Læknablaðið - 15.11.1989, Qupperneq 65

LÆKNABLAÐIÐ
381
þörfum borgaranna, verður að innheimta
hámarksskatta og beita öllu sínu ímyndunarafli
til þess að finna upp nýja. Sumir þeirra hljóta,
eðli sínu samkvæmt, að fara yfir 100%.
Þetta veldur því að allt áræði, dugnaður og
framkvæmdahugur borgaranna hrapar niður
undir frostmark. Spamaður er í lágmarki,
bankar hafa lítið lánsfé með höndum og
miklum mun minna en eftirspum er, vextir
hækka. Þar sem ríkið hlýtur að reka sjálft
sig með miklum halla er verðbólga mikil
og sívaxandi. Að lokum fer svo, að ríkið
lendir í algerri kreppu og stendur frammi fyrir
gjaldþroti, hversu svo sem auðurinn er mikill í
þjóðfélaginu.
Ríkið rekur fleiri fyrirtæki en talin verða.
Kostnaður við þau fer sívaxandi. Það stafar
af því, að ríkisrekstur fellur ekki undir þau
lögmál sem gilda um framleiðslu og viðskipti
heldur undir lögmál skriffinnskunnar. Menn
eru ráðnir til starfa að ákvörðun pólitísks
valdamanns. Þegar einn maður fer frá eru
tíu ráðnir í staðinn, og hafa hver fyrir sig
mikið meira en nóg að gera. Þeir neyðast
til að taka að sér þrotlausa yfirvinnu, og
þegar þeir em um það bil að vinna sér til
óbóta, hlýtur krafan að vera sú, að slakað sé
á þessu síaukna álagi með því að ráða fólk
til viðbótar. Þá breytist og tæknin, og til þess
að ríkisfyrirtæki geti keppt við einkafyrirtæki,
verða þau að afla sér tæknibúnaðar að kröfum
tímanna. Þar sem þetta er ríkisrekstur, spyr
enginn um hagkvæmni eða nýtingu, þó að
sjálfsögðu sé sífellt klifað á því að sýna beri
hið ýtrasta aðhald í rekstri. Og þar sem það
er oftar en ekki bundið í lögum, að ríkið
skuli borga, þá verður ríkið að punda út með
peningana, hverjar svo sem upphæðimar eru.
Þegar svo ríkið stendur á barmi hyldýpisins,
er gefin út skipun að það skuli spara. Það
á að ná fjögurra prósenta spamaði á einu
ári. Að vísu er upphæðin, sem sparast með
þessu, aðeins smábrot af því sem eytt er í að
bjarga gjaldþrota fyrirtækjum á sama tíma.
En spamaður skal það heita, og ríkisstofnanir
skulu vera meir eða minna lamaðar meðan
spamaðarherferðin stendur.
RÉTTUR TIL HEILSUÞJÓNUSTU
Það er bundið í lögum um heilbrigðisþjónustu,
að allir landsmenn skulu eiga kost á
fullkomnustu heilbrigðisþjónustu, sem á
hverjum tíma eru tök á að veita til verndar
andlegri, líkamlegri og félagslegri heilbrigði.
Þetta er enginn smábiti til að kyngja.
Við þetta bætist, að samþykktir Alþjóða
heilbrigðismálastofnunar gera ríkisstjórnum
aðildarríkjanna það að skyldu að bera ábyrgð
á heilsu þjóða sinna.
Hugtakið »heilbrigði« er ekki skilgreint í
hinum íslenzku lögum um heilbrigðisþjónustu.
(Það má segja, að hverjum manni sem
skilur íslenzku sé nokkumveginn ljóst,
hvað »andleg og líkamleg heilbrigði«
merkir. En málið verður erfiðara viðureignar
þegar kemur að »félagslegri heilbrigði«.
Þeim, sem segist ekki skilja, hvað það
merkir, er þó nokkur vorkunn). Það verður
því að styðjast við skilgreiningu Alþjóða
heilbrigðismálastofnunarinnar, sem segir að
heilbrigði sé ekki aðeins það að vera laus
við sjúkdóma, heldur andleg, líkamleg og
félagsleg vellíðan. Með þeirri skilgreiningu
er allt mannkyn dæmt sjúkt. Það er því ekkert
smáræðis verkefni sem falið er á hendur þeim,
sem sérfróðir em í þeirri grein tæknilegrar
líffræði, sem heitir læknisfræði.
Þessar skilgreiningar gera það að verkum, að
það er engin leið fyrir heilbrigðisþjónustuna
að ná þeim markmiðum, sem hún er skylduð
með lögum til að ná. Það er vita vonlaust að
ná þessum árangri, jafnvel þótt ríkið stöðvi öll
útgjöld til annarra verkefna og moki öllu sem
það drífur inn með sköttum í heilbrigðiskerfið.
Jafnvel það eitt að láta lækna sjúkdóma er að
verða ríkinu ofviða. Þá er ótalið það svið sem
felst í því að koma í veg fyrir sjúkdóma. Það
er því allsendis óljóst hvemig ríkisstjómir geta
tekið á sig ábyrgð á heilsu borgaranna.
Eitt mikilvægasta verkefni heilsuþjónustu
er að sjá til þess að menn verði ekki veikir,
heldur haldist heilsugóðir. Hvemig á að fara
að því? Hvað geta ríkisstjómir gert til þess?
Þær geta vissulega reynt að sjá til þess
að loftið, vatnið og jörðin séu laus við
eiturefni, svo að menn þurfi ekki að óttast,
að umhverfið spilli heilsu þeirra. En málið
vandast, þegar á að fara að gefa upp nánari
formúlur fyrir því, hvemig menn eiga að
vemda heilsu sína. Menn eiga, að sjálfsögðu,
einungis að láta inn í líkamann það sem
heilsusamlegt er. Það er að sjálfsögðu góðra
gjalda vert, þegar ríkisstjómin auglýsir, að