Læknablaðið - 15.04.1988, Blaðsíða 31

LÆKNABLAÐIÐ
141
Aðeins 2,8% þeirra, sem neyttu áfengis 1985,
töldu fram neyslu á áfengu öli, þegar spurt var
hversu mikið þeir drykkju venjulega í einu, en
aðeins 0,6% drukku eingöngu áfengt öl. í
póstkönnuninni 1984 sögðust 2,2% neytendanna
venjulega eingöngu drekka áfengt öl. Marktækur
munur er á dreifingu neytenda í þessum tveim
könnunum eftir því hvaða tegund áfengis þeir
drekka venjulega (tafla VII). Kemur hann
aðallega fram þannig að tveir þriðju hlutar
neytenda drekka venjulega eingöngu sterkt áfengi
samkvæmt símakönnuninni, en ekki nema rúmur
helmingur samkvæmt póstkönnuninni. í henni
sögðust fleiri venjulega drekka ýmsar tegundir
áfengis í sama skipti.
Á töflu VIII er sýnt hlutfall neytenda, sem svara
játandi spurningum um hugsanlega misnotkun.
Um 10% í báðum rannsóknunum segjast missa
stjórn á drykkjunni eftir tiltekinn glasafjölda,
3-4% telja drykkjuna vera persónulegt vandamál
fyrir sig og um 3% hafa leitað meðferðar vegna
drykkjuvandamála sinna. í símakönnuninni
segjast aðeins tæp 3% fá sér afréttara eða drekka
áfram daginn eftir mikla drykkju á móti tæpum
5% í póstkönnuninni 1984 og er því marktækur
munur hér á. Nokkuð ósamræmi er á milli
svaranna við þessari spurningu og hve margir
drekka heila flösku af sterku áfengi eða meira í
hvert skipti. Marktækur munur er á hve miklu
fleiri segjast drekka heila flösku af sterku áfengi í
hvert skipt í símakönnuninni 1985 en í
póstkönnuninni 1984. En svör við öðrum
spurningum um misnotkunareinkenni benda í
sömu átt og svörin um afréttara, svo og tíðni
áfengisfíknar, þ.e.a.s. tíðni þeirra sem hafa öll
þrjú einkennin, fá sér afréttara, hafa ekki stjórn á
drykkju sinni og telja drykkjuna vandamál fyrir
sig.
Á töflu IX sést, að mjög mikil fylgni er á milli
jákvæðra svara við þessum spurningum
innbyrðis, enda bendir hvert um sig til
misnotkunar. Hæst er fylgnin í póstkönnuninni
1984 á milli þess að telja drykkjuna eigið
vandamál og að hafa leitað aðstoðar eða hafa
önnur einkenni og á milli afréttara og aðstoðar og
loks á milli eigin vandamáls og stjórnleysis á
drykkjunni og að fá sér afréttara daginn eftir
mikla drykkju. Fylgni annarra einkenna um
misnotkun við að drekka heila flösku eða meira í
hvert skipti er aftur minni, en samt greinileg. í
símakönnuninni er fylgnin milli einkenna yfirleitt
svipuð og í póstkönnuninni, þó er fylgni einkenna
í henni heldur lægri við það að hafa leitað sér
aðstoðar vegna misnotkunar. Af báðum
könnununum sést, að miklu máli skiptir að spyrja
fólk hvort það telji sig eiga við áfengisvandamál
að stríða.
Tafla VII. Hlutfallsdreifing neytenda 20-59 ára eftir
tegund sem neytt er venjulega og 95 % vikmörk.
1984 1985
Bjór............... 2,2(1,4-3,0) 0,6 (0,0-1,5)
Létt vín........... 23,3 (21-25,5) 21,5 (16,9-26,2)
Sterkt áfengi...... 53,7 (51,0-56,4) 65,4 (60,1-70,8)
Fleiri tegundir.... 20,8(18,6-23,0) 12,4(8,7-16,1)
Samtals 100,0 99,9
Fjöldi svara 2.061 492
X2 = 20,19 df = 2 p<0,001
Tafla VIII. Hundraðshluti áfengisneytenda 20-59 ára
árin 1984 og 1985, sem svara játandi spurningum, sem
benda til misnotkunar.
Póst- könnun 1984 Síma- könnun 1985 k2 P
a. Stjórnleysi drykkju 10,3 9,8 0,094 e.m.*)
b. Fá sér »afréttara« daginn eftir 4,9 2,8 4,568 <0,05
c. Drykkjan vandamál að eigin mati 4,0 3,2 0,877 e.m.
d. Hafa leitað aðstoðar 3,2 2,9 0,17 e.m.
e. Drekka venjulega heila flösku af sterku áfengi eða meira ... 3,8 7,3 11,615 <0,001
»Fíkn« (= a + b + c). 1,7 1,3 0,502 e.m.
*) e.m. = ekki marktækt.
Tafla IX. Fylgni milli einkenna, sem benda til
misnotkunar á aldrinum 20-59 ára I póstkönnun 1984
(og I símakönnun 1985).
Drckkur > heila flösku í hvcrt skipti Eigiö vandamál Stjórn- leysi Afréttari
Eigið vandamál ... 0,233
(0,377)
Stjórnleysi drykkju 0,217 0,437
(0,265) (0,480)
Afréttari 0,215 0,460 0,335
(0,452) (0,421) (0,288)
Leitað aðstoðar ... 0,208 0,544 0,332 0,453
(0,090) (0,292) (0,136) (0,177)