að spyrja hvað fólk telji að unglingar þurFi að
vera gamlir til að mega drekka áfengi við tilteknar
ástæður. Talið var víst að fólki þætti leyfilegt að
neyta léttari tegunda fyrst og því var aðeins spurt
um áfengan bjór og létt vín. Tafla VII sýnir þann
meðalaldur sem fólk taldi unglinga þurfa að hafa
náð til þess að mega byrja áfengisneyslu.
í aðalatriðum er mjög lítill munur á svörum eftir
löndum á því hvenær talið er eðlilegt að unglingar
byrji áfengisneyslu. Athygli vekur að nánast
enginn greinarmunur er gerður á þvi hvort um er
að ræða pilta eða stúlkur.
Medaltal
18 i
Svíþjód Finnland Noregur island
-o- Áfengi Ölvun
Mynd 2. Mat á áfengi og ölvun.
Fólk virðist yfirleitt telja að unglingar eigi að vera
hálfu til einu og hálfu ári eldri þegar þeir drekka
áfengi með jafnöldrunum en þegar þeir neyta þess
með fjölskyldu sinni. Þá er athyglisvert að fólk
telur að á aldursbilinu 18 til 19 ára megi
áfengisneysla hefjast. Þetta er í samræmi við
gildandi lög í Finnlandi, Noregi og Svíþjóð, þar
sem heimilt er að selja fólki áfengan bjór og létt
vín við 18 ára aldur, en sterkt áfengi við 20 ára
aldur. Samkvæmt islensku áfengislögunum er
ekki heimilt að selja fólki yngra en 20 ára áfengi
og gildir það sama um létt vín og sterkt áfengi.
Þarna virðist því vera misræmi á milli viðhorfa
fólks og löggjafarinnar. Rannsóknir á því hvenær
íslenskir unglingar hefja áfengisneyslu sýna hins
vegar að byrjunaraldurinn er miklu lægri. Meiri
hluti unglinga hefur neytt áfengis við 15 ára aldur
(3).
Nokkrum spurningum var ætlað að varpa ljósi á
viðhorf til þess, hvort fólk sé ábyrgt gerða sinna
þegar það er undir áhrifum áfengis eða ekki.
Spurningar voru um það hvort gera ætti sömu
kröfur til fólks, sem er undir áhrifum áfengis og
annarra. Ennfremur hvort líta ætti afbrot, sem
framin eru undir áhrifum áfengis mildari augum.
Einnig var fólk beðið að taka afstöðu til þess
hvort það væri verra að verða sér til skammar
algáður en undir áhrifum áfengis, og hvort ætti
að taka minna mark á orðum fólks, þegar það er
undir áhrifum áfengis en annars. Síðasta
staðhæfingin sem fólk var beðið að taka afstöðu
til var um það hvort væri auðveldara að sætta sig
við, að fólk lenti í rifrildi eða handalögmálum,
undir áhrifum áfengis heldur en þegar það væri
ódrukkið. Svörin í öllum löndunum gáfu ótvírætt
til kynna að fólk eigi að vera ábyrgt gerða sinna
þrátt fyrir ölvun, en gerður er greinarmunur á því